|
Câu Chuyện Thầy Lang - Bác sĩ Nguyễn Ư ĐỨC Vài hiểu biết căn bản về cần sa
Tiếng
Việt ta c̣n gọi Cần Sa là Gai Dầu,
Đại Ma. Tên khoa học là Cannabis sativa L.
Tùy theo
mỗi quốc gia, cần sa được
chế biến với tên khác nhau:
Ở
Mỹ châu gọi là Marihuana. Ấn Độ có
tên Bhang hay Ganjah. Bắc Phi châu gọi là Takouri,
Ai Cập và khối Ả Rập gọi là
Haschich.
Cây
cần sa có nguồn gốc từ miền núi
non hiểm trở trên Hi Mă Lạp Sơn và
đă được dân chúng khắp nơi
trồng để dùng hoặc để bán
từ nhiều ngàn năm.
Cây
cần sa có thể cao tới trên 5 thước
tây. Toàn cây có phủ một lớp lông mịn
như tơ và cây đực thường
gầy mảnh hơn cây cái. Hạt cần sa h́nh
trứng có nhiều dầu; lá mọc cách, có
cuống và lá phụ. Cây trưởng thành trong
ṿng từ ba tới sáu tháng sau khi hạt
nẩy mầm.
Cần sa
mọc ở nơi cao độ và khí hậu nóng
sản xuất nhiều nhựa hơn và có tác
dụng mạnh hơn.
Cần sa
trong y học Việc dùng cần sa với
mục đích y học hiện đang là đề
tài thảo luận, bàn căi của nhiều
giới chức trong cũng như ngoài ngành y
khoa với nhiều ư kiến chống và
thuận, chưa ngă ngũ.
Thực
ra, cần sa đă được dùng để
chữa bệnh từ thuở xa xưạ
Theo y
học Trung Hoa, vua Thần Nông gọi cần sa là
"Thượng Thảo" v́ công dụng
chữa được nhiều bệnh. Dân Hy
Lạp dùng cần sa để trị bệnh
đau tai, phù thủng; Ai Cập để
chữa đau mắt. Hoa Đà cho người
bệnh sắp giải phẫu dùng cần sa
để bớt cảm giác đau. Ấn Độ
xưa chế thuốc viên gồm cần sa
với đường để người
uống cho vui đời hơn.
Ngoài ra cây
cần sa c̣n được dùng làm giấy
viết, vải may quần áo, bao bố, dây
thừng. Vào năm 1776, bản Tuyên Ngôn Độc
Lập của Hoa Kỳ nghe nói là được
viết nháp trên giấy chế từ cây
cần sạ
Tại
nhiều quốc gia, cần sa đă và vẫn
được dân gian dùng để chữa các
bệnh như nhiễm trùng tiểu tiện,
đau ngực, mất ngủ, phong thấp
khớp, tiêu chẩy, ho suyễn, nhức đầu,
lở bao tử, ung bướụ
Theo
từ điển bách khoa Britannica, th́ cần sa
gây ra cảm say say, mê sảng rất là lạ
kỳ đôi khi khiến người tiêu
thụ vui nhộn cười đùa, nhẩy múa
lung tung. V́ có tác dụng đó nên cần sa
đă bị các chính quyền cũng như lănh
đạo tôn giáo nghiêm cấm, hạn chế
tiêu thụ, trồng trọt.
Bên
Mỹ, cần sa được xếp vào
loại I của các chất có khuynh hướng
gây ghiền mà chính phủ cần kiểm soát.
Hiện
nay, khắp nơi trên thế giới đă có
những vận động để cần sa
được dùng tự do như một dược
phẩm. Họ nêu ra kết quả của
nhiều nghiên cứu, nhất là của Tổ
Chức Y Tế Thế Giới, nói là
"những nguy cơ của cần sa dường
như không độc hại cho công chúng
bằng nguy cơ do dược phẩm, rượu
và thuốc lá". Họ c̣n nhấn mạnh
rằng "mặc dù đă được dùng
từ nhiều ngàn năm mà cần sa chưa
trực tiếp gây ra một tử vong nào cho con
người".
