|
L̉ NẤU VI BA Bác sĩ Nguyễn Ư-ĐỨC
Ḷ Vi Ba (Microwave oven)
hiện nay đă ngự trị trong bếp
của hầu hết mọi gia đ́nh cũng
như sở làm, trường học và ngay
cả trên xe cắm trại. Dân giầu có th́
sắm một ḷ gắn vào tường với
đủ nút bấm hiện đại. Nhà nghèo
cũng cố mua bằng được một
hộp nấu vi ba, nhỏ bé, giản dị.
Nấu thực
phẩm bằng ḷ này đă trở thành một
nhu cầu hàng ngày của các ông bà nội
trợ v́ tiện lợi, mau chóng lại tốn
ít nhiên liệu. Nhưng cũng như mọi sáng
chế của khoa học, ḷ cũng có những
rủi ro, bất lợi.
Xin cùng t́m hiểu thêm
về bếp nấu tân thời này.
Lịch sử
ḷ vi ba
Nhiều phát minh khoa
học là kết quả của nhận xét t́nh
cờ. Kháng sinh Penicillin được t́m ra khi
nhà vi trùng học người Anh Alexander Fleming
thấy một loại mốc meo ăn mất
mấy con vi khuẩn của ḿnh nuôi trong ống
nghiệm. Thuốc chủng ngừa bệnh đậu
mùa được bào chế nhờ quan sát
của bác sĩ Edward Jenner với phụ nữ
vắt sữa ở ḅ mắc bệnh này. Ḷ vi
ba th́ được phát hiện khi một nghiên
cứu gia đói bụng, bực ḿnh v́ thỏi
súc cù là trong túi bị mềm chẩy, trong khi
ông ta đang làm việc với một dụng
cụ điện tử.
Đó là viên kỹ
sư tự học Percy Spender của công ty
Raytheron Corporation.
Vào một ngày lao
động như thường lệ của năm
1946, ông Spencer được hăng giao cho việc
nghiên về phóng xạ của ống từ trường
Magnetron. Ống này được Anh Quốc sáng
chế và sử dụng năm 1940 ở Âu Châu,
trong Đệ Nhị Thế Chiến, để
phát hiện quân đội Quốc Xă Đức.
Đang làm việc,
ông Spencer thấy đói bụng. Tḥ tay vào túi
để lấy thỏi súc cù là mà bà vợ
đưa cho hồi sáng, th́ cục kẹo đă
mềm nhũn, không ăn được. Ông ta
bực ḿnh. Nhưng một câu hỏi lóe ra trong
óc: tại sao nó lại mềm chẩy? Sáng
vợ đưa cho c̣n cứng nhắc mà. Ông ta
rủa thầm, chắc là cái ống Magnetron này
nó hại ḿnh đây. Và để thách
thức, ông ta mang ít hạt bắp để
cạnh ống coi xem tác dụng của ống
ra sao. Bắp nổ bung, chín và ăn được.
Ông ta bèn thử với quả trứng gà
sống. Đồng bạn ṭ ṃ xúm nhau vào coi.
Trứng rung động rồi chín nổ tung tóe
bắn vào mặt mọi người.
Ngồi suy nghĩ,
Percy kết luận là những luồng từ
điện cực ngắn phát ra từ ống
Magnetron tác dụng lên cục súc cù là, quả
trứng, hạt ngô làm chín các thứ này. Như
vậy th́ sóng này cũng có thể làm chín các
thực phẩm khác. Thế là ông ta bắt tay vào
việc sáng chế ra một ḷ nấu bằng sóng
cực ngắn.
Ḷ nấu vi ba đầu
tiên do Percy làm ra năm 1947, cân nặng 750 cân
Anh, cao gần 6 feet, giá 5000 đô la Mỹ.
Tiếp tục cải tiến, nhà sản
xuất làm ra các ḷ nhỏ hơn, rẻ hơn
để phục vụ công chúng. Năm 1952, công
ty Tappan đưa ra một ḷ nhỏ đầu
tiên cho gia đ́nh với giá dưới 500
Mỹ kim. Ngày nay th́ ḷ vi ba hiện đại hơn
nhiều và giá thành cũng hạ.
Nguyên tắc
Ḷ vi ba sử dùng
những sóng điện từ cực ngắn
để làm chín thực phẩm. Đó là sóng
vi ba phát ra từ một bộ phận gọi là
magnetron đặt trong một cái ḷ kín.
