Câu Chuyện Thầy Lang
Sinh Tố D và
Ánh Sáng Mặt Trời.
Bác sĩ Nguyễn Ư-Đức
Sinh tố D là một chất bột mầu trắng, không mùi, ḥa tan trong mỡ,
không ḥa tan trong nước, không bị phân hủy ở nhiệt độ cao và không
bị oxy hóa. Do đó sinh tố này không bị mất đi trong quá tŕnh chế
biến hoặc bảo quản thức ăn.
Sinh tố D có dưới nhiều dạng và mỗi dạng có tác dụng riêng.
Calciferol là h́nh thức có tác dụng mạnh nhất.
Gan và thận giúp chuyển hóa sinh tố D tiêu thụ trong thực phẩm
hoặc do tác dụng của tia nắng sang dạng hormone 1.25
dihydrooxyvitamin D. Hormon này gửi tín hiệu cho ruột non để tăng
hấp thụ calci và phosphor.
Công dụng
Sinh tố D rất cần cho sự tăng trưởng của xương và răng.
Sinh tố duy tŕ chất calci và phospho trong máu ở mức b́nh thường
bằng cách điều ḥa sự hấp thụ hai khoáng chất này từ thực phẩm.
Nếu không có sinh tố D, calci trong thực phẩm không được ruột non
hấp thụ, cơ thể sẽ lấy calci dự trữ trong xương ra để cung ứng cho
nhu cầu khác của các cơ quan, bộ phận.
Một số chuyên gia y tế cho rằng sinh tố D có thể làm giảm nguy cơ
ung thư ruột già, vú và các bệnh phong nhức khớp, nhưng vấn đề này
vẫn c̣n đang trong phạm vi nghiên cứu.
Một số nghiên cứu khác cho là sinh tố D có khả năng duy tŕ tốt
hệ miễn dịch, giúp tế bào tăng trưởng và phân sinh thành các loại
đặc biệt
Nguồn cung cấp
Thực phẩm cung cấp rất ít sinh tố D, nhưng may mắn là thiên nhiên
giúp chúng ta tạo ra loại sinh tố này qua tác dụng của ánh nắng mặt
trời chiếu trên da.
Tia cực tím của nắng biến hóa chất ergosterol dưới da thành một
loại sinh tố D rồi gan và thận tiếp tay biến thành sinh tố D hữu
hiệu cho cơ thể. Chỉ cần phơi nắng 10-15 phút, hai hoặc ba lần mỗi
tuần là có đủ lượng sinh tố D cần thiết. V́ lẽ đó, sinh tố này c̣n
được gọi là “Sinh tố Ánh Nắng” Sunshine Vitamin).
Điều cần lưu ư là:
-Nên tắm nắng vào buổi sáng khi tia nắng c̣n dịu hoặc xế chiều
khi nắng không gay gắt;
-Không nên bôi quá nhiều kém chống nắng v́ kem ngăn tia cực tím
hấp thụ qua da.
-Nên phơi ḿnh trần càng nhiều càng tốt.
-Cẩn thận để da khỏi bị cháy nắng và có thể gây ung thư da.
Lượng sinh tố D do nắng tạo ra thay đổi tùy theo thời gian và mức
độ tiếp cận với ánh sáng.
Da có mầu đậm cản ánh sáng tới 95%, quần áo và cửa kính, không
khí ô nhiễm cũng cản tia tử ngoại vào da; mùa đông ít ánh nắng hơn
mùa hè.
Các loại cá béo như cá trích (bloater, herring), cá thu
(mackerel), cá hồi (salmon), cá ngừ (Tuna), cá sardine là nguồn cung
cấp chính của sinh tố D. Cá ăn các sinh vật phù du (plankton) phơi
ḿnh trên mặt biển nắng chói.
Gan, ḷng đỏ trứng, bơ có một ít sinh tố D.
Rau trái hầu như không có hoặc chỉ có vài dấu vết sinh tố D
Sữa người và sữa ḅ có rất ít sinh tố D. V́ thế, các thứ sữa và
thực phẩm dùng cho trẻ sơ sinh đều được bổ sung sinh tố D, chẳng hạn
như một lít sữa thường được bổ sung 10mcg sinh tố D (tương đương với
400 IU).
Ngoài ra, ngũ cốc khô ăn sáng, bánh mỳ, margarine, nước trái cây
cũng thường được cho thêm sinh tố D.