Năm
1995, trong Tạp chí Y học của American Medical
Association, Bác sĩ Lester Grinspoon và Luật gia
James B. Bakalar viết: cần sa ít đưa
tới ghiền và rất ít bị lạm
dụng như mấy thứ dược phẩm
hiện đang được dùng để
trị bệnh. Chẳng hạn thuốc ngủ,
thuốc thư giăn bắp thịt, thuốc
chống đau nhức.
Nhưng
đa số dân chúng chống đối nên
cần sa vẫn c̣n được đặt dưới
sự kiểm soát của chính quyền liên
hệ. Bác sĩ không được biên toa cho
bệnh nhân mua cần sa, dù có bệnh trầm
trọng, với lư do là cần sa có thể có tác
dụng phụ không tốt và có thể
đưa tới ghiền.
Năm
1996, cử tri ở hai tiểu bang California và
Arizona bỏ phiếu ủng hộ cuộc trưng
cầu dân ư cho phép dùng cần sa để
trị bệnh. Tháng 11 năm 1998, cử tri
của các tiểu bang Alaska, Washington, Arizona,
Oregon, Nevada cũng bỏ phiếu hỗ trợ
ư kiến tương tư..
Năm
1998, Hội Luật Gia Hoa Kỳ góp ư kiến là
những người mắc bệnh trầm
trọng mà cần sa coi như có thể giúp ích
th́ có quyền được chữa với
thảo mộc này dưới sự hướng
dẫn của bác sĩ.
Cần Sa
như Dược phẩm. Cho tới nay ở Hoa
Kỳ, dược phẩm Dronabinol (Marinol) có
chất cannabinol được phép bào chế bán
để trị bệnh. Đây là một hóa
chất do sự tổng hợp trong pḥng thí
nghiệm chứ không phải chiết ra từ cây
cần sa. Dược phẩm này được
chính thức dùng trong hai trường hợp:
- Năm
1985, Marinol được dùng để giảm
thiểu sự ói mửa của bệnh nhân ung
thư đang điều trị bằng hóa
chất hay phóng xạ, đặc biệt khi các
dược phẩm khác không công hiệu. Theo
một số nghiên cứu, cần sa công
hiệu hơn hai thứ thuốc chống ói
mửa thường dùng Compazine và Torecan.
- Năm
1992, thuốc được dùng để kích
thích khẩu vị, tăng cân ở bệnh nhân
bị ung thư hoặc bệnh AIDS. Bệnh nhân
liệt kháng HIV-AIDS là nhóm người đông
đảo nhất dùng cần sa với mục
đích phụ trị bệnh v́ họ kém ăn
uống, hao ṃn cơ thể. Nạn nhân của
bệnh Alzheimer v́ biếng ăn cũng đă
được cho dùng Marinol với nhiều
kết quả lên cân đáng kể.
Một
số nghiên cứu khác cho rằng cần sa c̣n
có thể được dùng như phương
tiện trị liệu phụ để làm
giảm triệu chứng bệnh trong mấy trường
hợp sau:
1-
Giảm các cảm giác đau đớn của
cơ thể sau giải phẫu, đau nhức
kinh niên trong các trường hợp ung thư,
chứng đau nửa đầu, đau v́
chấn thương cột tủỵ
2- Làm
giảm sự run rẩy chân tay hay co rút của
cơ bắp trong bệnh xơ cứng lan
tỏa thần kinh (multiple sclerosis), chấn thương
cột tủy xương sống, bệnh
Parkinson, Huntington, hội chứng Tourette, chứng
kinh phong.
3-
Giảm triệu chứng bệnh cao áp nhăn
(Glaucoma). Kết quả nhiều nghiên cứu cho
hay áp suất trong nhăn cầu giảm tới 25%
khi người bệnh hút cần sa hoặc
uống Marinol đồng thời lại không có
phản ứng phụ như các thuốc hạ
áp suất mắt hiện nay đang được
dùng.
Để
được chữa bằng cách hút cần
sa, nhiều chuyên gia khuyên dùng thử trong
một thời gian ngắn như là dưới
sáu tháng và trong những điều kiện sau:
* Có
bằng chứng là các dược phẩm khác
không công hiệụ
* Có
nhiều hy vọng là cần sa có thể làm
dịu bớt một số triệu chứng
của người bê.nh.
* Cần
được chuyên gia y tế theo dơi việc
điều trị, gia giảm liều lượng
và ghi nhận kết quả.
