Câu Chuyện Thầy Lang
Khám Nhũ Hoa,
T́m Ung Thư Vú
Bác sĩ Nguyễn Ư-Đức
Từ hơn 25 năm qua, tháng 10 mỗi năm vẫn được Hoa
Kỳ chọn là Tháng Quốc Gia Quan Tâm tới Ung Thư Vú (National Breast
Cancer Awareness Month). Trong tháng, các cơ quan y tế công tư đều
phát động chiến dịch hướng dẫn phụ nữ sớm khám phá, xác định rồi
điều trị nan bệnh này. Theo hướng dẫn, phụ nữ trên 40 tuổi nên chụp
X- quang nhũ hoa mỗi năm v́ đây là phương thức tốt nhất để t́m ra
bệnh ở giai đoạn phôi thai.
Thứ Sáu tuần lễ thứ ba của tháng Mười là ngày Quốc
Gia Chụp X-Quang vú. Năm nay trùng vào ngày thứ Sáu 19 tháng 10,
2012.
Cho nên xin cùng nhắc lại việc t́m kiếm ung thư
này.
Đây đúng ra là chuyện riêng nói với quư bà. Nhưng
quư ông cũng nên biết nên nghe. V́ Lang tôi sẽ đề cập tới cặp nhũ
hoa mà tạo hóa ban cho nữ giới và nam giới rất quan tâm, cách này
cách khác.
Ngoài vai tṛ biểu tượng tính cách phụ nữ và đặc
tính sinh dục thứ nh́ với làm đẹp, gợi t́nh, nhậy cảm (vú đàn bà,
quà đàn ông ), nhũ hoa có một nhiệm vụ cao cả hơn: đó là nuôi dưỡng
con thơ bằng những giọt sữa ngon lành tươi ấm của ḿnh. V́ “đàn bà
không vú lấy ǵ nuôi con”. Tất nhiên là liền ông cũng có vú nhưng
chỉ là hai vùng mô bào với núm cau nhỏ síu, chẳng có công dụng ǵ,
ngoài việc điểm trang cho ngực khỏi trơ trụi. Và đôi khi để người
t́nh t́m vài cảm hứng nhẹ.
Nhũ hoa được Bà Mụ nặn mỗi người mỗi dạng lớn nhỏ
khác nhau. nhưng vẫn có sữa nhiều ít để con bú tí và cũng mang những
rủi ro bệnh tật như nhau. Do sự tinh nghịch thêm bớt chút mỡ béo của
Bà Mụ mà đa số nữ giới có ngực trái hơi nhỉnh hơn ngực phải một chút.
Có người th́ bà cho tṛn no, quả mướp, bánh dầy, người th́ sừng trâu,
cao như trái núi, cũng nhiều người xẹp lép như hai miếng bánh bèo để
nguội 3 ngày.
Nhũ hoa quư bà được cấu tạo phù hợp chức năng sinh
sữa nuôi con. Vú có khoảng 20 thùy tuyến sữa, mỗi tuyến có ống riêng
mở ra ngoài núm vú. Vú không có bắp thịt mà có tế bào mỡ, mô liên
kết, mạch máu, dây thần kinh và hệ thống bạch huyết. Vú đàn ông
không có thùy sữa. Nhũ hoa lớn hay nhỏ là tùy theo số tế bào mỡ và
không ảnh hưởng ǵ tới số lượng và phẩm chất của sữa. Chỉ khi các
tuyến sữa căng phồng vào thời gian người đàn bà có thai mới phản ảnh
câu nói kinh nghiệm của các cụ là “nhớn vú bụ con”. Ung thư xẩy ra ở
tuyến thùy và ống dẫn sữa. Mấy sợi dây chằng cột vú vào lồng ngực.
Dây chằng mà xệ dăn th́ vú cũng xệ theo. Núm và quầng vú là phần gợi
t́nh với nhiều sợi thần kinh cảm giác kích thích. Mô bào của vú chịu
ảnh hưởng của kích thích tố nữ tiết ra từ noăn sào và vài bộ phận
khác. Các kích thích tố này thay đổi kích thước, h́nh dáng của vú từ
lúc mới sanh tới tuổi dậy th́, trưởng thành có kinh có thai rồi khi
đáo tuổi về già.