Magnetron là một cái
ống kiểm soát điện từ. Ống
biến điện năng ra các sóng phóng xạ
nhỏ. Sóng kích động các phân tử
của nước trong món ăn. Phân tử nước
là lưỡng cực với dương và âm
cực ở mỗi đầu. Dưới
ảnh hưởng của sóng điện
từ, nước trong thực phẩm chuyển
động tới lui nhanh mạnh, sinh ra
nhiệt và làm chín thức ăn. Sự kích
động nước này diễn ra sâu nông tùy
khả năng xâm nhập của sóng.
Ḷ nấu b́nh thường
th́ nhiệt ảnh hưởng vào thực
phẩm dần dần từ ngoài vào trong, nên
mặt ngoài sém vàng. Ngược lại, ḷ vi ba
th́ sóng chui sâu khoảng 2.5 phân, làm chín món
ăn từ trong ra, nên thời gian nấu mau hơn
ḷ thường tới bốn lần và dùng ít
năng lượng hơn.
Sóng từ ống
magnetron phát ra được những cánh
quạt nhỏ phân tán đều trong ḷ và xâm
nhập món ăn. Vách ḷ bằng kim loại và
cửa ḷ với hai khóa an toàn khép kín ngăn sóng
thoát ra ngoài. Cửa chỉ hé một chút là ḷ
không chạy.
Lợi, hại
của ḷ vi ba
Lợi điểm:
Ḷ vi ba có những
điểm ích lợi như sau:
* Tiết kiệm năng
lượng
* Giảm thời gian
nấu
* Thực phẩm
giữ được nhiều chất dinh dưỡng
và hương vị nguyên thủy
* Không cần pha thêm
dầu, mỡ
* Dễ lau chùi ḷ
* Không tạo ra hơi
nóng trong bếp
* Không dùng nhiều nước
trong món ăn nên mất rất ít chất dinh dưỡng
* Có thể nấu và
ăn thực phẩm trong cùng đồ chứa
Bất
lợi:
Nhưng ḷ cũng có
vài bất tiện:
* Phóng xạ có
thể thoát ra ngoài
* Không phải là
thực phẩm nào cũng nấu được
bằng ḷ vi ba và mau hơn
* Mỗi ḷ có
sức mạnh khác nhau nhưng thường thường
là từ 500 tới 700 watts. Trong ḷ, sóng điện
từ phân phối không đều, có chỗ nóng
nhiều (chung quanh ḷ) chỗ ít nóng (giữa ḷ).
V́ thế giữa ḷ, thực phẩm chậm chín
hơn ở chung quanh ḷ. Khi nấu, xếp
thực phẩm theo ṿng tṛn, phần thực
phẩm to, dầy quay ra ngoài.
Đồ đựng
để nấu
Trước khi
sử dụng, nên coi kỹ và tuân theo các hường
dẫn của mỗi ḷ nấu.
Chỉ dùng đồ
đựng thực phẩm an toàn trong ḷ vi ba.
Muốn trắc nghiệm an toàn, đặt đồ
đựng trong ḷ với một ly nước
lạnh. Vặn ḷ với nhiệt độ cao
trong một phút. Nếu đồ đựng không
nóng là an toàn; mà đồ đựng nóng
hổi th́ không nên dùng v́ nó giữ nhiệt,
thực phẩm sẽ lâu chín.
Trên thị trường,
có bán đồ đựng (container) đặc
biệt cho ḷ vi ba, nhưng cũng chả cần
sắm toàn bộ. Trong nhà có nhiều thứ có
thể dùng được. Dụng cụ
bằng thủy tinh, đồ sứ, đồ
gốm, một vài loại plastic, giấy
cứng đều dùng được. V́ chúng
chống nhiệt, sóng chạy qua đồ
nấu dễ làm nóng món ăn. Đồ
nấu nóng là do nhiệt từ món ăn nấu
chín lan qua chứ không do vi ba. Đĩa giấy,
khăn giấy rất tốt trong việc
nấu bằng ḷ vi ba.
Không nên dùng đồ
sứ có viền kim loại sợ gây ra tia điện
(Arcing). Đồ kim loại hút giữ nhiệt,
làm thực phẩm lâu chín và cũng gây ra tia
điện.
H́nh dạng đồ
nấu cũng quan hệ: với dụng cụ h́nh
tṛn, món ăn chín đều, c̣n h́nh vuông th́
ở góc chín nhiều hơn. Luôn luôn dùng đồ
nấu lớn hơn món ăn để khỏi
tràn ra ngoài.
