Câu Chuyện Thầy Lang

Mạn Đàm, Tṛ Chuyện

Bác sĩ Nguyễn Ư-Đức

 

Mạn đàm, thảo luận là cơ hội ngồi lại với nhau để chia sẻ tâm tư hiểu biết hoặc phân tích bằng lư lẽ làm sáng tỏ một vấn đề.

Có mấy điều nên theo, vài điều nên tránh để cuộc trao đổi được hào hứng, thân t́nh:

1-Chẳng nên độc chiếm diễn đàn

Các cụ ta thường nói rằng:

“Rượu nhạt uống lắm cũng say
Người khôn, nói lắm dẫu hay cũng nhàm”.

Thực vậy, dù có là nhà hùng biện, nói hay nói hấp dẫn với nhiều chuyện để kể, nhưng một ḿnh phát ngôn từ đầu tới cuối th́ e cũng “mục hạ vô nhân”.

Vả lại, người khác chắc cũng có những điều muốn kể, v́ mỗi người có bổn phận đóng góp phần ḿnh. Đâu có ai muốn bị cho là chỉ “ngậm hột thị”, thụ động, im lặng ngồi nghe.

Ví dù như ḿnh có là chủ nhà trong cuộc nói lại càng nói vừa đủ đưa đà gợi ư cho cuộc trao đổi, để nhiều người góp ư, hơn là “đường ta, ta cứ đi”, thao thao bất tuyệt.

2-Tập trung vào nội dung câu chuyện

Khi trà dư tửu hậu th́ tiện đâu nói đó. Nhưng không phải v́ vậy mà cà kê dê ngỗng, lang bang chuyện này cḥng chéo chuyện kia.

Đề tài phải hữu ích cho mọi người chứ không nên dài ḍng văn tự chuyện ḿnh thấy hứng thú.

Cũng nên lưu ư rằng, chuyện chỉ hấp dẫn khi được tŕnh bầy lần đầu. Chứ cùng một nội dung, nhắc đi nhắc lại th́ liệu có nhạt như nước ốc ao bèo, “biết rồi, khổ lắm, nói măi” hay không.

3-Chẳng nên nói chuyện cá nhân

“Đèn nhà ai nấy sáng” là câu nhắc nhở của cổ nhân.

Mỗi gia đ́nh có mỗi hoàn cảnh. Dù có giận vợ ghét chồng, buồn chuyện con cái đến mấy, cũng chẳng nên “vạch áo cho người xem lưng”, với chuyên riêng tư của ḿnh.

Và cũng chẳng nên mang chuyện “đồn đại” về người khác ra mà “gossip”, làm quà cho buổi gặp gỡ.

Thiếu ǵ chuyện để nói để bàn. Chuyện thời tiết nắng mưa, chuyện trên trời dưới đất biết bao nhiêu vấn đề liên quan tới đời sống cộng đồng, thế giới mà không ai nắm hết. Cho nên, ai cũng chờ đợi được kế, được nghe để rộng tầm kiến thức.

4-Đừng phủ nhận, quyết đoán

“Trăm người mười ư”.

Và thường thường khi phát biểu th́ đa số cũng chủ quan, cho là lời vàng ngọc/phát ngôn của ḿnh chính xác, đáng nói, đáng nghe. Cũng tốt đi, nếu ư kiến đó được nhiều người tán thưởng.

Nhưng chẳng nên “thẳng thừng” phản bác ư kiến người khác là sai, phải thế này thế kia mới đúng. Một phát ngôn như vậy chẳng khác chi “kê tủ đứng” vào miệng nhau, khiến cho cuộc trao đổi đột nhiên căng thẳng, ngưng lại.

Cuộc nói vui hơn khi nhiều trao đổi nhẹ nhàng với rất ít sắc cạnh. Như Socrate đề nghị là thay v́ “Tôi nghĩ” th́ hăy “Quư vị, anh chị nghĩ sao?”

5-Đừng ngang xương ngắt lời

Lâu lâu đưa ra lời tán thưởng ngắn gọn có lẽ hợp lư hơn là khi người ta đang hào hứng mà ḿnh “thọc gậy bánh xe” với ư kiến của ḿnh.

