|
Câu
Chuyện Thầy Lang: Vấn Đáp về Cao
Huyết áp Bác sĩ
Nguyễn Ư-Đức Cụ Nguyễn Xuân Thưởng
gửi thư hỏi về cao huyết áp và cách
đo huyết áp ở nhà. Cụ nói hiện
đang bị tension và đang uống thuốc. Vậy chúng tôi xin phúc đáp thư
của Cụ Thưởng cũng như gửi
tới qúy thân hữu một chút kiến thức
về vấn đề sức khỏe rất quan
trọng này. Bệnh coi ṃi có vẻ xẩy ra khá
nhiều ở đồng hương người
Việt tỵ nạn chúng ta v́ nếp sống hơi
buông thả, ăn uống thoải mái “vô tư”.
Trong khi đó th́ tại quê hương, bệnh cũng
gia tăng ở đồng bào ta v́ khó khăn, căng
thẳng triền miên với vận nước không
mấy thuận lợi. Cũng xin thưa là Cao
Huyết áp được y giới coi như
một “tên sát nhân thầm lặng” v́ bệnh
diễn biến âm thầm và có thể đưa
tới biến chứng trầm trọng, với
nhiều tàn phế cho cơ thể. 1-Trước
hết xin định nghĩa “huyết áp là ǵ”?
Huyết áp (HA) là áp suất
của máu lên thành động mạch chính khi máu
được tim bơm vào. Áp suất tùy
thuộc sức cản của động mạch
và số lượng máu. Cao khi hai yếu tố này
cao và ngược lại. HA được ghi nhận
bằng milimét thủy ngân mmHg và đo bằng
huyết áp kế đặt ở động
mạch cánh tay là nơi áp suất giống như
áp suất khi máu rời trái tim. Áp suất cao
nhất khi tâm thất co bóp (HA tâm thu- systolic)
đẩy máu ra khỏi tim. Huyết áp thấp
nhất khi tâm thất dăn ra (HA tâm trương-diastolic)
để tiếp nhận máu. Huyết áp b́nh thường thay
đổi tùy theo tuổi. Ở một người
trưởng thành, khỏe mạnh và trong t́nh
trạng nghỉ ngơi, huyết áp dưới
120/80mmHg được coi là b́nh thường, lư
tưởng là khoảng 117/75. Hoạt động
gắng sức, cảm xúc mạnh, căng
thẳng tâm thần đều làm tăng HA tâm
thu. Ngược lại khi ngủ th́ HA này lại
thấp nhất. Huyết áp thấp ở trẻ
em, tăng dần với tuổi. Hệ thần kinh giao cảm và vài
kích thích tố trong cơ thể điều
chỉnh giữ HA ở mức độ b́nh thường. 2-Và thế nào là
cao huyết áp? Khi áp suất trong động
mạch lên tới 140/90mmHg là cao huyết áp.
Huyết áp 120/ 80 là Tiền Cao HA và ta đă
phải lưu tâm theo dơi rồi. Chỉ cần
một con số lên trên b́nh thường là đă
bị bệnh cao H.A. Thường thường
bệnh được phát hiện khi ta đi bác
sĩ khám bệnh hoặc t́nh cờ nhờ
bạn bè đo. 3-Tại sao
huyết áp lại lên cao? Cao HA có thể là nguyên- phát
hoặc thứ -phát. Thứ phát là do hậu quả
của các bệnh như bệnh thận, bệnh
nang thượng thận, bệnh nội tiết,
bệnh về động mạch; do uống
thuốc viên ngừa thai, thuốc có thể gây
nghiền như cocaine, amphetamine. Có tới 90 % đến 95% các trường
hợp cao HA là nguyên phát và không biết rơ nguyên
nhân. Tuy không biết rơ nguyên nhân nhưng một
số rủi ro có thể đưa tới cao HA
thứ phát. Đó là: a-Gia đ́nh. Nếu trong gia đ́nh
có người bị cao huyết áp hoặc tai
biến động mạch năo th́ ta có thể
bị cao huyết áp vào một thời điểm
nào đó trong cuộc đời. b-Giới tính. Ở tuổi
trẻ và trung niên, nữ giới thường ít
bị cao HA hơn nam giới. Nhưng tới
tuổi ngoài 60 th́ tỷ lệ ngược
lại. Khi các bà uống thuốc viên ngừa thai
th́ nguy cơ cao HA tăng. c-Mập ph́. Kết quả của
nhiều nghiên cứu cho hay người mập ph́
thường hay bị cao HA hơn người thường
và khi ta lên cân th́ huyết áp cũng lên cao. Lư do
là khi cơ thể mập th́ tế bào cần
nhiều máu để có đủ dưỡng khí
và chất dinh dưỡng. Tim sẽ phải làm
việc nhiều hơn để bơm máu vào
động mạch, áp suất động
mạch sẽ gia tăng. Ngoài ra tế bào mỡ
cũng tiết ra hóa chất làm tổn thương
thành động mạch và tim. d-Muối sodium và Potassium. Ở
một số người sử dụng nhiều
muối Na cũng đưa tới cao H.A v́
muối giữ nước trong cơ thể. K
giữ thăng bằng muối Na ở tế bào.
