Nghĩ về Một Cô Gái Việt
 

Văn Lang Tôn-thất Phương

Người Việt tranh luận xôn xao khi thiền sư Nhất Hạnh qua đời,  khen chê cũng lắm. 

Dù sao thì đây cũng là cơ hội để có được thêm một số tài liệu về Phật Giáo Việt Nam từ 1955 trở về sau. Tuy không nhiều, nhưng dùng để bổ túc cho những gì đã tìm hiểu lâu nay cũng thấy ra được nhiều điều mới.   

Cũng vẫn còn quá ít để cho thấy được toàn diện cả bức tranh. Vì chúng ta chỉ biết được những tài liệu công khai, còn những điều cất giấu, giữ kín, thì bó tay. Với chỉ chừng đó thì khó mà đưa ra nhận định; mặc dù ở một chừng mực nào đó cũng hiểu được chiều hướng của vấn đề. 

Tôi tìm tòi trước tiên là để giải thích thêm cho chính mình, và thấy mình cần phải có nhiều thời gian hơn. Cũng còn nhớ, vào thời điểm có đảo chính ở Sài Gòn năm 1963, thế hệ của những đứa học trò chúng tôi còn quá nhỏ để hiểu được những biến chuyển rất liên quan đến vận mệnh dân tộc.  

Khi nhận định về ai, hoặc sự việc gì, tôi muốn nhìn vào việc làm của họ xem có vì đời sống hạnh phúc của dân chúng không, ý hướng của họ có vì sự tiến bộ của dân tộc hay không. 

Và dĩ nhiên nhận định rằng các phương pháp để tự luyện, tụ tập... hoàn toàn khác với mục đích chính trị. 

Sự tìm tòi trong mấy tuần qua cũng cho tôi vài điều hay:  Đọc thêm được một số sách do tác giả Nhất Hạnh (hay Nguyễn Lang) viết, có tải xuống được khá nhiều tài liệu về tình hình chính trị xã hội miền Nam 1963-1975, về các hoạt động của Phật Giáo Ấn Quang, cũng như của thiền sư Nhất Hạnh, của Phật Giáo ở Việt Nam sau 1975, vv...   

Và tình cờ, khi xem một số hình ảnh trên Internet, tôi nhận ra được một người mình đã từng có một lần trò chuyện, khoảng đâu trước năm 1968. Đó là chị P., trước đây là thành viên của Trường Thanh Niên Phụng Sự Xã Hội (PSXH) do thiền sư Nhất Hạnh thành lập. Thuở đó, trước khi gặp chị, tôi ở rất xa Sài Gòn nên chỉ nghe phong phanh về trường PSXH vì có một cô gái là thành viên của trường PSXH tên Nhất Chi Mai tự thiêu, thế thôi, không biết gì hơn.   

Chuyện trò cùng chị một lát, người đi chung với chị bảo, chị bị hại nên bước đi hơi khập khiễng. Tôi hỏi tại sao, chị nói: “người ta ném lựu đạn”. Hỏi “người ta” là ai, chị bảo “không biết ai”.  

Cứ tự hỏi giá bây giờ gặp lại chị, và hỏi thêm nữa, thì ắt bây giờ chị đã biết? Tôi vẫn nghĩ là hồi đó không có lý do gì cần thiết để phía chính quyền Việt Nam Cộng Hòa hoặc phía Mặt Trận GP Miền Nam ném lựu đạn vào trường PSXH. Vậy “người ta” là ai?  

Dù sao đi nữa, lúc đó, và cho đến bây giờ, tôi vẫn mong chị được sức khỏe, tâm thân an lạc. Với ý nghĩ của một người bình thường, tôi cho rằng điều chính trong hạnh phúc của một người con gái là việc có một mái ấm gia đình, có một hai trẻ thơ níu vào mình u ơ kêu “mẹ, mẹ”, vv... 

Chị có đi tu không, tôi không biết. Nhưng nếu đi tu, thì phái của chị là phái “Tiếp Hiện”, trong đó ai cũng có thể lập gia đình. Và nếu thế, thì trong những người đạo hữu, đâu ắt cũng có ai đó “đồng thanh tương ứng” với chị để chị có được một mái gia đình êm ấm... nếu chị muốn. 

Trong tấm hình trên Internet kia, chị ngồi bên cạnh sư cô Chân-Không và sư Nhất Hạnh, chụp ở Paris năm 1972. Như thế là sau khi rời Nhật Bản chị đi Pháp(?), và trở lại với phong trào của thiền sư Nhất Hạnh? 

Tôi cứ nghĩ: Từ khi còn rất trẻ, tham gia vào trường PSXH, hẳn là chị mang một lý tưởng đẹp, một tinh thần vì xã hội, vị tha. Không phải một mình chị, đã có rất nhiều người trẻ Việt Nam thời đó cũng mang hoài bảo như thế. 

Và ở miền Nam đã có một thời như thế. Thời mà có nhiều người “nguyện cầu cho bồ câu trắng hiện”; nhiều người giới trẻ hát “nếu là chim, tôi sẽ loài bồ câu trắng”, và say mê nhạc Phạm Thế Mỹ: “yêu kẻ thù như yêu ta”... 

Cũng cùng lúc đó, thực tế trong xã hội chung quanh là những điều khác hẳn: 

Để lại cho em thành phố lên đèn
Đoàn người chen nhau một đám bụi đen
Lệ buồn rơi trong tửu điếm
Gửi người gian nan tiền tuyến
Để lại cho em hèn kém của anh... 

Thêm một ly này thôi, ráng lên
Phải chăng ngươi mới nhắc vài tên
Chúng không về nữa, không về nữa
Hãy cố lên rồi ngươi sẽ quên... 

Trả lại em yêu, con đường mùa Hạ
Mai mốt hòa bình, anh về nạng gỗ
Chiều qua nhà em có tiếng ai cười
Cúi xuống vụng về để nước mắt rơi... 

Và rồi, con đường chọn lựa ngày xa xưa đó, nó đã đưa chị và các bạn của chị đến đâu, hôm nay? 

Cho nên tôi muốn gặp lại chị, bây giờ chắc mái tóc cũng đã pha sương qua những tháng ngày có nhiều biến chuyển.  Có được nói chuyện với chị, dĩ nhiên là nếu chị trao đổi cởi mở, mới có thể hiểu được thêm ít nhiều về một phong trào trong một thời đại, trong đó có những người trẻ đã tham gia với nhiều thiện tâm và lý tưởng vì xã hội.   

Dĩ nhiên gặp được chị và ghi lại được những gì chị kể cho nghe... cũng chỉ là một loại “giấc mộng con” của tôi thôi.  Tôi muốn tìm hiểu.  Nhìn nét mặt chị hôm đó, tôi thấy chị là một người tốt. 

“Hoa Sen Trong Biển Lửa” là tựa của một cuốn sách có nhiều người đọc. Có thể là tôi nghĩ xa xôi quá, nhưng tôi không biết, chị có phải là hoa sen trong biển lửa nào đó hay không? 

Đời người, ai cũng khổ.  Do ta chọn nghiệp, hay do ảnh hưởng mà tha nhân tạo, làm nỗi khổ trong đời người thành biển lớn trùng trùng? 

(14-02-2022)