Câu Chuyện Thầy Lang
Pḥng Tránh
Bệnh Tim Mạch
Bác sĩ Nguyễn Ư-Đức
Mỗi năm bệnh tim mạch gây thiệt mạng cho hơn 17 triệu người trên
thế giới. Tại Hoa Kỳ số tử vong cũng xấp xỉ con số 700.000 người.
Tuy được coi như “bệnh của người già” trên 65 tuổi, nhưng bệnh
tim mạch cũng thường thấy ở lớp tuổi trẻ hơn
Có nhiều loại bệnh tim, nhưng thông thường nhất vẫn là bệnh của
động mạch tim (Coronary Heart Disease) với các “cơn đau tim”(Heart
attack).
Động mạch tim hoặc động mạch vành là mạch máu chính cung cấp
dưỡng khí và các chất dinh dưỡng cho cơ tim. Các nhánh của động mạch
bao phủ toàn bộ trái tim như một cái vương miện. Máu đến từ động
mạch chủ.
Khi máu lưu thông trong động mạch vành bị cản trở, sự nuôi dưỡng
tim gặp trở ngại. Tế bào tim không đủ oxy để làm việc. Trái tim báo
động bằng những cơn đau xuất hiện trên phía trái của lồng ngực. Cơn
đau kéo dài vài ba phút rồi chấm dứt nhưng sẽ trở lại. Cơn đau lan
tới cánh tay, lưng, cổ, mặt, bụng. Bệnh nhân cũng cảm thấy khó thở,
toát mồ hôi lạnh, buồn nôn, chóng mặt.
May mắn là bệnh tim có thể pḥng tránh được và mọi người có thể
tự ḿnh giảm thiểu các rủi ro đưa tới bệnh tim cũng như cơn suy tim.
Sau đây là các rủi ro có thể gây ra bệnh tim mạch và các phương
thức pḥng tránh. Các phương pháp này đă được chứng minh là rất công
hiệu:
1.Cao cholesterol
Cholesterol là chất giống như sáp do gan sản xuất hoặc có trong
một vài loại thực phẩm mà ta tiêu thụ.
Khi lượng cholesterol trong máu lên quá cao, chúng sẽ bám vào
thành động mạch, kể cả động mạch vành. Ḷng động mạch hẹp lại, lưu
thông máu giảm, đưa tới bệnh của tim cũng như các biến chứng khác.
Mức độ cholesterol trung b́nh là dưới 200mg/dl.
Để duy tŕ mức độ cholesterol ở mức trung b́nh, cần sắp đặt một
chế độ dinh dưỡng có ít chất béo băo ḥa và cholesterol, có nhiều
chất xơ, duy tŕ sức nặng cơ thể b́nh thường và vận động cơ thể đều
đặn.
Mổi năm năm, người trưởng thành nên thử nghiệm mức độ cholesterol
trong máu một lần. Nếu cholesterol cao, bác sĩ có thể cho dùng dược
phẩm để hạ cholesterol.
2.Bệnh cao huyết áp
Huyết áp trung b́nh là ≤120/80mmHg
Khi huyết áp quá cao, trái tim phải làm gắng sức nhiều hơn để đưa
máu nuôi cơ thể. Tim sẽ mau suy yếu, nhất là khi động mạch vành bị
tắc nghẽn, không cung cấp đủ oxy và các chất dinh dưỡng.
Có thể duy tŕ huyết áp ở mức trung b́nh với nếp sống lành mạnh,
dinh dưỡng hợp lư, bớt muối, không hút thuốc lá, vận động cơ thể,
tránh mập ph́.
Nên đo huyết áp theo định kỳ, v́ bệnh cao huyết áp xảy ra từ từ,
đôi khi không có dấu hiệu báo trước.
3.Bệnh tiểu đường
Đường huyết quá cao (trung b́nh từ 70mg/dl-125mg/dl) làm các mạch
máu cứng, thoái hóa, kể cá động mạch tim. Có tới ¾ số người bị tiểu
đường thiệt mạng v́ bệnh tim mạch
Pḥng tránh bệnh tiểu đường bằng cách duy tŕ sức nặng cơ thể
trung b́nh, với chế độ dinh dưỡng cân bằng và với sự vận động cơ thể.
