Câu Chuyện Thầy Lang
Bệnh Của Động
Mạch Vành
Bác sĩ Nguyễn Ư-Đức
Động mạch vành ( Coronary Artery) là những mạch
máu chạy quanh trái tim để nuôi cơ quan này.
Sau mỗi nhịp tim đập th́ máu được đưa đi nuôi khắp
cơ thể qua động mạch chủ. Riêng máu nuôi tim th́ được chuyển trực
tiếp vào động mạch vành. Các động mạch này gồm hai nhánh bao chung
quanh trái tim như một cái vương miện. Nếu một trong những phân
nhánh bị nghẹt th́ tế bào tim ở vùng đó thiếu dinh dưỡng, thiếu
dưỡng khí (oxy). Đó là sự thiếu máu cục bộ cơ tim (myocardial
ischemia) và người bệnh sẽ có những cơn đau thắt tim (angina
pectoris).
Nếu động mạch bị nghẽn vĩnh viễn th́ cơn suy tim
sẽ xẩy ra v́ Nhồi máu cơ tim ( myocardial infarction) và tế bào tim
bị tiêu hủy.
Nguyên nhân
Có nhiều nguyên nhân đưa tới sự tắc nghẽn động
mạch vành.
Trong đa số các trường hợp, có những mảng chất béo
dần dần đóng lên thành động mạch. Ḷng mạch máu ngày một thu hẹp
khiến cho máu lưu thông giảm đi, rồi sau một thời gian sẽ gián đoạn
hẳn. Đó là hiện tượng vữa xơ động m ạch ( atherosclerosis).
Vữa xơ không phải xẩy ra bất th́nh ĺnh mà từ từ
diễn tiến cả chục năm. Đôi khi, sự tác nghẽn bắt đầu ngay từ khi c̣n
trẻ, nhưng chưa đủ trầm trọng để đưa tới bệnh tim ở tuổi trung niên.
Vữa xơ là nguyên nhân chính của cơn suy tim, tai
biến động mạch năo, hoại thư (gangrene) đầu ngón chân, ngón tay. Các
mạch máu dễ bị vữa xơ nhất là động mạch chủ nơi bụng ( abdominal
aorta), động mạch vành và động mạch năo.
Nguyên nhân của Vữa Xơ Động Mạch chưa được xác
định rơ, nhưng theo kết quả nhiều nghiên cứu th́ chất béo trong máu
và các yếu tố sau đây là những nguy cơ có khả năng gây bệnh:
a-Tuổi tác.
Hơn 50% trường hợp bệnh động mạch vành xẩy ra ở
người trên 65 tuổi, cho nên nguy cơ bệnh tim tăng theo tuổi tác.
b-Giới tính.
Theo thống kê th́ nam giới trên 45 tuổi thường bị
bệnh tim mạch nhiều hơn nữ giới, nhưng sau tuổi măn kinh của nữ giới
th́ tỷ lệ mắc bệnh gần như nhau.
Nam giới thường có lượng cholesterol LDL cao hơn
và HDL thấp hơn, một phần do tác dụng của kích thích tố nam
Testosterone. C̣n nữ giới th́ một phần được sự bảo vệ của kích thích
tố nữ estrogen, làm giảm cholesterol LDL. Khi măn kinh, người phụ nữ
không c̣n kích thích tố nữ th́ cholesterol LDL nhích lên cao.
c- Di truyền.
Vữa xơ động mạch đôi khi thấy ở nhiều người trong
gia đ́nh, nhất là khi bố mẹ hoặc anh chị em bị bệnh.
d- Chủng tộc.
Người châu Á ít bị vữa xơ động mạch và cơn suy tim
hơn người Âu Mỹ; người Mỹ gốc châu Phi lại hay bị bệnh tim v́ họ bị
cao huyết áp nhiều hơn.
e- Thuốc lá.
Nicotine trong thuốc là làm tăng huyết áp và nhịp
tim, làm máu dễ đóng cục, làm giảm HDL, tăng LDL, tất cả đều có thể
đưa tới bệnh tim mạch. Nicotine là một trong nhiều yếu tố khởi sự
làm hư hao tế bào động mạch, đưa đến vữa xơ mạch máu này. Hít thở
khói thuốc lá do người khác thải cũng có hại. Bỏ hút thuốc lá sẽ làm
giảm nguy cơ benh tim mạch một cách đáng kể.
g- Béo ph́.
Thống kê cho hay người béo ph́ hay bị cao huyết áp,
bệnh tim, cao cholesterol và do đó thường bị suy tim.
h- Cao huyết áp.
