|
Phục
Hồi Sau Tai Biến Năo
Bác sĩ
Nguyễn Ư-ĐỨC - Diễn Đàn Y Khoa
-“Tội
nghiệp anh B́nh vừa mới bị Tai biến
năo. Chị B́nh không chăm sóc nổi nên
phải đưa anh vào nhà dưỡng lăo”.
-“ Ấy, chú tư
Hanh cũng bị stroke năm ngoái, nhưng
nhẹ nên cũng c̣n đi lại được”
Tai biến động
mạch năo!!! Stroke!!!
Những tiếng mà
khi nghe tới nhiều người đă e
ngại. Chỉ sợ là một lúc bất
hạnh nào đó, nó sẽ đến thăm
ḿnh. Tai biến vẫn c̣n là một
bệnh gây ra tàn phá nghiêm trọng cho cơ
thể và là một trong ba nguy cơ tử
vong cao. Một trăm người bị bệnh
th́ khoảng mươi người mới có hy
vọng gần- hoàn- toàn- phục- hồi. Lư
do là bệnh nhân thường đi cấp
cứu hơi trễ để được khám
nghiệm và điều trị sớm.
Bên Mỹ, hàng năm
có cả triệu nạn nhân mới của
tai biến này.Một số lớn may
mắn thoát khỏi lưỡi hái tử
Thần th́ lại kéo dài cuộc đời
tàn phế thần kinh. Số người
sống sót tăng với tuổi
thọ và nhờ ở các phương pháp
trị liệu hữu hiệu. Nhưng chi phí
chăm sóc hậu tai biến cũng
nhiều hơn. Và là một vất vả cho gia
đ́nh, một tai họa cho bệnh nhân.
Bên Việt Nam ta, số người bị tai biến cũng cao, người tàn phế không phải là ít, và sự chăm sóc chắc cũng khó khăn hơn.
Stroke gây ra do sự
đột ngột ngưng tuần hoàn
tới một vùng nào của năo bộ. Ngưng
v́ một mạch máu bể vỡ, một
cục máu chặn lối giao thông, một u bướu
đè xẹp mạch máu.Tế bào thần
kinh nơi đó thiếu dưỡng khí và
đường glucose, chỉ cần vài phút
là hết sống. Đó là các tế bào điều
khiển sự di chuyển, suy tư, hành
động, phát âm... Con người trở
thành tàn tật.
Tàn tật v́:
-Liệt yếu
nửa thân, đi đứng loạng choạng,
mất thăng bằng;
-Nói lơ lớ khó
khăn , không thành ngôn từ;
-Kém trí nhớ,
nhận thức, suy luận và giải quyết
sự việc;
-Thị giác rối
loạn;
-Mất cảm
giác, tê dại ngón tay, chân;
-Ăn trệu
trạo, nuốt không xuôi;
-Mất kiểm soát
tiểu đại tiện;
- Hết khả năng
tự chăm sóc trong đời sống hàng ngày...
-Và hầu như
hoàn toàn phụ thuộc vào người khác.
Một đời
người đang khỏe mạnh như anh
Vọi thuyền chài mà chỉ một giây
một phút trở nên tàn tật. Nhiều khi cũng
chỉ v́ quá lơ là với sức khỏe
của ḿnh.
Huyết áp cao th́ coi thường, thuốc khi uống khi ngưng. Cholesterol phi mă mà vẫn tái nạm vè gầu, thêm chén nước béo. Thuốc lá hút mỗi ngày vài tút, rượu uống dăm ṿ. Cơm no rượu say xong “ngọa triều” nhiều hơn là vận động. Cho sướng thân đời. Biết đâu rằng: “Bệnh tùng khẩu nhập”, người xưa nhắc nhở chẳng sai chút nào. V́ đó là một số trong những nguy cơ đưa tới tai biến.
Cơ sự
đă xẩy ra, bây giờ đành
đương đầu, đối phó với
hậu quả. Phải kiên nhẫn, tích
cực phục hồi tối đa khả năng
đă mất. Đừng buông xuôi, bai
bải chối “tôi có sao đâu”. Và cả nhà
cũng như người bệnh phải
tiếp sức phục hồi.
Vài ngày sau khi áp
dụng các trị liệu hiện đại,
bệnh đă được kiểm soát,
thầy thuốc sẽ hướng dẫn phương
thức lấy lại các chức năng đă
bị tai biến lấy đi. Các phương
pháp này rất hữu hiệu để giúp
ta phục hoạt sức mạnh, khả năng
điều hợp cử động, sự
bền bỉ và niềm tự tin, tránh phụ
thuộc cũng như hội nhập với các
sinh hoạt của gia đ́nh, cḥm xóm.