Mặc dù
có thuốc Marinol, nhiều người bệnh
vẫn muốn và đ̣i hỏi được
hút cần sa. Một số nghiên cứu cho hay tác
dụng của hút cần sa mạnh hơn, mau hơn,
ít tác dụng phụ và nhất là thỏa măn
cảm giác hơn là uống viên thuốc
tổng hợp THC.
Cũng nên
lưu ư là đa số các nghiên cứu về
cần sa đều tập trung vào hoạt
chất chính tetrahydrocannbinol (THC) và các chất có
liên hệ với THC, được gọi chung
là cannabinoids.
Cần sa
như chất kích thích Cho tới nay, cần sa
vẫn được coi như chất kích thích
bất hợp pháp.
Người
tàng trữ, trồng cần sa bị pháp
luật trừng phạt; người ghiền
được khuyến cáo ngưng và chữa
trị; nhân viên công tư sở có thể
bị sa thải nếu thử nước
tiểu thấy có dấu vết cần sạ
Cần sa
hút được chế biến hoặc từ
lá, hoa, rễ hay nhánh của cây Cannabis sativa phơi
khô trộn lẫn với nhau. Thường có
mầu nâu hoặc xanh xám, cần sa chứa
gần 400 hóa chất mà chất chính là THC
(delta-9-tetrahydrocannabinol).
Trước
thập niên 1960, ít ai nghe nói tới ghiền hút
cần sa nhưng ngày nay nó là loại thảo
mộc, mặc dù bị cấm, mà lại
được dùng rất nhiều ở mọi
quốc gia. Riêng tại nước Mỹ,
số trẻ em học lớp 8-10 dùng cần sa
tăng lên gấp đôi; c̣n học sinh trung
học th́ tăng gấp ba. Trong khi đó số
người quan niệm dùng cần sa là có
hại lại giảm thiểu.
Theo
một thống kê của chính phủ Hoa Kỳ,
khoảng 69 triệu người trên 12 tuổi
đă thử dùng cần sa ít nhất một
lần trong đời. Cần sa được
dùng nhiều nhất vào tuổi 14 tới 25;
từ tuổi 35 trở đi th́ số người
dùng giảm.
1-Cách dùng
cần sa
Có
nhiều cách dùng cần sa:
a-Cuộn
như thuốc lá để hút;
b-Nhồi
ống điếu để hút;
c-Hút như
kiểu người ḿnh hút thuốc lào trong
điếu cầy;
đ-Nhai
cần sa hoặc trộn trong thức ăn;
e-Có người
c̣n rạch điếu x́ gà, lấy thuốc lá
ra, thay thế bằng cần sa rồi hút. Khi hút
như vậy lại uống thêm một xị rượu
mạch nha th́ gọi là làm một quả B-40.
Nhiều tay ghiền c̣n trộn ma túy cocaine
với cần sa để hút cho "phi" hơn.
2-Tác
dụng của cần sa
Cần sa
có tác dụng khác nhau trên cơ thể tùy theo cách
dùng, có dùng lẫn với rượu hay các
thuốc khác, nhất là có chứa nhiều hay
ít hoạt chất cannabinol.
Có người
sau khi dùng trở nên như mất cảm giác, tê
dại. Nhưng đa số lại thấy tinh
thần lên cao do đó có hiện chuyện
lạm dụng. Họ cười nói huyên thuyên
nhưng không gẫy gọn, mạch lạc.
Họ như bị thu hút bởi những
cảm giác, âm thanh, mùi vị thông thường
và thấy những sự việc vụn vặt
trở nên hấp dẫn, khêu gợi. Với
họ, khái niệm về không gian không c̣n,
họ như bị phân đôi và thời gian như
lắng đọng, chậm lạị
Họ
cảm thấy khát nước và đói. Tim tăng
nhịp đập, miệng khô, đi đứng
nghiêng ngả mất thăng bằng, cử
động chậm chạp, cặp mắt đỏ
ngầu, con ngươi mở to. Huyết áp lên
cao, nhất là khi dùng cần sa chung với các
thuốc kích thích khác hay với rượụ
Sau đó
khoảng vài ba giờ th́ triệu chứng phai
lạt dần và người phi thuốc cảm
thấy ră rượi rồi đi vào giấc
ngủ triền miên.
