Câu Chuyện Thầy Lang
Vai Tṛ Của
Truyền Thông với Sức Khỏe Quần Chúng
Bác sĩ Nguyễn Ư-Đức
Trong thế kỷ vừa qua, sự tiến bộ của y khoa học đă
vượt quá sức tưởng tượng.
Những khám phá mới về cấu tạo cơ thể đă giúp hiểu
rơ hơn về sự mầu nhiệm của tạo hóa khi tạo ra con người với muôn
ngàn chức năng thần sầu, ngoạn mục.
Thêm vào đó là rất nhiều phát minh đă làm sáng tỏ
về căn nguyên, diễn tiến, cách chẩn đoán cũng như điều trị các loại
bệnh.
Tin tức về y khoa trở nên phong phú hơn nhưng cũng
phức tạp, khó hiểu với các từ ngữ mới về bệnh tật, các danh từ kỹ
thuật về phương thức chẩn đoán khám chữa bệnh cũng như danh tính các
tác nhân gây bệnh. Nguồn cung cấp tin tức dữ kiện y khoa học cũng
nhiều và dưới các h́nh thức khác nhau, đặc biệt là kết quả các
nghiên cứu đă hoàn tất mỹ măn cũng như kết quả sơ khởi, cần nhiều
nghiên cứu khác để được coi là chung kết.
Trước các kiến thức mới này, một người có sức học
trung b́nh thu lượm được cách đây trên dưới nửa thế kỷ đôi khi cảm
thấy ḿnh như lạc lơng không biết phải dùng những tin tức nào để duy
tŕ sức khỏe. Đặc biệt là đối với những người tuổi cao, nhóm dân
thiểu số, những người có căn bản giáo dục giới hạn, lợi tức thấp
hoặc đang ở trong t́nh trạng sức khỏe suy kém.
Thống kê cho hay có tới 12% dân chúng thiếu hiểu
biết về các vấn đề sức khỏe. Họ sẽ rơi vào các hoàn cảnh như:
-Thiếu hiểu biết hoặc hiểu biết không đúng về cấu
tạo cơ thể, diễn tiến và nguyên nhân gây ra bệnh
-Không biết tự chăm sóc cũng như pḥng tránh bệnh
tật.
- Thường có sức khỏe kém v́ bỏ qua các phương thức
pḥng tránh bệnh mà khoa học đă cống hiến. Chẳng hạn, họ sẽ không
làm mammogram để t́m kiếm ung thư nhũ hoa, không làm pap smear để
sớm khám phá ung thư cổ tử cung, không chịu chích ngừa cúm…
-Có nhiều bệnh kinh niên và thường hay than phiền
đau chỗ này bệnh chỗ kia
-Không chữa trị ổn định bệnh do đó dùng nhiều dịch
vụ để chữa các biến chứng của bệnh và ít dùng dịch vụ để giảm thiểu
các biến chứng.
-Nhập bệnh viện nhiều hơn
-Thường tới pḥng cấp cứu để chữa các bệnh thông
thường thay v́ tới bác sĩ gia đ́nh, đưa tới gia tăng chi phí y tế.
-Chỉ đi khám bệnh khi bệnh đă trở nên trầm trọng.
Nh́n thấy vấn đề, chính quyền và các tổ chức y tế
xă hội công tư đă cố gắng cùng nhau:
-Nâng cao ư thức y tế, giúp cải thiện t́nh trạng
sức khỏe của cá nhân, gia đ́nh, cộng đồng và xă hội
-Nâng cao ư thức y tế giúp mọi người sống lành
mạnh hơn
-Nâng cao ư thức y tế cũng giảm thiểu nạn tử vong
v́ sanh non, tại nạn giao thông, lao động, ảnh hưởng của các chất có
hại cho sức khỏe
-Nhờ tập trung vào sự pḥng bệnh, nâng cao ư thức
y tế giúp cắt giảm chi phí chăm sóc điều trị cho cá nhân cũng như
gia đ́nh và ngân sách quốc gia.
Cổ vơ y tế dựa trên các kết quả nghiên cứu về sinh
học, môi trường, tâm lư, y khoa học để duy tŕ sức khỏe, tránh bệnh
tật, chết yểu…bằng cách thúc đẩy quần chúng tự ḿnh thay đổi nếp
sống, áp dụng điều tốt, loại bỏ điều xấu.
Cổ vơ y tế cũng giúp quần chúng tạo ra các cơ hội
để nâng cao kiến thức, tạo ra hành vi lành mạnh, bảo vệ sức khỏe.
Cổ vơ y tế có thể sử dụng các phương tiện liên lạc
để chuyển đạt các tin tức có tính cách xây dựng.Bottom of Form
Một trong những phương tiện để tăng cường sự hiểu
biết và cải thiện sức khỏe của quần chúng là truyền-thông-đại-chúng
(Mass Communications hoặc Mass Media).