Không dùng các hộp
làm bằng chất dẻo đựng thực
phẩm bán sẵn, các hộp xốp, bao
giấy nâu v́ hóa chất độc từ các
thứ này khi nóng có thể lẫn vào thức
ăn. Không dùng đồ đựng bằng
gỗ v́ khi nóng sẽ nứt. Không dùng đồ
đựng bằng nylon hoặc polyester v́ có
thể chẩy mềm. Đừng đậy món
ăn quá kín v́ áp lực bên trong lên cao sẽ
nổ tung. Phủ đồ nấu với
miếng khăn giấy sáp hoặc miếng
plastic mỏng để giữ hơi ẩm cho món
ăn.
Không nên dùng lá nhôm
(aluminum foil) ngoại trừ khi sách chỉ
dẫn ghi dùng được.
Công dụng
Ḷ vi ba rất
thuận tiện để:
- Hâm món ăn dư
v́ không cần cho thêm nước mà cũng không
sợ món ăn khô cháy hoặc dính với nhau mà
hương vị vẫn c̣n nguyên.
- Ră đá mau hơn
là để ra ngoài không khí và để ở
nhiệt độ thấp.
- Nấu chín thực
phẩm.
- Rau đông lạnh
nấu ḷ vi ba rất thuận lợi v́ nấu
mau, không cần thêm nước nên sinh tố và
hương vị món ăn không mất.
- Thịt miếng lớn nấu rất tốt v́ tiết kiệm thời gian.
Thời gian
nấu
Thời gian để
nấu tùy thuộc vào:
- kích thước:
mỏng nhỏ mau hơn dầy to; dài nhỏ mau
hơn vuông bự;
- món ăn mềm,
xốp khô mau hơn cứng, đặc, ẩm
ướt;
- món ăn nhiều
đường mỡ mau nóng;
- đồ nấu
bằng chất dẻo plastic mau nóng hơn đồ
thủy tinh, đồ gốm.
Đậy đồ
đựng thực phẩm bằng giấy sáp,
plastic để thức ăn không bị khô và
chín đều.
Sau khi tắt ḷ, món
ăn vẫn tiếp tục được
nấu chín cho tới khi nguội. Món ăn càng
lớn th́ thời gian này càng lâu.
Trong khi nấu, đôi
khi phải khuấy thực phẩm hoặc
dở chiều để phân tán nhiệt và làm
thực phẩm chín đều.
Để
nấu ăn an toàn
- Không nấu khi
cửa ḷ không đóng kín hoặc bị vênh.
- Không hâm nóng các
đồ nấu bịt kín v́ áp suất lên cao
b́nh sẽ nổ.
- Không chạy ḷ khi
không có thực phẩm trong ḷ.
- Luôn luôn có nước
hoặc thực phẩm ướt khi dùng ḷ,
để tránh cho ống magnetron khỏi bị hư
hao.
- Khi món ăn quá khô,
có thể để một ly nước trong ḷ.
Nhiều người c̣n cẩn thận giữ
ly nước trong ḷ dù không dùng, pḥng hờ có
người bất cẩn cho ḷ chạy khi không
định nấu nướng. Nước có
mục đích hút năng lượng điện
từ trường, tránh cho ống magnetron
bị cháy.
- Không chiên ngập
mỡ (deep fries) trong ḷ v́ chất béo quá nóng gây
cháy phỏng.
- Tránh mọi hư
hao cho cửa ḷ như đè lên cửa hoặc
nhấc ḷ lên bằng cánh cửa ḷ.
- Vài năm kiểm
tra ḷ một lần coi có bị thất thoát sóng
ra ngoài.
- Lau chùi và giữ
cửa ḷ sạch sẽ để cửa luôn luôn
khép kín, tránh thất thoát vi ba ra ngoài.
- Không hâm nóng
hộp thực phẩm đậy kín v́ áp
suất cao làm nổ.
Ḷ vi ba cũng thường
được dùng để hâm sữa cho
trẻ thơ. Vài điều cần để
ư là:
- Sự phân phối
sức nóng trong ḷ vi ba không đồng đều,
nên nhiều khi bên ngoài b́nh sữa thấy
lạnh mà sữa trong b́nh lại nóng quá. Trước
khi cho bú, đậy nắp, dốc ngược
b́nh sữa vài lần cho nóng đều.
- Tháo núm b́nh sữa
trước khi hâm, tránh phỏng miệng con v́
núm cao su quá nóng.
- Hâm sữa bằng
b́nh plastic an toàn, trong suốt, không mầu. Tránh
b́nh bằng thủy tinh v́ có thể nứt.
- Thử vài giọt
sữa trên mu bàn tay coi có nóng quá không.
Một điểm
cần lưu ư là ḷ vi ba hiện nay rất an toàn
cho người mang máy điều ḥa nhịp tim
(pacemaker) v́ các y cụ này đều được
che chở chống phóng xạ hoặc vi ba.
BS. Nguyễn
Ư-ĐỨC
|