Câu Chuyện Thầy Lang
Thói Quen Tốt,
Xấu
Bác sĩ Nguyễn Ư-Đức
Mỗi khi ngồi vào xe, ông Phương đều với tay cài
dây an toàn, điều chỉnh ghế ngồi và kính chiếu hậu để nh́n phía sau
cho rơ rồi mới tra ch́a vào ổ khóa, rồ máy xe. Cẩn thận như vậy là
v́ ông đă nhiều lần lănh giấy phạt v́ quên cài nịt an toàn.
Cụ Vĩnh th́ sau mỗi bữa ăn đều thả rong bách bộ
trong sân mươi phút, để “cho nó tiêu cơm”, cụ nói vậy.
C̣n cô Lan th́ trước khi đi dự dạ hội với người
yêu, rềnh ràng cả giờ đồng hồ tô môi, bôi phấn, kẻ lông mày, chải
tóc, thử quần áo… T́nh lang sốt ruột, ra vào hút hết gần nửa gói
thuốc, nhắc khéo. Th́ lần nào cô cũng ngúng nguẩy làm mặt giận.
Các hành vi đó đă tiêm nhiễm vào nếp sống của các
nhân vật vừa kế từ nhiều năm và đă trở thành thường xuyên đối với họ.
Họ thực hiện một cách tự nhiên, máy móc, không suy nghĩ sau thời
gian dài học hỏi, bắt chước hoặc do kinh nghiệm bản thân. Họ đă tạo
ra một số “Thói Quen”.
Riêng cô Lan th́ vừa có thói quen hành động rềnh rang lại c̣n tật
phản ứng làm nũng, bực ḿnh đối với người yêu.
Tự điển Việt Nam của tác giả Lê Ngọc Trụ định
nghĩa “thói quen” là “Việc làm thường thành tật, bắt buộc làm
hoài”.
Tác giả Nguyễn Như Ư trong Đại Từ Điển Tiếng Việt
giải thích “Thói quen” rơ ràng hơn như sau: “Lối, cách sống hay
hành động do lặp lại lâu ngày trở thành nếp, rất khó thay đổi”.
“Bắt buộc làm hoài” hoặc “thành nếp khó thay đổi”
nói lên tính cách lâu dài và không tự chủ khi các thói quen đă thành
h́nh.
Nhà Tâm lư học John F. Tristany: “Thói quen là
một loạt những hành vi thâm căn cố đế do học hỏi mà có và được liên
tục củng cố bởi các yếu tố môi trường, cảm xúc và tâm lư. Nó dựa
trên nguyên tắc khoái lạc của con người là chỉ muốn có niềm vui và
tuyệt đối tránh khó khăn, đau khổ”.
Bản tánh của con người đều giống nhau, nhưng bởi
nhiễm thói quen thành ra khác nhau”. Người ḿnh vẫn thường nói “Nhân
chi sơ, tính bản thiện”.
Thói quen mạnh “ăn sâu” khi hành động nhắc lại
nhiều lần, khi cá nhân cảm thấy thích thú với hành động. Ngược lại
khi quyết tâm loại bỏ th́ thói quen sẽ giảm dần hoặc hết đi.
Thói quen rất dễ lây lan, bắt chước. Mignon
McLaughin đă ví von “Trong gia đ́nh, thói quen lan nhanh hơn là bệnh
sởi”.
Thói quen có thể tốt hoặc xấu.
Xấu như tập tành bắt chước hút thuốc lá đến nỗi ho
xù xụ, kḥ khè hen suyễn rồi ung thư phổi.
Sáng sớm vừa mới tới sở là đă lấm lét thầm th́
gossip nói xấu, kể lể chuyện riêng tư người khác.
Hơi một tư là gắt gỏng với con.
Nhiệm vụ phải hoàn tất mà cứ chần chừ tŕ hoăn,
gây ra thiệt hại.
Cứ ra tới chợ là phải sà vào hàng bún ốc làm một
tô đầy mới an tâm mua bán…
Thói quen tốt cũng nhiều và rất đáng khuyến khích
tạo ra nhiều hơn.