Người
mới dùng lần đầu hoặc dùng quá
nhiều có thể có những cảm giác lo
sợ, bồn chồn hoặc ư nghĩ hoang tưởng.
Đôi khi có người như bị man
dại, loạn trí, trầm buồn có ư
muốn quyên sinh, cần được điều
trị khẩn cấp.
Sau khi dùng,
cần sa được chuyển hóa, tích
tụ trong các tế bào mỡ và được
nước tiểu và phân thải ra ngoài. Dăm
ngày sau khi dùng, vẫn c̣n dấu vết hóa
chất THC trong nước tiểu mà dùng
nhiều th́ chất này c̣n thấy ở trong nước
tiểu nhiều tuần lễ sau khi ngưng.
3-Ảnh
hưởng trên sức khỏẹ
Nhiều
nghiên cứu cho biết cần sa có một
số tác dụng không tốt cho sức
khỏẹ
a-Hậu
quả gần.
Khi dùng
nhiều, cần sa làm giảm trí nhớ về
các sự kiện mới xẩy ra. Chẳng
hạn vừa được giới thiệu tên
một người khách mà vài phút sau đă quên
bẵng đi; kém tập trung để hoàn
tất một việc hơi phức tạp,
tỷ mỉ. Cần sa làm rối loạn sự
nhận thức và kéo dài thời gian phản
ứng, dễ đưa tới tai nạn xe
cộ.
Cần sa
khiến học sinh chia trí, dành ít th́ giờ cho
việc học, đạt điểm xấu,
hay trốn học. C̣n các lực sĩ mà
ghiền cần sa th́ biểu diễn, tranh tài
suy giảm trông thấỵ
2- Về
hậu quả lâu dài.
Sau
nhiều nghiên cứu, các khoa học gia thấy
rằng người hút cần sa mỗi ngày thường
hay bị đau ốm vặt và hay đi bác sĩ
hơn người không dùng. Cần sa làm tiêu
hao T-cell, tế bào chính để chống
nhiễm trùng, đưa đến suy yếu tính
miễn di.ch.
Cũng như
thuốc lá, cần sa ảnh hưởng tới
phổi, khiến ho nhiều có đàm, dễ
bị sưng phổi. Trong cần sa cũng có
những hóa chất có thể gây ung thư
phổi như trong thuốc lá. Vài nghiên cứu
khác cho biết cần sa có thể đưa
đến ung thư cổ và đầu. Một
vài nghiên cứu cho hay trong cần sa có nhiều
chất gây ung thư hơn thuốc lá tới năm,
sáu chục phần trăm. Ngoài ra cần sa không
có đầu lọc và người hút thường
hít mạnh hơn, giữ khói lâu hơn trong
phổị
Đàn bà
có thai mà hút nhiều cần sa th́ sanh non, con
nhẹ kư, thân ngắn, đầu nhỏ,
lớn lên kém tập trung. Mẹ hút, cho con bú th́
hoạt chất THC từ sữa sang làm ảnh hưởng
không tốt tới các cử động bắp
thịt của con.
Ảnh hưởng
của cần sa vào người cao tuổi, người
có bệnh tim mạch, cao huyết áp, bệnh
mạch máu năo rất đáng quan tâm. Cần sa
làm tăng nhịp tim, tăng máu rời khỏi
tim, thay đổi huyết áp, giảm dưỡng
khí cho mạch máu tim, tất cả đều
đưa tới hậu quả không tốt.
Tháng 2 năm
2000, American Heart Association đă đưa ra
một kết luận là hút cần sa có thể
gây ra cơn suy tim (Heart attack) ở người có
trái tim không được mạnh: Nửa
giờ sau khi hút, cơn suy tim xảy ra bốn
lần nhiều hơn là không hút.
Thí
nghiệm ở chuột thấy cần sa làm
chết tế bào thần kinh nhất là vùng năo
có trách nhiệm về trí nhớ ngắn
hạn, có thể đưa tới bệnh tâm
thần, giảm động lực, kém nhanh
nhẹn.
Về
bộ phận sinh dục, cần sa có thể làm
giảm kích thích tố testosterone, làm teo ngọc
hành, thay đổi h́nh dạng và sự cử
động của tinh trùng, giảm ước
muốn ái ân, rối loạn kinh kỳ,
trứng nữ trở thành bất b́nh thường.