Lưu ư là 80% bệnh tiểu đường loại 2, ở người trưởng thành là do
mập ph́ mà ra.
4.Hút thuốc lá
Thuốc lá tăng rủi ro bị bệnh tim và cơn suy tim.
Chất nicotine trong thuốc lá làm mạch máu co hẹp, cản trở sự lưu
thông của máu, làm huyết áp tăng. Nicotine cũng tăng lượng thán khí
và giảm oxy trong máu.
Khói thuốc lá làm tăng rủi ro vữa xơ động mạch và tăng các yếu tố
làm đông máu. Hậu quả là các bệnh tim mạch, tai biến động mạch năo
dễ dàng xảy ra.
Đă có nhiều bằng chứng khoa học là hít khói thuốc thụ động của
người hút thuốc lá cũng đưa tới các bệnh tim.
Đă biết tác dụng xấu của thuốc lá như vậy th́ xin hăy không hút
hoặc đang hút th́ ngưng. Chỉ cần một sự quyết tâm với sự hỗ trợ của
gia đ́nh là ta có thể bỏ thói quen ghiền thuốc lá.
5.Bia rượu
Tiêu thụ bia rượu vừa phải có thể chấp nhận được. Vừa phải là
khoảng 60cc rượu mạnh, 160cc rượu vang, 360cc bia, hai lần một ngày
cho nam giới, một lần cho nữ giới.
Nhưng quá nhiều rượu sẽ đưa tới tăng huyết áp, tăng lượng chất
béo triglyceride, giảm chất béo tốt HDL, tăng rủi ro vữa xơ động
mạch. Hậu quả là bệnh tim mạch, tai biến năo, cơn suy tim.
Do đó, nếu chưa uống rượu th́ không nên uống v́ nghe nói rằng
uống một chút rượu tốt cho tim. Lư do là khi đă uống th́ khó mà tự
kiểm soát, rồi nghiện rượu lúc nào mà không biết.
6.Mập ph́
Mập ph́ khiến cho tim phải làm việc nhiều hơn để nuôi khối tế bào
to lớn của cơ thể. Lâu ngày, tim sẽ suy yếu.
Sức nặng được tính theo Chỉ số Sức Nặng Cơ Thể (Body Mass Index).
Chỉ số từ 18- 24.9 là tốt. Chỉ số càng cao th́ số lượng chất béo
trong cơ thể càng nhiều. Để tính BMI, chia sức nặng cơ thể Kg cho
b́nh phương chiều cao metre. BMI =Kg/(m)².
Dinh dưỡng đúng nhu cầu, vận động cơ thể giúp duy tŕ BMI ở mức
b́nh thường.
7.Không vận động
Không vận động cơ thể đưa tới cao huyết áp, tiểu đường, mập ph́
là những rủi ro của bệnh tim mạch. Vận động giảm thiểu các rủi ro
này. Mỗi ngày chỉ cần 30 phút tập luyện là đạt được ích lợi.
8-Dinh dưỡng không hợp lư
Dinh dưỡng không hợp lư là ăn quá nhu cầu cơ thể, ăn những chất
mà khi quá nhiều có tác dụng xấu. Hậu quả là cơ thể sẽ quá kí,
cholesterol, đường huyết và huyết áp lên cao. Tất cả đều tác động
xấu tới hệ tuần hoàn.
Để tránh các rủi ro này, nên ăn uống vừa đúng nhu cầu cơ thể với
chế độ thực phẩm cân bằng, nhiều loại khác nhau.
9-Stress
Đ̣i sống luôn luôn có những căng thẳng, nhưng không phải là căng
thẳng nào cũng có tác dụng xấu tới sức khỏe.
Riêng với bệnh tim mạch, đă có cả ngàn chứng minh khoa học cho
hay stress là một rủi ro lớn của bệnh này, đặc biệt là khi stress
mạnh mẽ, kéo dài.