Truyền thông đại chúng có ít
nhất 4 vai tṛ:
-Thu lượm tin tức về sức khỏe bệnh tật
-Lọc lựa phân tich các tin tức
-Phổ biến các tin tức chính xác có ích lợi trong
việc bảo vệ sức khỏe tới dân chúng đồng thời cũng tạo điều kiện để
mọi người có thể đối thoại với nhau dù ở cách xa.
-Cung cấp giải trí để đời sống quần chúng thoải
mái, thư dăn hơn.
Nhờ truyền thông giáo dục, mọi người có thể nghe
tận tai, đọc- nh́n tận mắt những ǵ mà nếu không có truyền thông đều
không có được. Thế giới như thu hẹp lại nhờ truyền thông. Đây là kết
quả của tiến bộ trong lănh vực kỹ thuật và công kỹ nghệ điện tử.
Ngày xưa, việc truyền đạt lệnh lạc, ư tưởng trực
tiếp giữa con người diễn ra trong phạm vi hết sức hạn hẹp. Thông tin
trong xóm làng là các chú “Mơ” lốc cốc gơ sừng trâu, gáo dừa đi từng
xóm để loan tin cần thiết. Rộng lớn hơn th́ có truyền hịch, chạy
ngựa báo tin. Ngày nay nhờ truyền thông đại chúng, sự trao đổi này
quy mô rộng lớn hơn, từ địa phương nhỏ bé tới không gian bao la, từ
một số giới hạn con người tới cả triệu triệu quần chúng. Một dịch
bệnh nguy hiểm ở vùng sa mạc Phi châu chỉ cần vài phút là quần chúng
khắp địa cầu biết tới. Một phương thức trị bệnh mới lạ cũng mau
chóng được thông báo tới các bác sĩ và bệnh nhân.
Truyền thông cũng mang lại nhiều thay đổi trong
các giá trị sẵn có từ lâu và cũng thúc đẩy con người “hiện đại” hóa
cuộc sống.
Các phương tiện truyền thông
đại chúng gồm có:
1-TV truyền h́nh
Đây là phương tiện chuyển đạt tin tức rất hữu hiệu
tới mọi người, không kế già trẻ, nam nữ.
Lợi điểm của truyền h́nh là gửi đi cả lời nói lẫn
h́nh ảnh, khiến cho người coi lănh hội dễ dàng và có ảnh hưởng lâu
dài, v́ quần chúng sẽ nhớ măi.
Tuy nhiên, bên cạnh những tin tức tài liệu hữu ích
th́ TV đôi khi cũng có những màn bạo lực, dâm ô, quảng cáo quá mức,
gây ảnh hưởng xấu cho sức khỏe.
2-Radio
Rất phổ biến, tới được nhiều thính giả với đầy đủ
chi tiết và chi phí cũng ít hơn là với TV. Các vị cao niên đều rất
thích nghe các chương tŕnh của radio, từ thời sự thế giới tới cách
bảo vệ sức khỏe, phân ưu, chia vui…
3-Báo chí
Theo thống kê, có tới 70% dân chúng thu lượm kiến
thức về sức khỏe qua nhật báo. Lợi điểm của báo chí là độc giả có
đầy đủ các loại tin tức, đọc lúc nào cũng được chứ không như TV,
radio: mất dịp coi nghe một chương tŕnh là mất luôn, không coi nghe
lại được.
4-Tạp chí
Với tạp chí, độc giả thường có tính cách chọn lựa,
tài liệu tương đối có giá trị hơn và thường được cất giữ để dành
hoặc trao đổi với bạn bè.
5-Internet
Đây là phương tiện truyền thông rất phổ biến hiện
nay, ai cũng có thể sử dụng để thu nhận và truyền đạt tin tức. Người
sử dụng có thể dùng bất cứ lúc nào, gửi đi bất cứ tin tức ǵ. Tuy
nhiên, các tin tức nhiều khi không được kiểm chứng tính cách xác
thực, gây hoang mang, ngộ nhận cũng như làm phiền ḷng người nhận.
6-Các trang web, blogger với các bài viết y khoa
học đầy đủ chi tiết có tính cách xây dựng, giáo dục.
Đó là chưa kể tới các thông tin qua tờ bướm tờ rơi,
bảng quảng cáo, bích chương, bích báo, bản tin luân lưu nội bộ cũng
như âm nhạc, h́nh ảnh, nét vẽ minh thị…
Truyền thông đại chúng cũng được các nhà chuyên
môn y tế xă hội sử dụng rất nhiều để cải thiện sức khỏe quần chúng.
Nhờ truyền thông mà các phương thức pḥng ngừa bệnh, các hiểu biết
về nguyên nhân gây bệnh, diễn tiến bệnh cũng như các phương thức
điều trị căn bản được phổ biến.
Các nhà chuyên môn có thể dùng truyền thông để gửi
tới dân chúng các tin tức y học liên quan tới việc bảo vệ sức khỏe,
pḥng tránh bệnh tật. Họ cũng có thể dùng truyền thông để mở ra các
cuộc thảo luận với dân chúng về y khoa học hoặc góp ư kiến, giải đáp
cho dân chúng về các thắc mắc bệnh tật thông thường.