Người
dùng nhiều cần sa trở nên phụ
thuộc vào nó, không có không chịu được
và mỗi ngày cần nhiều hơn mới
cảm thấy thỏa măn. Khi nhớ thuốc mà
không hít th́ ngáp ngắn ngáp dài, mất ngủ,
chẩy nước miếng, đổ mồ hôi,
buồn nôn, tay chân run rẩy, nhiệt độ
cơ thể tăng, ăn không ngon, trở nên
bẳn tính, gắt gỏng, buồn bă.
Tuy nhiên có
nhiều nghiên cứu khác cho là cần sa ít gây
ra ghiền hơn ma túy, rượu, thuốc lá
hoặc các thuốc an thần.
Kết
luận.
Vấn
đề dùng cần sa trong trị bệnh đang
c̣n được tranh luận. Phe ủng hộ
cũng nhiều mà phe chống đối cũng
không phải là ít. Nhưng việc dùng cần
sa để trở thành ghiền của các em
thiếu niên đang là một vấn nạn cho
nhiều gia đ́nh và xă hội. Việc con cái
dùng cần sa hoặc các chất gây ghiền khác
là mối quan tâm lớn của các bậc làm
cha me..
Tại
nhiều quốc gia, trẻ em bắt đầu
thử với cần sa ngay từ khi c̣n ở
lớp 8, lớp 10. Trẻ em ghiền dễ
đưa tới những hành động vô ư
thức, những tổn thương cơ
thể do tai nạn hoặc dính líu vào hành động
t́nh dục không muốn và không an toàn. Chúng cũng
hay mang vũ khí nhỏ và hay đánh lộn hơn
là trẻ không dùng cần sa.
Phát
hiện sớm để hỗ trợ, cứu
giúp là điều cần thiết ngơ hầu tránh
được những hậu quả không
tốt cả về thể xác lẫn tâm
thần, xă hội cho con trẻ
Bác sĩ
Nguyễn Ư ĐỨC
Texas-USA
Vấn
đề dùng cần sa ở thanh thiếu niên.
Việc
con cái dùng cần sa hoặc các chất gây
ghiền khác là mối quan tâm lớn của các
bậc làm cha me..
Tại
nhiều quốc gia, trẻ em bắt đầu
thử với cần sa ngay từ khi c̣n ở
lớp 8, lớp 10. Trẻ em ghiền dễ
đưa tới những hành động vô ư
thức, những tổn thương cơ
thể do tai nạn hoặc dính líu vào hành động
t́nh dục không muốn và không an toàn. Chúng cũng
hay mang vũ khí nhỏ và hay đánh lộn hơn
là trẻ không dùng cần sa.
Phát
hiện sớm để hỗ trợ, cứu
giúp là điều cần thiết ngơ hầu tránh
được những hậu quả không
tốt cả về thể xác lẫn tâm
thần, xă hội cho con trẻ
1-
Những dấu hiệu dùng cần sa ở
tuổi trẻ
Trẻ em
dùng cần sa đều rất khéo léo và nói
dối dễ dàng để phủ nhận có
vấn đề khi cha mẹ căn vặn.
Nhiều khi nói chỉ hút chứ không hít vào.
Cho nên các bậc cha mẹ đều cần
đề cao cảnh giác, để ư những
dấu báo hiệu dùng thuốc ở con ḿnh.
Dấu
hiệu sớm nhất thường là thay đổi
thái độ và hành động của chúng.
Học hành
đang chăm chỉ tiến bộ, trở thành
chểnh mảng, điểm xấu, hay trốn
học hoặc đi học trễ, bị đuổi;
tính t́nh thay đổi, kém tập trung, mau quên.