Nếu vẻ đẹp của đôi g̣ Bồng đảo đă là đề tài lư thú,
hấp dẫn của văn thi sĩ, giải phẫu thẩm mỹ th́ rủi ro bệnh tật của vú
cũng làm bận tâm các nhà y khoa học và người chẳng may vướng phải
rủi ro. V́ vú cũng chỉ là một tập hợp những mô bào, có sinh có tử,
có đau yếu lành mạnh như trăm ngàn loại mô bào khác trong cơ thể.
Ung Thư Vú là một trong những rủi ro đó.
Ngoài ung thu da, ung thư vú là niềm lo ngại nhất
của phụ nữ khắp nơi.
Tại Hoa Kỳ, ung thư Vú đứng thứ nh́ trong số các
ung thư thường thấy và cũng là nguyên nhân tử vong thứ nh́ v́ ung
thư ở nữ giới.
Theo Hội Ung Thư Hoa Kỳ, trong năm 2011 sẽ có
230,480 phụ nữ được chẩn đoán bị ung thư vú và số tử vong là 39,520
trường hợp.Với phụ nữ người Mỹ gốc Á châu, ung thư vú đứng hàng đầu
trong các bệnh ung thư. Nam nhân cũng bị ung thư bộ phận này với con
số 2140 ca và 450 tử vong.
Bên Việt Nam, ung thư nhũ hoa có nhiều thứ nh́ sau
ung thư cổ tử cung. Sài G̣n nhiều ung thư hơn Hà Nội 2000/1521
trường hợp.
Càng lo ngại càng nên nhớ rằng nếu quư tỷ muội t́m
ra ung thư sớm th́ điều trị cũng hiệu quả hơn và ta có nhiều hy vọng
kéo dài cuộc sống b́nh an.
Các phương thức khám phá hiện nay gồm có mammogram
và tự khám vú (self breast examination).
Mammogram là ǵ và công dụng
ra sao?
Mammogram là chụp quang tuyến X vú để t́m ra những
thay đổi trong cấu trúc của nhũ hoa mà khám tay không thấy được.
Chụp quang tuyến Vú giúp ích khá nhiều v́ có thể sớm t́m ra khoảng
80-90% ung thư với u nhỏ dưới 0.5 cm.
Khi nào th́ phụ nữ phải chụp
QTV?
Hội Ung Thư Hoa Kỳ khuyên phụ nữ trên 40 tuổi,
không có triệu chứng như không cục nhũ hoa, không tiết dịch núm vú,
vẫn khỏe mạnh đều cần chụp nhũ ảnh X quang mỗi năm một lần.
Nghiên cứu cho hay chụp QTV giảm tử vong ung thư
vú từ 20 tới 30% so với không chụp. Chụp quang tuyến vú không gây ra
ung thư bởi v́ lượng phóng xạ dùng rất ít, hầu như không có nguy cơ
độc hại.
Quư vị có Medicare đều được chính phủ trả mọi phí
tổn chụp QTV một lần mỗi 12 tháng. Bác sĩ sẽ cấp giấy giới thiệu để
đi chụp QTV. Một số pḥng quang tuyến sẽ giảm hoặc miễn lệ phí chụp
nhũ hoa trong ngày này. Muốn biết địa chỉ các cơ sở tham gia, xin
liên lạc với a) Hội Ung Thư Hoa Kỳ 1-800-ACS.2345
begin_of_the_skype_highlighting 1-800-ACS.2345
end_of_the_skype_highlighting; b)Tổ Chức Ung Thư Vú Susan G Komen
1-800-IM-AWARE begin_of_the_skype_highlighting 1-800-IM-AWARE
end_of_the_skype_highlighting.
Chúng tôi có phải sửa soạn
ǵ trước khi chụp QTV không?
Không nên làm QTV một tuần trước khi có kinh;
không nên thoa phấn, thoa kem trên da để h́nh X quang khỏi bị lu mờ.
Chụp QTV được thực hiện ra
sao? –
Phương thức này rất giản dị. Chuyên viên yêu cầu
quư tỷ muội đứng áp nhũ hoa vào giữa hai tấm chắn của máy quang
tuyến để h́nh được rơ ràng. Quư vĩ sẽ cảm thấy nhũ hoa hơi khó chịu
một chút nhưng thời gian chup không quá một phút là xong.
Khi chụp QTV mà có dấu hiệu
bất thường th́ phải làm ǵ?
Bác sĩ có thể làm siêu âm, chụp h́nh cắt lớp, sinh
thiết tế bào vú để xác định bệnh.
