Phục Hồi Sau Tai Biến Năo
 
 Bác sĩ Nguyễn Ư-ĐỨC  - Diễn Đàn Y Khoa
 
 -“Tội nghiệp anh B́nh vừa mới bị Tai biến năo. Chị B́nh không chăm sóc nổi nên phải đưa anh  vào nhà dưỡng lăo”.
 
 -“ Ấy, chú tư Hanh cũng  bị stroke năm ngoái, nhưng nhẹ nên cũng c̣n đi lại được”
 
 Tai biến động mạch năo!!! Stroke!!!
 
Những tiếng mà khi nghe tới nhiều người đă e ngại. Chỉ sợ là một lúc  bất hạnh nào đó, nó sẽ đến thăm  ḿnh. Tai biến  vẫn c̣n là một bệnh gây ra tàn phá nghiêm trọng cho cơ thể và  là một trong ba nguy cơ tử vong cao. Một trăm người bị bệnh th́ khoảng mươi người mới có hy vọng gần-  hoàn- toàn- phục- hồi. Lư do là  bệnh nhân thường đi cấp cứu hơi trễ để được khám nghiệm và điều trị sớm.
 
Bên Mỹ, hàng năm có cả triệu nạn nhân mới  của tai biến này.Một số lớn  may mắn thoát khỏi lưỡi hái tử Thần th́  lại kéo dài cuộc đời tàn phế thần kinh. Số người sống sót  tăng với  tuổi thọ và nhờ ở các phương pháp trị liệu  hữu hiệu. Nhưng chi phí chăm sóc hậu tai biến cũng  nhiều hơn. Và là một vất vả cho gia đ́nh, một tai họa  cho bệnh nhân.
Bên Việt Nam ta, số người bị tai biến cũng cao, người tàn phế không phải là ít, và sự chăm sóc chắc  cũng khó khăn hơn.
 
Stroke gây ra do sự đột ngột  ngưng tuần hoàn tới một vùng nào của năo bộ.  Ngưng v́ một mạch máu bể vỡ, một cục máu chặn lối giao thông, một u bướu đè xẹp  mạch máu.Tế bào thần kinh nơi đó  thiếu dưỡng khí và đường glucose,  chỉ cần vài phút là hết sống. Đó là các tế bào điều khiển sự di chuyển,  suy tư, hành động, phát âm...  Con người trở thành tàn tật.
 
Tàn tật v́:
 
-Liệt  yếu nửa thân, đi đứng loạng choạng, mất thăng bằng;
 
-Nói lơ lớ khó khăn , không thành ngôn từ;
 
-Kém trí nhớ, nhận thức, suy luận và giải quyết sự việc;
 
-Thị giác rối loạn;
 
-Mất cảm  giác, tê dại ngón tay, chân;
 
-Ăn trệu trạo, nuốt không xuôi;
 
-Mất kiểm soát tiểu đại tiện;
 
- Hết khả năng tự chăm sóc trong đời sống hàng ngày...
 
-Và  hầu như hoàn toàn phụ thuộc vào người khác.
 
 Một đời người đang khỏe mạnh như anh Vọi thuyền chài mà chỉ một giây một phút trở nên tàn tật. Nhiều khi cũng chỉ v́ quá lơ là với sức khỏe của ḿnh.
Huyết áp cao th́  coi thường, thuốc khi uống khi ngưng. Cholesterol phi mă  mà vẫn tái nạm vè gầu, thêm chén nước béo. Thuốc  lá hút mỗi ngày vài  tút, rượu  uống dăm ṿ.  Cơm no rượu say xong “ngọa triều”  nhiều hơn là vận động.
Cho  sướng thân đời. Biết đâu rằng: “Bệnh tùng khẩu nhập”,  người xưa nhắc nhở chẳng sai chút nào. V́ đó là một số trong những nguy cơ đưa tới tai biến.
 
 Cơ sự đă xẩy ra, bây giờ đành đương đầu, đối phó với  hậu quả. Phải  kiên nhẫn, tích cực phục hồi  tối đa khả năng đă mất.  Đừng buông xuôi,  bai bải chối “tôi có sao đâu”. Và cả nhà cũng như người bệnh phải tiếp sức phục hồi.
 
Vài ngày sau khi áp dụng các trị liệu hiện đại, bệnh đă được kiểm soát, thầy thuốc sẽ hướng dẫn phương thức lấy lại các chức năng đă bị tai biến lấy đi.  Các phương pháp này rất hữu hiệu để  giúp ta phục hoạt sức mạnh, khả năng điều hợp cử động, sự bền bỉ và niềm tự tin, tránh phụ thuộc cũng như hội nhập với các sinh hoạt của gia đ́nh, cḥm xóm.
Ta phải học lại cách  nói làm sao, nghĩ thế nào, đi sao cho vững và làm sao  để tự ḿnh hoàn tất được các sinh hoạt thường lệ. Tắm rửa, đánh răng; ăn cơm mặc quần áo; đi vệ sinh...Ôi  thôi th́ trăm việc cần thiết để sinh tồn.
 