Huyết áp càng cao th́ nguy cơ suy tim và vữa xơ
động mạch càng tăng, nhất là khi kèm theo nghiện thuốc lá và béo ph́.
Áp suất lên cao làm yếu thành mạch máu, đưa tới hư hao, đóng bựa
chất béo và các chất khác lên thành động mạch.
i-Bệnh tiểu đường.
Người bị bệnh tiểu đường thường có nhiều nguy cơ
bị các bệnh tim mạch như cơn suy tim, cao huyết áp, chất béo HDL
thấp và triglyceride cao.
k- Ít vận động cơ thể-
Người ít vận động cơ thể có nguy cơ bị bệnh Động
Mạch Vành nhiều gấp đôi người năng vận động. Sự vận động làm giảm sự
hóa vữa xơ, tăng máu lưu thông tới tim, tăng HDL, giảm béo ph́, giảm
cao huyết áp.
l-Cao cholesterol.
Vai tṛ của cholesterol trong bệnh tim mạch đă
được nghiên cứu sâu rộng trong những thập niên qua với nhiều dẫn
chứng khoa học về vấn đề này.
Mức cholesterol trong máu lên tới 240mg/dl là nguy
cơ lớn đưa tới vữa xơ động mạch rồi cơn suy tim và tai biến động
mạch năo. Nguy cơ càng cao khi cholesterol càng nhiều trong máu.
Ngoài tổng lượng cholesterol, các thành phần của
chất béo này cũng quan trọng. Đó là các dạng cholesterol LDL (low
density lipoprotein), HDL (hight density lipoprotein), Triglyceride.
Protein là chất vận chuyển lipid và hỗn hợp đó có
tên là lipoprotein. Tỷ trọng (density) là tỷ lệ protein/lipid. Khi
nhiều protein (high density) th́ là HDL , ít protein (low density)
th́ là LDL.
Trong tổng lượng cholesterol th́ từ 60-70% là LDL,
20-30% là HDL, 10-15% là VLDL.
Cholesterol ở mức độ dưới 200mg/dl là lư tưởng;
200-239 c̣n tạm chấp nhận được, chứ lên trên 240 th́ là rất cao và
có nguy cơ gây bệnh.
LDH thường được coi như không tốt v́ nó là thành
phần gây nhiều rắc rối cho hệ tim mạch. Cholesterol này đưa chất béo
trong thực phẩm vào các tế bào. Khi tế bào hết chỗ chứa th́ chất béo
đóng vào ḷng động mạch, lâu dần đưa tới vữa xơ, tắc nghẽn.
Mức độ lư tưởng của LDL trong máu là dưới
130mg/dl; 130-159 mg/dl là bắt đầu có vấn đề; và lên cao hơn
160mg/dl là nguy hiểm.
HDL vận chuyển chất béo vào dự trữ trong gan để
cho lượng chất béo trong máu chỉ đủ dùng, không có dư để đóng vào
thành động mạch.Lượng HDL trong máu mà bằng hoặc cao hơn 35mg/dl là
tốt, nếu HDL có thể cao hơn 60mg/dl th́ thật lư tưởng và an toàn.
B́nh thường, cơ thể sản xuất đủ số cholesterol mà
ta cần. Cholesterol đo trong máu có tới 85% là do cơ thể tự tạo; c̣n
lại 15% là do thực phẩm cung cấp.
V́ thế, cholesterol trong máu có thể lên cao nếu
ta tiêu thụ nhiều cholesterol và các chất béo băo ḥa. Hậu quả là sự
đóng mảng trong ḷng động mạch. Khi nghẹt động mạch vành, ta bị cơn
suy tim (Heart attack). Khi một mảng chất béo ở động mạch nào đó
chạy lên năo th́ gây ra tai biến động mạch năo (Stroke ).
Kết luận.
Cao cholesterol là rủi ro chính yếu đưa tới bệnh
tim mạch.
Kiểm soát cholesterol là việc làm lâu dài, cần
kiên nhẫn với các phương pháp được nhiều nhà chuyên môn dinh dưỡng
công nhận.
Nên dè dặt với những giới thiệu, quảng cáo chữa
khỏi hoàn toàn mà không cần thuốc hoặc một chế độ ăn uống nhiều chất
này, bỏ chất kia.
Dinh dưỡng trong bệnh tật cũng như trong sức khỏe
cần sự đa dạng, vừa phải, phối hợp của nhiều thực phẩm khác nhau.
Bác sĩ Nguyễn Ư Đức
Texas- Hoa Kỳ
www.bsnguyenyduc.com
|