Hoặc cũng có người không kiên nhẫn đợi người khác kết thúc. Họ đột nhiên xen vào, đưa ra vài nhận xét.

Đây là điều cần tránh v́ sẽ làm người khác cụt hứng, bực ḿnh và cũng chứng tỏ ḿnh là người hơi nghèo “văn hóa”, phá đám, làm cuộc nói trật đường rầy, tŕ trệ.

6-Đừng đột nhiên đổi đề tài

Mọi người đang say mê đưa ra những nhận xét, b́nh phẩm về thời trang, sắc đẹp mà đột nhiên có người chuyển sang vấn đề kinh tế, tài chánh th́ liệu có bị cho là lạc đề không nhỉ? Chẳng khác chi ḍng nước đang êm đềm chẩy mà ai đó tḥ tay khuấy động…

7-Đừng nặng lời chỉ trích

Cổ nhân thường nhắc nhở rằng:

“Lời nói chẳng mất tiền mua
Liệu lời ăn nói cho vừa ḷng nhau”

Vui ǵ đâu những lời châm chọc không cần thiết, những nhận xét có tính cách ác ư, những nhạo báng, coi thường.

Nếu không nói được lời vừa ḷng nhau th́ thà im lặng mỉm cười c̣n đẹp hơn.

“Vừa ḷng nhau” là vừa ḷng người khác mà ta cũng được b́nh an, không bị oán giận.

8-Nói rơ ràng, chậm răi

Kinh nghiệm cho hay những lời nói rơ ràng, chậm răi được nhiều người tán thưởng, theo dơi hơn là lanh chanh, líu lưỡi. Người nghe sẽ dễ dàng thu nhập, “tiêu hóa” những hiểu biết mới.

Trong khi nói cũng nên dừng lại năm ba giây, theo dơi nét mặt người nghe, ḍ xét phản ứng thuận nghịch để tiện bề du di nội dung câu chuyện cho thích hợp.

Lâu lâu lại chêm vào một vài lời hài hước để không khí thêm vui nhộn là điều cũng nên làm.

9-Thích thú, theo dơi câu chuyện

Theo dơi câu chuyện không phải chỉ với tai nghe mà c̣n mắt nh́n, dáng điệu cơ thể.

Kinh nghiệm cho hay, khi người đang nói mà người nghe lơ đăng, vẩn vơ nh́n trời, nhấp nhổm trên ghế, tay gơ mặt bàn th́ hoặc là đề tài lăng xẹt, hoặc người nghe có hẹn, đang kiếm cơ hội rút lui.

Chẳng nên như vậy. Vừa không lịch thiệp vừa làm người nói buồn ḷng, mặc cảm “chắc là ḿnh nói vô duyên, chẳng ai muốn nghe”.

Nếu thầy cần ra đi, cứ lặng lẽ đứng lên, rời bước, để người nghe, người nói tiếp tục.

Cũng chẳng nên nhỏ to riêng với người kế bên, vừa quấy rầy họ, vừa chia trí người khác.

Và:

-Trong tṛ chuyện, nên dành một thời gian lớn để nghe người khác nói, trừ khi họ muốn ḿnh nói nhiều hơn. Lợi điểm của nghe nhiều là làm vui ḷng người nói mà lại dấu được điểm yếu của ḿnh đồng thời thu lượm thêm hiểu biết.

-“Biết th́ thưa thốt, không biết dựa cột mà nghe” là chiến thuật tốt nên áp dụng khi không hiểu rơ đề tài, chứ chẳng nên mạo hiểm “mao tôn cương”.

-Chẳng nên cao giọng khuyên răn, thuyết giảng, trừ khi được yêu cầu. Lời khuyên nên được đưa ra như một gợi ư chứ không có tính cách “dạy đời”, áp đặt.

Coi vậy mà nói với nhau cũng là cả một nghệ thuật.

Bác sĩ Nguyễn Ư-Đức
Texas-Hoa Kỳ