Truyền thông có một số lợi
điểm như:
-Truyền thông dễ dàng lôi cuốn sự lưu ư của quần
chúng đối với các vấn đề sức khỏe một cách mau chóng
-Truyền thông có thể đưa ra các ư kiến về sức khỏe
hết sức hữu hiệu.
-Truyền thông có thể kích thích quần chúng, tạo ra
những đáp ứng t́nh cảm để người nghe-coi thay đổi nếp sống ngơ hầu
có một sức khỏe tốt.
-Truyền thông có thể tác động lên dư luận, tạo ra
các cơ hội để tranh luận cách thức duy tŕ sức khỏe, pḥng ngừa bệnh
tật qua phượng tiện liên lạc.
-Truyền thông có thể hợp tác với các nhà chuyên
môn để tổ chức các buổi gặp gỡ giữa quần chúng với nhau hoặc giữa
các nhà chuyên môn với quần chúng để trao đổi kiến thức bảo vệ sức
khỏe.
Ngoài ra, truyền thông cũng có:
-Tính cách giáo dục, chia sẻ kiến thức, cổ vơ
những hành vi có lợi cho công ích
-Giúp cải thiện sự gắn bó các quan hệ công cộng,
giúp các tổ chức liên quan tới bảo vệ sức khỏe cùng sát cánh làm
việc.
-Góp phần tranh đấu, cổ vơ, truyền thông tiếp tay
với các nhà lănh đạo đưa ra các chính sách y tế, dung ḥa các tranh
luận và t́m ra các hỗ trợ ư kiến có tính cách quyết định đặc biệt.
Tuy vậy, truyền thông cũng có một số bất lợi như:
-Truyền thông gửi ra thông tin nhưng ít khi tiếp
nhận được phản ứng của quần chúng.
-Khó mà ước lượng coi xem tin tức đưa ra có đáp
ứng nhu cầu dân chúng, có đúng thời điểm và không biết phản ứng của
dân chúng ra sao.
-Dân chúng có thề không coi, không đọc hoặc tắt tv,
radio giữa chừng v́ bất đồng ư kiến.
-Do ảnh hưởng của kinh tế tự do cạnh tranh “khuyến
thị”, truyền thông cũng lệ thuộc vào các “thông-tin-thương-mại” để
trang trải chi phí điều hành, cơ sở, nhân viên, cho nên nhiều khi
phổ biến những dữ kiện có tính cách chủ quan, thỏa măn lợi nhuận cho
giới sản xuất, cung cấp dịch vụ, hàng hóa. Nhưng, “đời là thế”, khán
thính giả cũng “sính sái”, thông cảm. V́ “có bột mới gột nên hồ”.
Không tiền th́ lấy đâu ra đài ra sóng, không cả văn nghệ văn gừng
giải trí chứ nói chi tới tuyên truyền cổ vơ sức khỏe miễn phí.
-Đôi khi v́ tính cách thời sự nóng hổi, “giật gân”,
truyền thông cũng loan tải các tin tức chưa được chứng minh tính
cách xác thực hoặc chưa có sự đồng thuận của các nhà chuyên môn, gây
hoang mang cho người nhận.
Truyền Thông giữ một vai trò quan trọng trong
việc chăm sóc sức khỏe của quần chúng. Đó là điều quan tâm
hàng đầu của nhân loại. Bản hiến chương của Tổ Chức Y Tế
Liên Hiệp Quốc, WHO, đã công bố “ sức khỏe là một quyền căn
bản của con người “
Đối với Phật giáo, sức khỏe được xem là
món quà lớn nhất của đời người. Một trạng thái an lạc và
khỏe mạnh của thân và tâm là tối cần thiết trong việc tập
trung tư tưởng để tu tập.
Mặc dù có vài khuyết điểm có thể điều chỉnh và
tránh được, truyền thông đại chúng vẫn có vai tṛ quan trọng trong
việc bảo vệ sức khỏe quần chúng.Điều tiên quyết là các dữ kiện đưa
ra phải rơ ràng, chính xác, có tính cách thuyết phục và có thể giúp
người nhận áp dụng được.
Như Đức Giáo Hoàng John Paul II từng nhắc nhở:
“Sự phát triển tích cực của truyền thông để phục
vụ chính nghĩa chung là trách nhiệm của mỗi người. V́ sự liên quan
chặt chẽ giữa truyền thông với kinh tế, chính trị, văn hóa, cần có
một hệ thống điều hành có khả năng bảo vệ quyền hạn và nhân cách của
con người, bảo vệ tính ưu việt của gia đ́nh như một đơn vị căn bản
của xă hội và sự gắn bó đích thực giữa người với người”.
Bác sĩ Nguyễn Ư Đức.
Arlington-Texas.
www.bsnguyenyduc.com
|