Thế c̣n tự khám vú th́ sao?
Các nhà chuyên môn về ung thư đều khuyên quư bà
quư cô nên tự khám nhũ hoa đều đặn để phát hiện bất thường trên vú.
Theo thống kê, 75% trường hợp ung thư vú được nữ
nhân tự t́m ra, v́ họ hiểu rơ tường tận về cơ quan này hơn ai khác.
Họ dễ dàng nhận thấy những thay đổi trên cặp nhũ hoa của họ: một vài
cục nhỏ, một thay đổi méo mó của vú, một nhăn nheo của làn da hoặc
tiết dịch từ núm vú. Đây là phương thức mà mọi người có thể làm được,
vừa không tốn tiền, sẵn sàng có và chỉ mất có dăm phút mỗi tháng.
Chọn một ngày nhất định nào đó trong tháng để tự
khám. Nếu c̣n kinh nguyệt th́ vài ngày sau khi hết kinh, v́ nhũ hoa
lúc này sẽ không căng phồng. Nếu đă vào thời kỳ măn kinh th́ ngày
nào khám cũng được, nhưng nên làm cùng ngày mỗi tháng đễ khỏi quên.
Dụng cụ khám rất giản dị: đôi mắt ngọc ngà, hai
bàn tay vàng của ḿnh và một tấm gương trong sáng.
Trước hết, ta đứng ngay thẳng trước gương với nụ
cười hiền ḥa thư dăn, hai tay buông thơng thoải mái, nghĩ tới chồng
con hoặc người yêu. Quan sát nhũ hoa coi có ǵ bất thường. Chẳng hạn
da nhăn nheo, méo mó, sưng đỏ; núm vú lẹm vô, ṛ rỉ chất lỏng.
Rồi quan sát nhũ hoa khi chống hai tay lên hông và
úp hai bàn tay sau gáy.
Tiếp theo là thoa nắn. Để động tác này dễ dàng, ta
nên tắm qua với một chút xà bông cho da trơn mềm.
Đặt bàn tay phải sau gáy, sờ nắn nhũ hoa phải với
bàn tay trái. Hăy tưởng tượng nhũ hoa là mặt chiếc đồng hồ. Với đầu
ngón tay khép chặt, bàn tay úp đặt trên vú ở 12 giờ, đưa các ngón
tay từ từ xuống một giờ, hai giờ, sáu giờ rồi lần lần trở lại 12 giờ.
Sờ nắn coi có u cục cứng nhỏ không đau “phục kích” đâu đó trong nhũ
hoa.
Rồi chuyển hai ngón chỏ và ngón tay cái vào núm vú,
nhắc lại động tác trên để sờ nắm núm, coi rắn mềm, co rút ra sao, có
chẩy nước hoặc máu hay không.
Sau hết là chuyển các ngón tay ra xa hơn, tới nách
để khám v́ nơi đây cũng có tế bào vú.
Nhắc lại cùng động tác với vú bên trái.
Để hoàn tất, ta nằm ngửa ngay thẳng, rồi khám từng
bên vú và núm vú. Muốn dễ dàng cho việc khám, lót cái gối nhỏ dưới
vai, và bàn tay dưới đầu, mỗi khi khám vú trái hoặc vú phải.
Thế là hoàn tất việc t́m kiếm những bất thường của
cặp nhũ hoa thân yêu.
Nếu cặp nhũ hoa b́nh thường như tháng trước th́ ta
yên tâm, khoe với chồng rồi ăn mừng. Nếu thấy vài cục nho nhỏ đâu đó
th́ cho thầy thuốc hay ngay. Các cục này thường xuất hiện nhiều hơn
ở góc trên phía ngoài của vú. Cũng may là 75% các cục này lành tính,
điều trị dễ dàng.
Đồng thời cũng nên nhờ chuyên viên y tế khám nhũ
hoa ḿnh hàng năm. V́ với chuyên môn kinh nghiệm, bàn tay của họ đôi
khi cũng điêu luyện hơn ḿnh trong việc t́m kiếm u cục bất thường.
Công việc khá giản dị, phải không quư tỷ muội. Vậy
mà cũng sớm khám phá được ung thư nhũ hoa để rồi điều trị lành bệnh
đấy.
Bác sĩ Nguyễn Ư Đức
www.bsnguyenyduc.com
|