|
Câu Chuyện Thầy Lang Bác
sĩ Nguyễn Ư-ĐỨC
Đời
Sống và Stress. “Quê
người há chẳng phường xanh mắt Cảnh
nghịch ai không chóng bạc đầu” Trần
Danh Án (1) Nếu
các ông Nghị của Denver đồng ư th́ nơi
đây sẽ là một thành phố đầu tiên
trên thế giới mà dân chúng được
bảo vệ khỏi những khổn lực, căng
thẳng.
Đó là nhờ ở nhà hoạt động
Jeff Peckman với đề nghị “ Initiative for
Safety Through Peace”. Một sáng kiến an toàn trong ḥa
b́nh mà anh ta chuyển sang Hội Đồng Thành
Phố để yêu cầu thảo luận,
biểu quyết. Jeff
là thành viên của Đảng Luật Thiên Nhiên
(Natural Law Party). Anh ta yêu cầu thành phố
phải bảo đảm sự an b́nh của dân
chúng bằng cách chấp nhận và cổ vơ cho
việc giảm căng thẳng của mọi người.
Chẳng hạn đặt âm nhạc thư dăn nơi
công cộng, cải biến phần ăn trưa
của học sinh, tổ chức nhiều cơ
hội để dân chúng cắm trại, vui đùa...
sau những ngày làm việc vất vả... Theo
Jeff, “ căng thẳng (stress) là một loại rác
rưởi mà thành phố phải hốt
bỏ”. Nghe
thấy vậy, cụ Ba Phải Giao Chỉ phán
rằng: “ Anh chàng này trẻ người non
dạ vậy mà “ lói lăng cũng có nư ”.
Ngoại cảnh rối loạn, tâm thân bất
ổn th́ đời sống làm sao mà an b́nh cho
được”. Denver
là thành phố trên năm trăm ngàn dân cư,
với nhiều điều tốt: tội ác
rất thấp, không khí trong lành, một năm có
300 ngày nắng ấm, 60% dân chúng ham học, có
thẻ mượn sách ở thư viện Phản
ứng của các quan ông quan bà nghị viên
về đề nghị của Jeff đều có
vẻ rất “ căng”. Một
ông nghị nói “dân chúng bầu chúng tôi lên
đâu có phải để bàn căi, giải
quyết cái đề nghị kỳ quặc, phù
phiếm như vậy” . Một
bà nghị khác than phiền” Chúng tôi đang
rất căng thẳng (stressed out) v́ cái đề
nghị điên khùng của anh ta”.
Vậy th́ stress là cái ǵ mà cần phải
một điều luật để giải
quyết. Và nguy hại của nó ra sao? Stress
trong đời sống không phải là điều
mới lạ. Tổ tiên ta xưa kia cũng có
những căng thẳng: sợ thú rừng ăn
thịt; sợ nước lũ cuốn trôi;
sợ thần linh trừng phạt. Nhất là
sợ về nhà bị vợ cằn nhằn v́
đi săn không bắt được mồi.
Lại phải ôm Trăng ngủ ghế đá ngoài
trời...Và c̣n nhiều thứ sợ khác
nữa. Rồi
tới thời đại văn minh ngày nay th́ cũng
có cả trăm thứ căng thẳng. Có người
đă ví stress là hậu quả của nếp
sống tiến bộ. Cuộc sống hàng ngày
của ta như như chạy đua với
nhiều đ̣i hỏi. Đa số những căng
thẳng có liên hệ tới công việc làm
ăn. Theo thống kê, con người hôm nay làm
việc cả trăm giờ nhiều hơn vào vài
chục năm về trước. Biết bao nhiêu
nhu cầu cho gia đ́nh, cho sức khỏe, cho an
toàn cá nhân, tài chánh. Chúng ta có nhiều vấn
đề cả ngàn lần nhiều hơn tổ
tiên ta mà thời gian để giải quyết th́
cũng chỉ có vậy. Cô
thư kư mới bị sếp lớn khiển trách,
dọa cho nghỉ việc. Tim cô đập nhanh,
cuống họng khô, nghẹn ngào không nói
được. Tối về than phiền với
chồng: “Em đang bị stress đây” Một
ông chủ bút bù đầu kiếm bài cho số
báo cuối tuần , hít khói thuốc liên hồi,
nhức đầu, mặt nhăn như bị rách
cũng kêu đang bị stress. Một
bà chủ tiệm Phở đông khách, đếm
tiền không kịp, thở dài, nói:” Chán quá! em
muốn sang tiệm v́ công việc nhiều stress
quá”! Nhưng chẳng bao giờ thấy bà sang
tiệm mà chỉ thấy mỗi buổi chiều
mang tiền tươi đi gửi ngân hàng đều
đều. Thực là trăm khó khăn đổ
lên đầu stress. Stress đă là đề tài
cho nhiều nghiên cứu khoa học từ cả
thế kỷ nay. Năm
1920, nhà sinh học uy tín Hoa Kỳ Walter Cannon đă
tả căng thẳng như là một đáp
ứng: “chống cự hoặc bỏ
chạy”, để bảo toàn sinh mệnh” -
tả hay tẩu- (Fight or Flight). B́nh thường
th́ phản ứng này giúp ta vượt qua khó khăn
bằng sự gia tăng vài hóa chất trong cơ
thể. Nhưng nếu liên tục, hóa chất cao
sẽ đưa tới tác dụng không tốt Rồi
phải đợi tới năm 1956, danh từ
Stress mới được Y sĩ Gia Nă Đại
gốc Áo Hans H Selye phổ biến trong quần chúng.
