|
Câu Chuyện Thầy Lang Thận Nhân Tạo- Lọc Máu Bác sĩ Nguyễn Ý-Đức Thận có hình dẹp của một hạt đậu, chiều dài khoảng 10cm, bề ngang khoảng 5cm và dày khoảng 2,5 cm.Khi sinh ra, mỗi người thường có hai trái thận. Tuy nhiên, theo thống kê, cứ 4000 người thì một người tạo hóa chỉ trao cho một trái thận, và họ vẫn sống khỏe mạnh. Thận trái hay bị thiếu, nam giới một thận nhiều hơn nữ giới. Một số rất ít người khác có tới ba trái thận mà không gặp khó khăn gì. Thận nằm ở hai bên cột sống, dựa vào các bắp thịt lưng ở phần trên của bụng và được che trở ở phía trên bằng hoành cách mô và xung quanh bằng các xương sườn. Thận được neo vào thành bụng để khỏi di động. Ðôi khi, dây neo lỏng lẻo, thận lắc lư vô hại trong bụng. Mỗi thận được bọc trong một bao xơ và gồm có một lớp vỏ bên ngoài và phần tủy ở bên trong. Thành phần hoạt động chính yếu của thận là cả triệu những đơn-vị-thận (nephron) ở trong vỏ và tủy thận. Ðây là một hệ thống những ống lọc tuy nhỏ li ti nhưng có khả năng gạn lọc rất tinh vi, công hiệu mà chỉ tạo hóa mới tạo ra được. Dưới con mắt thường, đơn-vị-thận nom giống như những hạt cát. Khi nhìn qua kính hiển vi, chúng có hình dáng của những con sâu, đầu to với nhiều ống vòng soắn suýt lấy nhau (cuộn tiểu cầu-glomerulus) và một thân đuôi dài, rỗng ruột. Cuộn tiểu cầu là nơi lọc sơ bộ các chất thải trong máu vào các tiểu quản (tubule) của thận. Mỗi ngày, cả một tấn máu được hai trái thận liên tục thanh lọc. Khả năng này nhiều gấp đôi nhu cầu của cơ thể. Vì thế, khi một trái thận bị suy thì trái thận khỏe mạnh còn lại có đủ sức làm việc nhiều hơn để giúp cơ thể hoạt động bình thường. Nhiệm vụ của thận Với cả triệu những đơn vị thận để thanh lọc máu, thận có những nhiệm vụ quan trọng như sau: a-Thải ra khỏi cơ thể những phần tử cặn bã của sự chuyển hóa thực
phẩm, những chất độc hại, muối khoáng dư thừa...Nếu không được loại
ra ngoài, các chất này sẽ gây ra nhiều bệnh tật cho nhiều cơ quan,
bộ phận con người, đôi khi đưa tới tử vong. b-Duy trì mức độ nước trong cơ thể cố định dù là nước luôn luôn ra,
vào cơ thể theo nhịp điệu khác nhau, lúc nhiều lúc ít. Nếu nhiệm vụ
này bị rối loạn, nước sẽ được giữ lại, đưa tới phù nước dưới bàn
chân, hoặc ứ nước trên vùng bụng. c-Giữ lại các huyết bào và các chất dinh dưỡng trong huyết tương như
acid amine, chất đạm, glucose, khoáng chất.. d-Duy trì sự cân bằng của các khoáng chất như potassium, sodium... Nếu chỉ hơi cao là potassium đã đủ làm cho tim ngưng đập đ-Sản xuất các chất kích thích tủy tạo hồng huyết cầu, như chất erythropoietin e-Giữ huyết áp bình thường. Rất nhiều trường hợp cao huyết áp là hậu
quả của thận suy. Thận suy khi khả
năng lọc máu của tiều cầu thận bị rối loạn hoặc ngưng hoạt động. Suy
thận có thể là cấp tính hoặc mãn tính. Sau đây là một số nguyên nhân có thể đưa tới suy thận: ]a.Nguyên nhân ở phía trên thận như sự giảm khối lượng nước ngoài tế bào trong các trường hợp phỏng nặng, đi tiểu nhiều, xuất huyết, trướng bụng nước, giảm dung lượng máu vì bệnh tim hoặc do nhiễm độc máu, suy chức năng gan, tác dụng hại của một số hóa chất, dược phẩm... b.Từ trái thận trong các bệnh của bệnh thận, do nhiễm trùng thận, thương tích thận, do tác dụng xấu của hóa chất dược phẩm lên thận, trong bệnh tiểu dường, cao huyết áp ..Sử dụng quá nhiều và quá lâu các loại thuốc chống đau như aspirin, phenacetin...là một trong những nguyên nhân thường thấy. c. Các yếu tố tới từ phía dưới thận như sạn tiết niệu, tắc nghẽn ống
dẫn tiểu, rối loạn các khả năng của bàng quang, sưng nhiếp tuyến... a.Khi thận suy, chất thải ure, creatinine sẽ tràn ngập máu, mất cân bằng giữa nước và các chất điện phân, kali lên cao, calci giảm, chất đạm thất thoát...Ure là sản phẩm phân hủy chính trong sự chuyển hóa của chất đạm và được thận lọc bài tiết ra ngoài.Tích tụ ure trong máu khi bị suy thận sẽ đưa tới buồn nôn, ngủ lịm, suy nhược cơ thể ...và có thể tử vong nếu không được điều trị b-Thiếu hồng cầu: Thận tiết ra hormon erythropoietin để kích thích tủy sản xuất hồng huyết cầu. Khi thận suy, hormon nay giảm và đưa tới thiếu hồng cầu. Hồng cầu chở oxy tới các tế bào. Thiếu oxy, tế bào không sử dụng được năng lượng từ thực phẩm, do đó người bệnh dễ bị mệt mỏi, da xanh nhợt.Thận nhân tạo không phục hồi được khả năng sản xuất kích thích tố này của thận. c-Loạn dưỡng xương thường thấy ỏ 90% bệnh nhân suy thận đặc biệt là người cao tuổi và phụ nữ trong thời kỳ mãn kinh. Nguyên do đưa tới rối loạn là thận không duy trì được mức độ bình thường của calcium và phosphore trong máu. Xương trở nên mỏng, yếu, thay đổi hình dạng và dễ gẫy. d-Rối loạn giấc ngủ. Rối loạn này rất thường thấy ở người suy thận, lọc máu. Bệnh nhân luôn luôn ở trong tình trạng mệt mỏi, nhức đầu, ngây ngất, buồn rầu, rối loạn giờ giấc ngủ, đau nhức cơ thể, bồn chồn... đ-Ngứa ngoài da trong khi hoặc sau khi lọc máu, vì ure huyết quá cao e-Ðau nhức xương khớp vì chứng thoái hóa dạng tinh bột amyloidosis: chất đạm trong máu lên cao, đóng vào khớp xương và gân gây đau nhức, cứng khớp.. Lọc máu Phương pháp lọc máu với thận nhân tạo được áp dụng .khi khả năng
loại bỏ chất phế thải và nước dư trong máu của thận chỉ còn khoảng
từ 5 tới 10% so với mức độ bình thường.
