Câu Chuyện Thầy Lang
Điều Trị Phục Hồi Sau Đột Quỵ
Bác sĩ Nguyễn Ư-Đức
Đôt Quỵ hoặc Tai Biến Động Mạch Năo (Stroke) là
trường hợp trong đó một nhóm tế bào năo đột nhiên không c̣n được
động mạch tiếp tế dưỡng khí và chất dinh dưỡng. Tế bào năo bị tổn
thương và vùng cơ thể do các tế bào này kiểm soát sẽ không hoạt động
được như thường lệ.
Nguyên nhân gây ra sự gián đoạn ḍng máu chảy tới
năo là động mạch bị tắc nghẽn v́ một cục máu hoặc mạch máu bị đứt
đoạn.
Tùy theo vùng nào của năo bị tổn thương, tổn
thưong nhiều hay ít và sự cấp cứu mang máu tới năo mau hay chậm mà
hậu quả sẽ nặng hay nhẹ, vĩnh viễn hay tạm thời. Thường thường, phần
cơ thể đối diện với vùng năo bị tổn thương sẽ chịu các hậu quả này.
Hội Stroke tại Hoa Kỳ cho hay, hiện nay tại đất
nứoc này có trên 4 triệu người đang sống với nhiều khó khăn về sức
khỏe cũng như sinh hoạt hàng ngày sau khi bị Đột Quỵ. Ấy là chưa kể
nếp sống của cả nhiều triệu người khác cũng gián tiếp bị ảnh hưởng.
Đó là các vị phối ngẫu, con cái đang dành nhiều thời gian, sức lực
để sống với và chăm sóc người thân thoát khỏi lưỡi hái tử thần v́
tai biến.
Hậu quả của đột quỵ
Hậu quả của Đột quỵ gồm có liệt,yếu, mất cảm giác
nửa người. mất thăng bằng cơ thể đi đứng không vững; không diễn tả
được ư nghĩ, lời nói, không hiểu chữ viết và lời nói người khác; ăn
nuốt khó khăn; giảm thị lực, không nh́n được phía nửa người bị liệt;
không kiểm soát được đại tiểu tiện; trí nhớ và sự suy nghĩ giảm,
không tự chăm sóc được.
Theo thống kê, hậu quả đột quỵ như sau:
-10% bệnh nhân thoát hiểm b́nh phục hoàn toàn
-25% phục hồi với tổn thương tối thiểu
-40% chịu đựng tổn thương từ trung b́nh tới trầm
trọng, cần sự chăm sóc đặc biệt
-10% cần được chăm sóc tại dưỡng lăo viện hoặc các
cơ sở chăm sóc lâu dài khác
-15 tử vong một thời gian ngắn sau tại biến.
Điều trị phục hồi
Điều trị Phục Hồi Sau Tai Biến (RehabilitationTherapy
After Stroke) có mục đích giúp năo bộ tự tái tổ chức cấu trúc bị tổn
thương, từ đó giúp bệnh nhân t́m lại toàn phần hoặc một phần các
chức năng đă bị stroke lấy đi, đồng thời cũng để tránh sự tái phát
của stroke. Điều trị này cần đựoc thực hiện ngay sau khi bệnh nhân
thoát khỏi lưỡi hái của tử thần, từ khi c̣n ở bệnh viện , 24- 48 giờ
sau khi stroke đă ổn định và tiếp tục tại gia một thời gian lâu dài.
Phục hồi sẽ giúp bệnh nhân sồng tương đối độc lập
hơn, tự chăm sóc và ḥa ḿnh với gia đ́nh,xă hội. Bác sĩ chuyên khoa
sẽ phối hợp với các nhà chuyên môn y khoa học khác để lập một team
trị liệu cho bệnh nhân, thường th́ gồm có:
-Một nhà chuyên môn về Vật lư Trị liệu (Physical
Therapist) hướng dẫn bệnh nhân cách tập luyện để phục hồi khả năng
đi đứng, lấy lại sự thăng bằng cơ thể, sử dụng tay chân trong các
công việc thường nhật, lấy lại sức mạnh cho cơ bắp đă bị suy yếu,
giúp khớp không bị đóng băng (frozen), đau cứng.
-Một điều trị viên lao động (occupational
therapist) để giúp bệnh nhân thích nghi với hoàn cảnh mới, tiếp tục
các sinh hoạt hàng ngày cho sự sống như ăn mặc, vệ sinh cá nhân…càng
ít phụ thuộc vào người khác càng tốt; sử dụng vài dụng cụ y khoa để
tăng sức mạnh cơ bắp, giảm đau nhức khớp xương; giúp đỡ phương tiện
di chuyển, mua sắm, nấu nướng…
-Chuyên gia tư vấn tâm lư (Psychologist) để giúp
bệnh nhân đối phó, giải quyết với cảm giác thất vọng v́ đột nhiên
trở thành vô dụng, ăn bám rồi buông suôi, trầm cảm, không có động
lực cũng như nghị lực để vươn lên. Tâm trạng này là nguyên nhân
chính đưa bệnh nhân vào t́nh trạng suy sụp cả thế xác lẫn tinh thần.