Sinh tố D được ruột non hấp thụ với sự trợ giúp của mật.
Phần lớn sinh tố D được dự trữ ở tế bào mỡ, xương và thịt, một số
nhỏ ở gan, óc, phổi và thận.
Phần không dùng tới hầu hết được bài tiết theo phân, chỉ có dưới
4% theo nước tiểu ra ngoài.
Nhu cầu
Viện Y học Hoa Kỳ đề nghị mỗi ngày nên tiêu thụ khoảng 5mcg (tương
đương với 200 IU) và không nhiều quá 10mcg (tương đương với 400IU).
Tuy nhiên, một số nhà dinh dưỡng khác, như bác sĩ người Canada
Reinhold Vieth, lại cho rằng cơ thể cần số lượng sinh tố D cao hơn,
khoảng 4000IU/ ngày.
Thiếu sinh tố D
Thiếu sinh tố D có thể đưa đến bệnh c̣i xương ở trẻ em (ricket),
mềm xương (osteomalacia) ở người cao tuổi và xơ cứng mạch máu.
Trong bệnh c̣i xương, xương mềm và biến dạng, xương ngực nhô về
phía trước (pigeon breast), xương sọ chậm khép kín, xương sống cong,
răng sữa chậm mọc, răng khôn mỏng manh, men răng mau hư. Tất cả đều
là do thiếu calci và phosphor trong xương.
Thiếu sinh tố D xảy ra khi:
*Tiêu thụ ít hơn số lượng được khuyến khích
*Ít tiếp xúc với tia nắng
*Thận không chuyển hóa sinh tố D sang dạng hormone
*Cơ thể không hấp thụ được sinh tố D ở ruột
Người dị ứng với sữa hoặc ăn rau thuần túy đề dễ bị thiếu sinh tố
D. Trẻ em chỉ nuôi với sữa mẹ cũng thiếu sinh tố D, nếu các em không
được dùng thêm calci phụ.
Những trường hợp sau đây cần dùng thêm sinh tố D:
-Em bé nuôi với sữa mẹ.
-Người trên 50 tuổi. Lư do là da của họ không tổng hợp hữu hiệu
được sinh tố D và thận cũng kém chuyển hóa sinh tố D thành dạng kích
thích tố.
Theo thống kê, có từ 30-40% người cao tuổi bị găy xương hông v́
thiếu sinh tố D. Do đó lớp người này có thể được bảo vệ hơn, nếu
dùng thêm sinh tố D.
-Những người ít tiếp xúc với mặt trời như cư dân miền bắc cực,
dân chúng mặc quần áo chùm kín cơ thể, người làm việc trong không
gian không có mặt trời.
-Người da mầu, có nhiều chất màu melanin bao phủ khiến tia tử
ngoại không xâm nhập được vào da.
Người có rối loạn hấp thụ chất béo như trong bệnh viêm ruột (bệnh
Crohn), bệnh xơ nang tụy tạng (cystic fibrosis), bệnh gan, tụy tạng,
giải phẫu cắt bỏ một phần bao tử hoặc ruột.
Thừa sinh tố D
Dùng sinh tố D với liều lượng lớn như trên 50mcg trong một ngày (tương
đương 2000 U.I) có thể gây ra nôn mửa, táo bón, ăn không ngon, mết
mỏi, xuống cân, tăng lượng calci trong máu, rối loạn tâm trí.
Quá cao calci trong máu có thể đưa tới rối loạn nhịp tim, kết tụ
calci vào các tế bào tim, mạch máu, thận, phổi.
Các giới chức dinh dưỡng định mức độ tối đa sinh tố D mà cơ thể
chịu đựng được là 25µ (1000IU) cho trẻ em tới 12 tháng; 50µ (2000IU)
cho trẻ em, phụ nữ có thai và mẹ cho con bú sữa của ḿnh.
Một số nghiên cứu cho hay, phụ nữ có thai và trẻ em sơ sinh dùng
nhiều sinh tố D quá th́ van tim thu hẹp, em bé bị chậm phát triển
trí năo và khuyết tật.
Thường thường chỉ khi dùng sinh tố D phụ thêm th́ mới có nguy cơ
này. V́ thế, nên tham khảo ư kiến bác sĩ trước khi dùng.
Bác sĩ Nguyễn Ư-Đức
Texas Hoa Kỳ.
|