“Ăn trông nồi, ngồi trông hướng”, “Ăn ba phần đói,
bẩy phần no” là thói quen tốt để tránh mập ph́.
Trước khi băng qua đường, có thói quen nh́n phải
trái để tránh xe đụng.
Trong việc dinh dưỡng, ngủ nghỉ có thói quen điều
ḥa, vừa phải.
Các cụ ta vẫn thường nói “đẹp đẽ khoe ra, xấu xa
đậy lại”. Nhưng với thói quen, nếu xấu, nếu ảnh hưởng tới nếp sống,
tới giao tế xă hội, tới sức khỏe th́ cũng nên thay đổi, loại bỏ càng
sớm càng tốt.
V́ theo Samuel Johnson “Mới đầu, những mắt xích
của thói quen quá nhỏ để nhận ra, cho tới khi chúng quá lớn th́ khó
mà tháo gỡ”.
Ngạn ngữ Tây Ban Nha có câu: “Thói quen ban đầu
là mạng nhện, sau là dây cáp”
Somerst Maugham đă có kinh nghiệm rằng: “Điều
bất hạnh ở cơi đời này là chúng ta từ bỏ thói quen tốt dễ dàng hơn
là loại bỏ thói quen xấu”.
Bỏ
thói quen xấu
Bỏ một thói quen xấu không phải dễ dàng. Lư do là
thói quen đă được thành h́nh sau cả chục năm làm đi làm lại, đă trở
nên “tự nhiên”, có vẻ như cần thiết với con người.
Quen ăn mặn, uống nhiều rượu bia, ngại vận động,
sống bê tha hoang loạn… từ tuổi thiếu niên mà khi thức tỉnh muốn bỏ
ở tuổi trung niên, cũng cần thời gian cả tháng, có khi cả năm. Và
cũng cần một sự sáng suốt, kiên nhẫn với một kế hoạch cụ thể, thực
tế.
1.Cân nhắc điều hơn lẽ thiệt
Ngoài sự quyết tâm, cũng cần thời gian và nghị lực
để tập trung vào hành vi của ḿnh, rồi thay đổi
Trước khi muốn từ bỏ một thói quen xấu, hăy đặt
câu hỏi tại sao phải bỏ, không bỏ th́ sao. Xác định coi ḿnh có thực
tâm muốn loại bỏ thói xấu đó không. Thay thế bằng thói quen tốt nào.
Liệt kê lợi hại của thói quen lên một tờ giấy
trắng, lâu lâu coi lại để tự nhắc nhở.
Hút thuốc lá cho cảm giác thoải mái, giúp suy nghĩ
dễ dàng, coi có vẻ trưởng thành “người lớn”.
Nhưng nếu bỏ thuốc lá th́ tránh được rủi ro ung
thư, con cái không bị ảnh hưởng xấu v́ hít phải khói thuốc dư, tiết
kiệm được hơn 4 mỹ kim mỗi ngày cho một bao thuốc. Và thuốc lá là
thủ phạm của 35% tử vong của loài người….
2.Bắt tay hành động
Muốn bỏ tật xấu không phải dễ, v́ tạo ra tật xấu
th́ dễ mà thay đổi nó th́ khó hơn rất nhiều. Nhưng vạn sự khởi đầu
nan. Khi đă quyết định th́ nên hành động ngay.
Leo Aikman có nói: “Thói quen xấu nên loại bỏ
ngay ngày hôm nay hơn là đợi tới ngày mai. Cách tốt nhất để loại bỏ
thói quen là hăy thẳng tay ném nó đi”.
V́ “Nếu không chống lại, thói quen sớm trở
thành sự cần thiết”, theo St Augustine
Khi dă quyết định bỏ thuốc lá th́ ném tất cả những
điếu thuốc lá có trong nhà, trong xe, tại sở làm.
Đừng tiếc nuối: để lại vài điếu nhỡ khi cơn ghiền
hành th́ hít vài khói cho đỡ ngáp ngắn ngáp dài. Hoặc để đó mai cho
anh hàng xóm kẻo ném đi, phí của trời…
3.Loại bỏ “quyến rũ” ngựa quen đường cũ của
người muốn bỏ thuốc lào, “đă chôn điếu xuống lại đào điếu lên”.