Thiếu K tế bào giữ Na lại và đưa
tới cao huyết áp. e-Căng thẳng tâm thần. Nghiên
cứu cho hay khi tâm thần luôn luôn căng
thẳng th́ cũng dễ bị cao huyết áp và
bệnh tim hơn là người có tâm thân an
lạc. Lư do là stress sẽ khiến nang thượng
thân tiết ra nhiều adrenaline, mà hóa chất này
làm mạch máu co bóp, tim đập nhanh, g-Không vận động cơ
thể. Hậu quả của không vận động
là mập ph́, mà mập lại tăng việc làm
cho tim để đưa máu vào dộng mạch
nuôi tế bào. Từ đó huyết áp lên cao. h-Thuốc lá. Hóa chất của
thuốc lá làm tổn thương lớp màng lót
thành động mạch, chất béo bám vào đó,
tăng sức cản của mạch máu và
huyết áp lên cao. Lâu ngày,t́nh trạng này sẽ
đưa tới nguy cơ cơn suy tim và tai
biến động mạch năo. Nicotine cũng
đă được coi như là một rủi
ro đưa tới huyết áp lên cao bằng cách
làm động mạch co hẹp, tăng sức ép
của máu và tăng nhịp tim. i-Rượu. Chưa có bằng
chứng là rượu làm tăng huyết áp, nhưng
ghiền rượu kinh niên sẽ đưa
tới suy tim. 4-Xin kể
những dấu hiệu của Cao HA. Đa số người cao
huyết áp không có triệu chứng ǵ rơ
rệt. Một số than phiền bị nhức
đầu, chóng mặt, chẩy máu mũi. Đây
có thể là dấu hiệu báo trước.
Nhiều người thấy hay đổ mồ hôi,
bắp thịt co rút, yếu mệt, hồi
hộp với tim đập nhanh, đi tiểu
nhiều. 5- Tôi được
bác sĩ cho hay bị cao Huyết áp. Bây giờ tôi
phải làm ǵ? Vâng, đây cũng là thắc
mắc của nhiều người v́ bối
rối, lo sợ, không biết phải làm ǵ; không
biết có chữa khỏi được không,
đời sống ḿnh sẽ ra sao...Có người
cũng nói huyết áp tôi bảo rằng cao mà tôi
đâu có thấy dấu hiệu, triệu
chứng ǵ đâu. Vậy th́ uống thuốc làm
ǵ cho tốn tiền, mất công mà lại c̣n
phản ứng thuốc với tác dụng phụ
không muốn!. Trước hết là khi bác sĩ
nói huyết áp của tiên sinh trên 140/ 90 sau
nhiều lần đo, th́ tiên sinh đă bị cao
huyết áp rồi đấy. Bây giờ th́ ta hăy
b́nh tĩnh nghe hướng dẫn của bác sĩ
về cách dùng thuốc, kiêng khem ăn uống,
thay đổi nếp sống. Việc điều
trị thường kéo dài suốt đời, nên
ta cần tích cực và hợp tác với bác sĩ
và nhân viên của lang y. Cao huyết áp là bệnh
có thể kiểm soát để mang áp suất
về với mức b́nh thường. C̣n nói rằng không có triệu
chứng th́ uống thuốc làm ǵ. Xin thưa: Cao
H.A đă được coi như tên sát nhân
thầm lặng, âm thầm hủy hoại cơ
thể đấy, nhất là khi ta không uống
thuốc. Bệnh nhân có thể bị tai biến
mạch máu năo, cơn quỵ tim, suy thận, lú
lẫn, mù ḷa. Đời sống của ta sẽ
khó khăn, suy yếu dần và có thể sớm
mệnh một. 6-Xin nói qua
về cách điều trị cao huyết áp. Sau khi khám bệnh, làm một
số thử nghiệm, bác sĩ sẽ xác định
ta có bị cao huyết áp hay không. Ngoại trừ khi áp suất lên
quá cao, bác sĩ sẽ theo dơi, khuyên ta thay đổi
nếp sống, vận động cơ thể,
ăn uống kiên khem, giảm béo ph́.. Nếu áp
suất vẫn cao th́ bác sĩ sẽ cho uống
thuốc để hạ huyết áp. Hiện nay có
nhiều dược phẩm khá công hiệu để
hạ huyết áp rất mau. Nhưng vài loại
thuốc cũng đắt tiền và gây ra
một số tác dụng phụ không muốn. Bác
sĩ sẽ giải thích cách dùng, các tác dụng
không muốn. Ta cần làm theo lời thầy
thuốc và báo cho thầy thuốc nếu có khó
chịu cũng như hiệu quả của
thuốc. 7-Tôi có phải
kiêng khem ăn uống ǵ không? Có chứ. a-Chúng ta nên giảm tiêu thụ
muối v́ có tới 40% dân chúng rất mẫn
cảm khi ăn nhiều muối và huyết áp lên
cao. Để biết ḿnh có ở trong nhóm này hay
không, ta có thể thử bằng cách bớt
muối trong hai tuần lễ, coi HA có xuống không.