  Xin hăy kiên tâm. Đa số bệnh nhân đều phục hồi  khá hơn; nhanh hay chậm cũng tùy thuộc stroke nặng hay nhẹ. Nhiều khi diễn tiến phục hồi bắt đầu ngay sau khi bị tai biến, khi bệnh t́nh ổn định, năo bắt đầu lành vết thương.
 
 Ngoài áp dụng phục hồi, cũng cần pḥng ngừa stroke trở lại, nhất là  trong thời gian một năm sau khi bị lần đầu.
 
 Nguy cơ tái phát tăng với tuổi cao, nếu ta tiếp tục  hút thuốc lá, uống  nhiều rượu, cao huyết áp, cao cholesterol, mập ph́ , tiểu đường, suy tim hoặc đă bị gián đoạn máu năo thoảng qua( Transient ischemic attack- TIA).
 
 Cần đi khám sức khỏe theo định kỳ. Chữa các bệnh đang có nhất là kiểm soát huyết áp, một “tên sát nhân thầm lặng”(Silent Killer); bỏ thuốc lá; nhâm nhi chút chút rượu thôi; kiêng chất béo; giảm tiểu đường; bớt nặng kí; mỗi ngày uống viên aspirin nhỏ bé  và các thuốc khác mà bác sĩ cho. Và cũng  năng  vận động cơ thể theo lời khuyên của thầy thuốc để máu huyết lưu thông, gân cốt thư giăn.
 
 Một vấn đề thường xẩy ra cho người bị tai biến là bệnh trầm cảm, hậu quả của tổn thương tế bào  năo và sự tàn tật. Cảm xúc sẽ lên xuống, buồn nhiều hơn vui, đôi khi thất vọng, nhỏ lệ, bực tức rồi  buông suôi.
 
 Cũng dễ hiểu thôi. Đang xốc vác khỏe mạnh mà giờ đây xe lăn, nạng chống; ăn phải nhờ người bón,tắm rửa cần người phụ; nói không ra câu, nh́n một hóa hai...Nhưng dù trầm cảm đến đâu, khoa học hiện đại vẫn  có cơ hóa giải được. Nói cho thầy thuốc hay cảm xúc của ḿnh và sẵn sàng nhận sự chữa chạy. Nhiều dược phẩm công hiệu cũng như phương thức trị liệu điện tử có thể giúp ta vượt qua.
 
 Với thân nhân  th́ sự hỗ trợ, chăm sóc, khuyến khích người bệnh  là cần. Đây là việc làm lâu dài, đ̣i hỏi sự hy sinh và thương yêu.
 
 Mà thương yêu th́ ai chẳng có. Đầu gối tay ấp  trên dưới nửa thế kỷ.  Công ơn sinh thành dưỡng dục cả vài chục năm. Bây giờ là lúc  chứng tỏ t́nh nghĩa phu thê mặn ngọt có nhau cũng như  báo hiếu song thân. Có thể tham dự vài khóa huấn luyện cách chăm sóc, cách giúp người thân phục hồi,  học lại những chức năng đă mất.
Xin gợi ư:
 
-Cần có một phân chia  việc  săn sóc cho mỗi người trong gia đ́nh để tránh ôm đồm  quá sức cho một người;
 
-Giúp bệnh nhân uống thuốc đều đặn;
 
-Khích lệ để bệnh nhân  tập cử động, làm vài việc săn sóc chính bản thân  để gây niềm tự tin;
 
-Ca ngợi bất cứ một cố gắng mà người thân đă thực hiện được, để khỏi  nản ḷng;
-Mời kéo thân nhân tham dự góp ư  vào các sinh hoạt gia đ́nh , cho họ một niềm tin là vẫn c̣n một vai ṿ quan trọng; Giúp thân nhân giữ mối liên lạc với bạn bè, cộng đồng;
-Tránh để thân nhân lủi thủi một ḿnh với chiếc TV hay radio; dành th́ giờ nói chuyện cũng như nhờ bạn bè thăm hỏi;
 
-Liên lạc thường xuyên với thầy thuốc để tŕnh bày diễn tiến phục hồi cũng như nhận thêm hướng dẫn chăm sóc.
 
Và không quên chăm sóc chính ḿnh, ăn uống ngủ nghỉ đầy đủ, có thời giờ thư giăn giải trí.
 
 Bác sĩ Nguyễn Ư-ĐỨC
 
Texas 9-03