Miếng thịt nướng hôm nay ngon tuyệt, hay là ta làm
một điếu thuốc lá cho thêm thú vị… Đang bí nguồn cảm hứng viết bài,
hít vài khói thuốc cho có “yên sĩ phi lư thuần” inspiration.
4.Thay thế thói quen xấu bằng thói quen tốt
Gandhi có nói, đừng bao giờ thay đổi một điều ǵ
cho tới khi chắc chắn là điều mới tốt hơn điều mà ḿnh muốn thay thế.
Thay v́ điếu thuốc lá để có nguồn cảm hứng th́
bước ra ngoài thở hít không khí trong lành, thư giăn tâm trí vài ba
phút. Hoặc thưởng thức vị ngọt của mấy miếng cam cho dịu miệng, tỉnh
táo.
5.Kêu gọi sự hỗ trợ của gia đ́nh, bạn bè.
Cho họ hay là ḿnh đang bỏ thuốc lá để họ tiếp tay,
khích lệ, nhắc nhở khi “cầm ḷng chẳng đặng” trước khói thuốc cuộn
tṛn bay trong không gian
6. Ghi diễn tiến cuộc xóa bỏ thói quen xấu
Có bị cơn “thèm” hóa chất nicotine hành không. Làm
ǵ để vượt qua cơn hành thuốc đó. Từ ngày bỏ thuốc lá, trong người
thấy ra sao. C̣n ho khan, c̣n kḥ khè không. Trẻ con trong nhà có
thấy thoải mái, không “ngộp thở, hắt hơi” v́ khói thuốc, không nhăn
mũi v́ mùi hôi của nicotine trên mùng màn, quần áo.
7.Tự tán thưởng, khích lệ khi đă lấy lại
được quyền “kiểm soát” hành động chứ không thụ động, chiều ḷng tật
xấu.
Với số tiền không mua thuốc lá, ta đưa gia đ́nh đi
ăn bữa cơm chay thanh tịnh, vừa nhẹ nhàng, dễ tiêu lại vừa ít
cholesterol, không sợ tắc nghẽn động mạch, suy tim, tai biến năo.
8.Nếu chẳng may vướng lại thói quen cũ th́ đừng
tự dày ṿ, thoái chí buông xuôi mà b́nh tâm t́m hiểu lư do tái
phạm rồi cương quyết đối phó.
Thèm một điếu thuốc ư?
Hăy nghĩ tới những cơn hen ho khó thở đă xảy ra
hoặc những rủi ro ung thư có thể đến.
Cũng hăy nghĩ tới mấy tuần lễ không hút thuốc
trong người khoan khoái làm sao.
Rồi kiên tâm với kế hoạch bỏ thuốc.
9.Gia nhập nhóm “đồng bệnh” để “tương lân”
Thói quen xấu có nhiều, mà người mắc phải cũng vô
số.
Cho nên đă có những nhóm, những hội người có thói
quen xấu. Họ đến với nhau để kể lể nỗi ḷng, nói cho nhau nghe
nguyên do đưa tới thói quen xấu, hậu quả ra sao và bây giờ muốn ǵ.
Họ hỗ trợ nhau, tiếp tay với nhau để cùng nhau thay đổi, “xóa bỏ tật
xưa”.
Kết
luận
Thói quen do hành động cá nhân tạo ra chứ không là
bẩm sinh.
Nhiều ngàn năm về trước, hiền triết Khổng Tử có
viết: “Tánh tương cận dă, tập tương viễn dă.
Ư nói là con người bản tính đều giống nhau, nhưng bởi nhiễm thói
quen thành ra khác nhau”.
Thói quen tốt th́ nên giữ nhưng nên sớm loại bỏ
những thói quen xấu, có ảnh hưởng không tốt cho đời sống.
Như George Bernard Shaw góp ư: “Người
thành công ở đời t́m kiếm những hoàn cảnh lư tưởng và nếu họ không
t́m thấy th́ họ sẽ tự tạo ra”.
Bác sĩ Nguyễn Ư Đức
Texas –Hoa Kỳ
....................................
|