-Chuyên viên phục hồi khuyết tật ngôn ngữ (Speech
-LanguageTherapist) giúp người bệnh học lại cách phát âm ngơ hầu có
thể diễn tả ư nghĩ, lời nói rơ ràng rành mạch hơn.
-Chuyên viên xă hội (Social Worker) góp ư lập kế
họach điều trị sau khi bệnh nhân xuất viện; tư vấn cho gia đ́nh và
bệnh nhân đối phó với hậu quả xă hội của bệnh; giúp bệnh nhân t́m
kiếm các dịch vụ mà xă hội cung cấp để người bệnh có đời sống thoải
mái hơn và sớm trở lại sinh hoạt b́nh thường.
-Chuyên viên dinh dưỡng (Dietitian) giúp bệnh nhân
trong vấn đề dinh dưỡng sao cho thích hợp với t́nh trạng bệnh.
Và bác sĩ gia đ́nh cũng như chuyên khoa các ngành
tim mạch, thần kinh luôn luôn theo dơi, điều trị các bệnh mà bệnh
nhân đang chịu đựng.
Vài điều thưa với bệnh nhân
Điều trị phục hồi là việc làm phức tạp, khó khăn
nhiều khi bực bội, luôn luôn rơi vào tâm trạng buồn chán buông suôi.
V́ khả năng cơ thể mất đi th́ mau mà lấy lại thường th́ chậm trễ.
Cho nên, có những lúc t́nh h́nh tưởng như khá hơn rồi thấy như đâu
lại vẫn hoàn đó.
Nhưng xin ghi nhớ, “có công mài sắt, có ngày nên
kim”. Các chuyên viên y tế và người thân luôn luôn sát cánh, tiếp
tay.
Cũng nhắc lại là tế bào năo có một khả năng phục
hoạt một phần đă bị tổn thương, đồng thời các tế bào năo lành mạnh
xung quanh cũng gia tăng lao động để “chị ngă, em nâng”, bù đắp phần
vụ của các tế bào bị hư hao. Cái khó là làm sao “động viên” được sự
bù đắp này.
Xin hăy tận tâm, bền chí và có thái độ tích cưc.
Nói hết ước muốn, bực bội, khó khăn của ḿnh cho toán chuyên viên y
tế, cho thân nhân để họ giúp đỡ. Ngoài ra, cũng c̣n nhiều tổ chức
trong cộng đồng như Hội Stroke tại địa phương, nhóm thân hữu bệnh
nhân stroke…đều sẵn sàng tiếp tay nếu ḿnh yêu cầu.
Đôi điều với thân
nhân chăm sóc,
Trong trách nhiệm khó khăn, nặng nhọc, đôi khi bực
ḿnh nản chí v́ thay đổi tính t́nh, trở nên khó tính của người thân
bệnh hoạn, e ngại tai biến tái phát, e ngại người thân khó thích ứng
với t́nh trạng kém phần sáng sủa, thêm vào đó không hiểu đời sống
của ḿnh sẽ ra sao, liệu c̣n cáng đáng chăm sóc được bao lâu, chăm
sóc có chu đáo không hay là cũng kiệt quệ theo người bệnh…
Nhưng nghĩ lại ngày nào mấy chục năm trước đây,
ngón tay lồng ngón tay trao nhẫn cưới, quỳ gối trước Thánh Giá, Phật
Đài, thề thốt cùng nhau đi trọn cuộc đời vui buồn có nhau… Mà bây
giờ th́ có lẽ buồn hơi nhiều hơn vui…
Hoặc nghĩ tới các đấng sinh thành đă từng chín
tháng mang nặng đẻ đau, bôn chải vật lộn với đời sống nuôi dưỡng con
cái, mong sao con sớm trưởng thành, nên người.
Để mà làm tṛn nghĩa vụ làm vợ,
làm chồng, làm con.
Một đồng nghiệp đàn anh ở Houston miền nắng ấm,
niên tuế ngoài tám chục, đă dành gần 1/2 cuộc đời để chăm sóc rất
chu đáo người bạn đường bị stroke, đồng thời nuôi nấng bầy con nên
người. Mà đàn anh vẫn lạc quan, yêu đời, lại c̣n có th́ giờ nghiên
cứu soạn ra nhiều tự điển văn học giá trị.
Một thân hữu ở San Jose sau tai biến phải dùng xe
lăn nhưng nhờ có nhiều niềm tin tôn giáo, một thân hữu khác ở Los
Angeles vẫn bước thấp bước cao tập luyện, chạy bộ bộ mỗi ngày nhờ
nhiều nghị lực vươn lên. Họ đều đă vựơt khỏi tàn phế để viết phổ
biến các điều ích lợi và đang sống gần như b́nh thường, với sự hỗ
trợ của người vợ hiền và các con, cháu.
C̣n nước c̣n tát mà.
Bác sĩ Nguyễn Ư Đức
Texas-Hoa Kỳ
www.bsnguyenyduc.com
|