Từ năm 1950, bác sĩ Hans Selye có so sánh như sau: “Khi gặp một
gă say rượu hung hổ nhục mạ ta, nếu ta tỉnh bơ rảo bước bỏ qua th́
mọi sự không sao. Nhưng nếu ta bực tức đáp lời, một cuộc đấu khẩu,
thượng cẳng chân hạ cẳng tay sẽ xảy ra và ta có thể bị gă đó đả
thương cộng thêm các rối loạn trong cơ thể do phản ứng của ta gây ra.
Nhịp tim sẽ nhanh hơn, huyết áp lên cao, hóa chất trong cơ thể mất
cân bằng, tất cả có khả năng đưa tới bệnh tật”. Bác sĩ Hans Selye là
người đặt nền móng cho việc t́m hiểu về các bệnh do căng thẳng gây
ra.
Thực vậy, trong phản ứng với stress, tuyến thượng thận sẽ sản
xuất nhiều adrenalin để giúp cơ thể tự pḥng. Nhưng nếu stress tiếp
tục, cơ thể sẽ suy yếu trong đó có trái tim.
Ngược lại, giảm lo âu căng thẳng sẽ giúp giảm thiểu cơn đau tim
hoặc tử vong.
Đây là kết quả mới được bác sĩ Yinong Young-Xu, Massachusett, và
các cộng sự viên công bố tại Đại hội lần thứ 57 vừa qua của hội Tim
Mạch Hoa Kỳ họp tại Chicago ngày 29-3 tới 1 tháng 4, 2008.
Họ đă quan sát 516 bệnh nhân mắc bệnh động mạch vành. Ở các bệnh
nhân này, cholesterol đóng vào thành động mạch khiến cho máu lưu
thông tới tim giảm và đưa tới thiếu dinh dưỡng cho tế bào tim. Hậu
quả là họ có nhiều nguy cơ bị cơn đau tim và tử vong.
Bệnh nhân được yêu cầu trả lời các câu hỏi liên quan tới tâm
trạng như là có khó khăn về giấc ngủ, có cảm thấy lo sợ về bệnh tim
của ḿnh, vể đại tiện, tiêu hóa thực phẩm… Sau hơn ba năm theo dơi,
tác giả nhận thấy nhóm bệnh nhân nào giảm lo âu hoặc giữ tâm trạng
thư giăn th́ có 65% ít bị cơn đau tim hoặc tử vong hơn là những bệnh
nhân luôn luôn lo âu, sợ hăi về căn bệnh của ḿnh. Rơ thực là “Giết
nhau chẳng cái lưu cầu, Giết nhau bằng cái u sầu, độc chưa”.
Bác sĩ Young-Xu khuyên là nếu có bệnh lo âu, nên đi điều trị để
được trường thọ trong khỏe mạnh.
Trên đây là các rủi ro đưa tới bệnh tim mạch mà ta có thể tránh
được. Ngoài ra c̣n phải kể tới mấy rủi ro khác như:
-Yếu tố di truyền: Con cái người có bệnh tim dễ mắc bệnh này hơn.
-Tuổi tác: Trên 83% người thiệt mạng v́ bệnh tim mạch đều ở tuổi
từ 65 trở lên.
-Phái tính: Nam giới thường có nhiều rủi ro bị cơn đau tim hơn nữ
giới và các cơn đau tim này xảy ra sớm hơn trong đời sống.
Với những nguy cơ này, ta đành bó tay chấp nhận, không thay đổi
được. May mắn là tỷ lệ gây bệnh của chúng rất thấp.
Tuy nhiên, như cổ nhân đă nói :“Pḥng bệnh hơn chữa bệnh”. Pḥng
tránh được rủi ro nào th́ ta cứ kiên nhẫn áp dụng. Giảm thiểu càng
nhiều rủi ro th́ càng có nhiều triển vọng sống lâu trong khỏe mạnh,
hạnh phúc.
Bác sĩ Nguyễn Ư-Đức
Texas-Hoa Kỳ.
|