Theo Selye, “Stress là một phản ứng không
đặc biệt của cơ thể trước
một đ̣i hỏi nào đó. Nó là một
phần của đời sống con người”.
Nhà
tâm lư học Mc Grath lại coi “stress như
một sự mất thăng bằng giữa đ̣i
hỏi và khả năng đáp ứng. Khi đáp
ứng không thỏa đáng sẽ có hậu
quả không tốt”. Một
tác giả khác, Richard Lazarus cho “stress là một
diễn tả chủ quan từ tâm trí, nên nó
xuất hiện tùy theo cách nh́n của con người
với sự việc”. Nói
một cách giản dị th́ stress là đáp
ứng của ta trước một khó khăn
xẩy đến với ta.
V́ thế, trước cùng một biến
cố mà người này cho là căng thẳng th́
người khác lại cho là b́nh thường.
Chẳng khác ǵ miếng filet mignon tốt với
người thiếu hồng cầu th́ lại không
tốt với người dị ứng với
thịt ḅ. Hoặc việc tranh luận với bà
vợ về bát canh cua quá mặn không có ǵ là
stress. Nhựng sự tức giận, đập bàn
đập ghế mới là stress. Vào
một thời điểm nào đó, chúng ta ai cũng
có stress. Cũng như ai cũng có thể bị
cảm lạnh, nhức đầu. Cảm
lạnh, nhức đầu không ở lại lâu.
Nhưng stress có thể làm phiền ta cả
tuần, cả tháng. Có khi lâu hơn và có thể
hủy hoại ta. Nhóm
nghiên cứu bên Nga đă thử nghiệm khả
năng chịu đựng ghen tuông của một
chú chuột. Họ chia cách một cặp vợ
chồng chuột vào hai cái lồng. Cho một
chuột đực lạ vào lồng có chuột
cái. Anh chồng tức điên lên mỗi khi
thấy vợ ḿnh âu yếm với t́nh lang
mới mà không làm ǵ được để
cứu bồ. Mấy tháng sau chú ta chết v́
bệnh tim mạch, mặc dù vẫn được
ăn uống đầy đủ. Rơ
là: “
Giết nhau chẳng cái dao cầu Giết
nhau bằng cái u sầu, độc chưa” - Cung
Oán Ngâm Khúc. Nhưng
không phải stress bao giờ cũng không tốt. Vừa
phải, stress là những khích lệ, thử thách
mà khi vượt qua ta thấy phấn khởi.
Horace đă từng phát biểu: “Khó khăn làm
phát lộ thiên tài; sự thịnh vượng làm
ch́m đắm nó”. Cho
nên ít quá th́ buồn chán mà nhiều quá th́ khó
khăn. Trung dung là tốt. Một
nhà tâm lư học đă ví: kiếm cái trung dung
trong căng thẳng chẳng khác khi lên dây đàn.
Quá chùng không ra tiếng mà quá căng lại
đứt dây.
Có những dấu hiệu báo trước
sự xuất hiện của stress: -Một
cảm giác buồn buồn; -Một
bồn chồn, lo âu, bất an; -Trong
người thấy như khó chịu, nhậy
cảm, dễ gây gổ, tức giận; -Ră
rời mệt mỏi, kém tập trung, kém suy nghĩ
, không quyết định. Rồi: -Lơ
là, trễ nải trong công việc; -Tự
cô lập với bạn bè, sinh hoạt xă
hội; -Ám
ảnh với những ư nghĩ tiêu cực; -Mất
ăn mất ngủ; chóng mặt nhức đầu;
hay đau vặt; huyết áp lên cao, nhịp tim
nhanh chậm bất thường... -Lạm
dụng rượu, thuốc để giải
tỏa khó khăn... Khi
có những dấu hiệu này th́ chẳng nên
chờ đợi tự chúng tan đi. Mà cần
kiếm thầy kiếm thuốc. Cố
vấn tâm lư. Cán bộ xă hội. Thầy
thuốc tâm thần. Thuốc tây, dược
thảo. Lại c̣n kinh nghiệm cha ông,
vợ-chồng đóng cửa chỉ dẫn cho
nhau. Thiếu ǵ mà cũng hiệu nghiệm. Nhưng
chớ mượn rượu tiêu sầu, lấy
việc chích hồng phiến, bạch phiến làm
vui. Ngoài
ra, mỗi người có cách riêng để
giải quyết stress v́ ảnh hưởng
của nó tùy theo
trường hợp. Đẹp người
xấu ta. Vui buồn tùy cảm nhận. Việc
nặng nhẹ tùy khả năng chuyên môn. Nhưng
Stress trở thành có vấn đề khi ta để
nó lôi cuốn ta đi. “
Ḷng người th́ có hạn, ước muốn
th́ vô cùng. Rồi
bất măn, trầm cảm, buông xuôi. Bác
sĩ Nguyễn Ư-ĐỨC Texas-Hoa
Kỳ (1)
Thơ Trần Danh Án Khi theo hầu Vua Lê Chiêu Thống ở bên Tầu
|