Hệ thống lọc máu thận nhân tạo đầu tiên được thành hình trong thế chiến thứ II. Máu được dẫn qua một ống làm bằng màng bán thấm, nhúng trong dung dịch nước rửa máu. Màng bán thấm để các phân tử nhỏ như chất thải ure chạy qua và máu sạch được truyền trở lại cơ thể. Trong những thập niên vừa qua, thận nhân tạo đã được cải tiến với
nhiều hiệu năng và dễ dàng sử dụng hơn. Việc đưa máu ra vào cơ thể hơi phức tạp hơn. -Tạo ra một lỗ rò vĩnh viễn (fistula) giữa môt động mạch và một tĩnh mạch, máu sẽ vào tĩnh mạch nhiều hơn, trở nên mạnh hơn và lớn hơn và chịu đựng được sự cắm kim chích thường xuyên trong việc lọc máu. Hai kim được cắm vào lỗ rò: một để hút máu từ cơ thể đưa tới máy lọc, một để đưa máu sạch trở lại cơ thể. Việc thực hiện lỗ rò này phải được dự trù trước và đôi khi phải cần thời gian là cả năm vết nối mới lành và mới sử dụng được lỗ rò..Thường thường lỗ rò được làm ở cẳng tay, đôi khi ở cánh tay, phía tay ít dùng trong công việc hằng ngày. Cách này được phổ biến vì ít gây khó khăn lại dùng được lâu hơn -Tạo ra một cầu nối giữa tĩnh mạch và động mạch bằng một ống nhựa tổng hợp, có nhiệm vụ như một tĩnh mạch, máu ra vô qua cầu nối này. -Trường hợp cấp bách, dùng một ống nhựa cắm vào tĩnh mạch ở cổ, ngực hoặc dưới bẹn để máu ra vô... Mỗi lần lọc máu, kim có thể được cắm vào cùng chỗ với lần trước hoặc
theo kiểu nấc thang từ dưới lên tên rồi ngược lại. Bệnh nhân nên lưu ý chăm sóc nơi cắm kim: Ðịa điểm để lọc máu Việc lọc máu có thể được thực hiện tại bệnh viện, trung tâm lọc máu
hoặc ngay tại nhà riêng. Có nhiều phương thức lọc máu tại nhà: a-Lọc máu theo quy ước thông thường, ba lần một tuần, mỗi lần lâu từ 3 tới 5 giờ. b-Lọc máu với thời gian thu gọn. thực hiện với loại máy đặc biệt từ năm tới bẩy lần một tuần, mỗi lần kéo dài khoảng 2 giờ. c-Lọc máu ban đêm ở nhà. Thực hiện mỗi buổi tối hoặc cách tối, trong khi bệnh nhân ngủ, kéo dài từ 6 đến 8 giờ. Lọc máu qua Xoang phúc mạc Phúc mạc là lớp màng thanh dịch lót xoang bụng, mặt ngoài áp vào vách bụng, mặt kia bao bọc các cơ quan trong bụng. Xoang phúc mạc có một hệ thống huyết quản rộng lớn. Do đó, trong cách lọc máu này, phúc mạc được sử dụng như một màng lọc và có công dụng như thận nhân tạo. Một dung dịch gọi là chất thẩm tách gồm có nước, khoáng chất và
đường dextrose được đưa vào xoang phúc mạc bằng một cái ống nhỏ mềm.
Ðường dextrose sẽ thu hút chất thải, hóa chất và nước dư thừa trong
máu vào dung dịch này. Sau vài giờ, dung dịch chứa chất thải được
hút ra ngoài, bỏ đi và một dung dịch thẩm tách mới lại được bơm vào
xoang. Chế độ dinh dưỡng Dù là lọc máu bằng thận nhân tạo hoặc qua xoang phúc mạc, người bệnh
với suy thận đều cần tuân theo một chế độ dinh dưỡng đúng đắn. Chế
độ này sẽ giúp bệnh nhân duy trì một sức khỏe tốt và giúp sự lọc máu
được thành công hơn. Kết luận Thận nhân tạo là phương thức trị liệu rất hữu hiệu để mang lại sức
khỏe cho người bị suy nhược hai trái thận. |