Xin cũng lưu ư rằng thịt đóng hộp
và những thực phẩm làm sẵn ăn ngay là
có nhiều muối lắm đấy. b-Giảm chất béo nhất là
loại băo ḥa và giảm cholesterol để tránh
đóng mỡ trong ḷng động mạch và tránh
cơn đột quỵ tim và stroke. c-Ăn nhiều rau và trái cây như
cam, chuối, khoai tây v́ có nhiều potassium lại
ít cholesterol. d-Ngưng hút thuốc lá và
uống rượu vừa phải thôi, khoảng
55 cc rượu mạnh, 155 cc rượu vang, 355 c
la de, hai lần mỗi ngày cho nam giới, một
lần cho nữ giới.. e- Tránh mập ph́. Huyết áp thường
tăng khi cơ thể mập. Người
mập mà huyết áp cao th́ có thể hạ
một đơn vị huyết áp khi giảm hai
pounds 8-Tôi nghe nói
vận động cơ thể cũng giúp
giảm cao huyết áp, có đúng không? Đúng vậy: vận động
cơ thể đều dặn và vừa với
sức ḿnh rất tốt giảm huyết áp
tới vài điểm. Vận động nào cũng
tốt cả và xin nhớ tham khảo ư kiến
thầy thuốc gia đ́nh nếu có vấn đề
với trái tim. 9.-Xin chỉ cách
đo huyết áp tại nhà. Việc tự đo huyết áp là
việc đáng khuyến khích để ghi sự
thay đổi áp suất trong ngày, giúp lang y
dễ bề điều chỉnh thuốc cho có
hiệu quả. Ta có thể đo hai lần
một ngày trong hai tuần rồi một lần
mỗi ngày trước khi uống thuốc. Khi máu
đă tương đối b́nh thường th́
chỉ cần đo vài lần trong tuần. Về máy đo th́ có hai loại: Loại máy bơm bằng tay, có
kim đồng hồ chỉ số huyết áp
trong khi ta nghe nhịp tim bằng ống nghe, và
loại máy mà số huyết áp hiện trên màn
ảnh nhỏ. Loại trên dễ mang khi di
chuyển, có ống nghe nhịp tim sẵn, giá
tiền vừa phải từ 20-30 mỹ kim. Nhưng
máy có vài điểm bất tiện là dễ hư
hao, không chính xác, không thuận tiện cho người
lăng tai v́ phải nghe nhịp tim bằng ống
nghe. Mà lăo niên th́ cũng hay nghễnh ngăng. Máy digital hiện nay phổ thông hơn,
dễ đọc v́ con số hiện trên màn
ảnh, đôi khi lại in kết quả luôn,
dễ sử dụng, tiện lợi cho người
bị kém thính giác v́ không phải nghe nhịp
tim. Máy có thể bơm căng bằng tay hay
tự động, xả hơi th́ tự động.
Bất tiện của máy trước hết là
đắt tiền hơn, từ 40 tới 100
mỹ kim, độ chính xác của máy thay đổi
khi cơ thể cử động hay khi nhịp
tim không đều, máy cũng cần cục pin
để điều hành. Xin kính chúc Cụ Thưởng và
quư thân hữu mọi sự b́nh an, huyết áp
tốt. Bác sĩ Nguyễn Ư-Đức Texas-USA
|