Ta phải học lại cách nói làm sao, nghĩ thế nào, đi sao cho vững và làm sao để tự ḿnh hoàn tất được các sinh hoạt thường lệ. Tắm rửa, đánh răng; ăn cơm mặc quần áo; đi vệ sinh...Ôi thôi th́ trăm việc cần thiết để sinh tồn.
Xin hăy kiên tâm.
Đa số bệnh nhân đều phục
hồi khá hơn; nhanh hay chậm cũng tùy
thuộc stroke nặng hay nhẹ. Nhiều khi
diễn tiến phục hồi bắt đầu
ngay sau khi bị tai biến, khi bệnh t́nh
ổn định, năo bắt đầu lành
vết thương.
Ngoài áp dụng
phục hồi, cũng cần pḥng ngừa stroke
trở lại, nhất là trong thời gian
một năm sau khi bị lần đầu.
Nguy cơ tái phát
tăng với tuổi cao, nếu ta tiếp
tục hút thuốc lá, uống nhiều
rượu, cao huyết áp, cao cholesterol, mập
ph́ , tiểu đường, suy tim hoặc đă
bị gián đoạn máu năo thoảng qua(
Transient ischemic attack- TIA).
Cần đi khám
sức khỏe theo định kỳ. Chữa các
bệnh đang có nhất là kiểm soát
huyết áp, một “tên sát nhân thầm
lặng”(Silent Killer); bỏ thuốc lá; nhâm nhi
chút chút rượu thôi; kiêng chất béo;
giảm tiểu đường; bớt nặng
kí; mỗi ngày uống viên aspirin nhỏ bé
và các thuốc khác mà bác sĩ cho. Và cũng
năng vận động cơ thể theo
lời khuyên của thầy thuốc để máu
huyết lưu thông, gân cốt thư giăn.
Một vấn
đề thường xẩy ra cho người
bị tai biến là bệnh trầm cảm,
hậu quả của tổn thương tế
bào năo và sự tàn tật. Cảm xúc
sẽ lên xuống, buồn nhiều hơn vui,
đôi khi thất vọng, nhỏ lệ, bực
tức rồi buông suôi.
Cũng dễ
hiểu thôi. Đang xốc vác khỏe mạnh mà
giờ đây xe lăn, nạng chống; ăn
phải nhờ người bón,tắm rửa
cần người phụ; nói không ra câu, nh́n
một hóa hai...Nhưng dù trầm cảm đến
đâu, khoa học hiện đại vẫn
có cơ hóa giải được. Nói cho
thầy thuốc hay cảm xúc của ḿnh và
sẵn sàng nhận sự chữa chạy.
Nhiều dược phẩm công hiệu cũng
như phương thức trị liệu điện
tử có thể giúp ta vượt qua.
Với thân nhân
th́ sự hỗ trợ, chăm sóc, khuyến khích
người bệnh là cần. Đây là
việc làm lâu dài, đ̣i hỏi sự hy sinh và
thương yêu.
Mà thương yêu
th́ ai chẳng có. Đầu gối tay ấp
trên dưới nửa thế kỷ. Công
ơn sinh thành dưỡng dục cả vài
chục năm. Bây giờ là lúc chứng
tỏ t́nh nghĩa phu thê mặn ngọt có nhau cũng
như báo hiếu song thân. Có thể tham
dự vài khóa huấn luyện cách chăm sóc, cách
giúp người thân phục hồi, học
lại những chức năng đă mất.
Xin gợi ư:
-Cần có một phân
chia việc săn sóc cho mỗi người
trong gia đ́nh để tránh ôm đồm
quá sức cho một người;
-Giúp bệnh nhân
uống thuốc đều đặn;
-Khích lệ để
bệnh nhân tập cử động, làm vài
việc săn sóc chính bản thân để
gây niềm tự tin;
-Ca ngợi bất
cứ một cố gắng mà người thân
đă thực hiện được, để
khỏi nản ḷng;
-Mời kéo thân nhân tham dự góp ư vào các sinh hoạt gia đ́nh , cho họ một niềm tin là vẫn c̣n một vai ṿ quan trọng; Giúp thân nhân giữ mối liên lạc với bạn bè, cộng đồng; -Tránh để thân nhân lủi thủi một ḿnh với chiếc TV hay radio; dành th́ giờ nói chuyện cũng như nhờ bạn bè thăm hỏi;
-Liên lạc thường
xuyên với thầy thuốc để tŕnh bày
diễn tiến phục hồi cũng như
nhận thêm hướng dẫn chăm sóc.
Và không quên chăm sóc
chính ḿnh, ăn uống ngủ nghỉ đầy
đủ, có thời giờ thư giăn giải
trí.
Bác sĩ
Nguyễn Ư-ĐỨC
Texas 9-03
|