Tác phong
bất thường có thể là tự cô
lập, thu ḿnh không giao tiếp với ai,
buồn rầu, cáu gắt với anh chị em
trong nhà, bỏ những giải trí thường
ưa thích, đôi khi ăn cắp vặt để
có tiền mua thuốc. Các em ăn ngủ
thất thường, hay than phiền chóng
mặt, mệt mỏi, bước đi không
vững, mắt đỏ hoe. Nhiều em trở
nên hoang tưởng, hoảng hốt một cách
vô cớ. Trên quần áo, trong pḥng ngủ có mùi
cần sạ
2-
Những nguy cơ đưa đến tuổi
trẻ dùng cần sa
Hầu
hết người dùng cần sa đều nói
là để có cảm giác thoải mái và yêu
đời hơn. Với trẻ em th́ có rất
nhiều lư do khiến các em hút rồi ghiền
cần sạ
a-
Nhiều em thấy người khác hút, ṭ ṃ
thử coi xem sao, sau nhiều lần thấy thích
rồi thành thói quen và ghiền.
b- Có em th́
bị bạn bè ép dụ hoặc t́nh nguyện
dùng khi muốn được chấp nhận vào
băng nhóm.
c-
Nhiều khi các em dùng v́ sống trong gia đ́nh
có người ghiền rượu, thuốc ma túỵ
đ- Các
em dùng để giải tỏa buồn bực,
khó khăn xảy ra trong gia đ́nh như bố
mẹ bất ḥa, vắng mặt thường
xuyên, tính t́nh bất nhất lúc khó khăn lúc
buông thả.
e- Các em
gặp trở ngại trong việc học, không
được hướng dẫn cho tương
lai, trốn học.
g- Có nghiên
cứu cho thấy gene di truyền cũng có vai tṛ
trong việc dùng cần sa và các thuốc khác.
Cũng như
đối với các hóa chất có thể
lạm dụng khác, người dùng cần sa
sẽ trải qua mấy giai đoạn.
a- Nghe nói
cần sa làm tinh thần phấn khởi, yêu
đời, nên muốn thử cho biết.
b- Sau vài
lần thử thấy hay hay, hấp dẫn bèn
thử nữạ
c-Ám
ảnh với cảm giác thích thú kích động
bèn dùng thường xuyên hơn và dùng mọi
thủ đoạn để có thuốc.
đ-Giai
đoạn cuối là dùng bất cứ
thuốc nào khác thay thế để thỏa măn
cảm giác mong muốn.
Đó là
điểm nguy hại v́ khởi đầu
từ cần sa các em có thể đi tới
nghiện các loại thuốc khác độc
hại hơn như là hồng phiến, bạch
phiến, rượu mạnh, các hóa chất kích
thích tâm thần khác.
3 Để
ngăn ngừa con em dùng cần sa
Thực
ra không có phương cách toàn hảo nào để
ngăn ngừa việc con người mắc vào
các tật ghiền, nghiện ngập. Hơn
nữa thuốc gây nghiền lại hiện
diện khắp nơi, tương đối mua
dễ dàng lại luôn luôn quyến rũ người
không có nghị lực, không có quan niệm
sống lành ma.nh.
Cho
tới nay, chưa có dược phẩm nào
để chữa người nghiền cần
sa, ngoại trừ cố vấn, đối
thoại, giải thích.
a- Sự
hỗ trợ của gia đ́nh, bạn bè đóng
vai tṛ rất quan tro.ng.
bĐDiều
cần là cha mẹ phải sống gần gũi
với con cái, hỗ trợ, theo dơi sinh hoạt
hàng ngày của con ḿnh.
c-Bắt
đầu nói chuyện với con cái về
ảnh hưởng không tốt đối
với sức khỏe của cần sa và các
loại thuốc gây nghiền ngay khi c̣n bé.
đ-Cho
con cái hay là chúng có thể thảo luận các
vấn đề khó khăn với ḿnh bất
cứ lúc nào và trong tinh thần cởi mở,
hiểu biết.
e-Luôn luôn
cảnh giác: khi nghi là con cái dùng cần sa th́
phải hành động ngay để cứu
chữạ
gĐDừng
ngần ngại do dự khi thấy cần
sự giúp đỡ của người có
thẩm quyền về ghiền hút.
h-Có
nhiều chương tŕnh phục hồi dành riêng
cho giới trẻ nghiện ngập. Nơi đây
các em sống hoàn toàn nhịn thuốc đồng
thời học hỏi cách thức đối phó
với các vấn đề khó khăn về
cảm xúc, hành vi, thể xác gây ra do cần
sạ
i-Quan
trọng hơn cả là chính các em phải ư
thức được vấn đề và
muốn thay đổị
Rồi
cả nhà cùng cầu nguyện cho người
con lạc hướng.
Bác sĩ
Nguyễn ƯĐDỨC
Texas-USA
|