|
Câu
Chuyện Thầy Lang - Bác
sĩ Nguyễn Ư Đức Câu Chuyện Dài về Dị Ứng
Đâu
đây đă nghe thấy nhiều thân hữu
ấm ức than phiền bị Dị Ứng
quấy rầy. Nên xin cùng ôn lại về
vấn đề này. Để cùng nhau pḥng
ngừa, t́m nơi chữa trị. 1-
Dị
Ứng là ǵ?
2-Bằng
cách nào mà phản ứng bất thường
đó có thể xẩy ra?
a-Giai
đoạn đầu
b-Giai
đoạn hai xẩy ra khi cùng chất gây dị
đó lại vào cơ thể. Kháng thể IgE
sản xuất trong giai đoạn đầu
nhận ra kẻ lạ trước đây bèn bao
vây, tiêu diệt. Rồi một loạt các hóa
chất như histamine, protaglandins được
tiết ra. Một nghịch lư là chính các hóa
chất này lại gây ra các triệu chứng
của dị ứng.
c-Giai
đoạn ba. Trong giai đoạn này, một
số bạch cầu được điều
động tới để tiêu diệt chất
sinh dị ứng. Trong cuộc chiến, các
bạch cầu cũng tiết ra một số hóa
chất khiến tế bào cơ thể bị viêm
sưng nhiều hơn.
3-Những
chất nào là “chất
gây dị ứng”?
Hầu
như mọi vật chất đều có thể
gây ra dị ứng. Chúng có thể hiện
diện trong môi trường chung quanh như
phấn cây cỏ, bào tử mốc meo, không khí
ô nhiễm từ các khu kỹ nghệ. Trong nhà
ở th́ có bụi mạt, mốc meo trong bếp
buồng tắm, lông thú vật như chó mèo, các
sợi len vải, mỹ phẩm, thuốc xịt
tóc, khói thuốc lá, lớp sơn tường
mới quét.
Một
số thực phẩm thường gây dị
ứng là sữa, trứng, hải sản, đậu
phọng, đậu nành, xúc cù là...
4-Xin
kể các dấu hiệu khi bị dị ứng?
Thường
thường chất dị ứng xâm nhập cơ
thể qua đường hô hấp như mũi,
cuống họng, cuống phổi và phổi.
5-Có
mấy thứ dị
ứng?
a-
Sốt Cỏ Khô là ǵ?
b-Hen
suyễn là bệnh ǵ vậy?
c-
C̣n bệnh Chàm da?
7-Ngoài
ba dạng trên, c̣n dạng dị ứng nào khác
nữa?
8-Có
ǵ khác biệt giữa “Dị
Ứng” với “Nhậy cảm” và “Bất
Dung”
Dị
ứng chỉ dùng để diễn tả
một phản ứng xẩy ra khi cơ thể tái
tiếp xúc với một chất mà b́nh thường
vô hại. Chất này được cơ
thể nhớ ra do đă có tiếp xúc trước
đây và đă sản xuất ra kháng thể IgE
để đối phó.
Nhậy
cảm (Sensitivity) là một phản ứng quá
đáng với tác dụng phụ của một
chất nào đó. Chẳng hạn thuốc hít
để chữa hen suyễn mà dùng quá phân lượng
th́ bệnh nhân cảm thấy kích thích, run
rẩy.
9-Dị
ứng có nguy hiểm không?
Hiếm hơn nhưng rất trầm
trọng là sốc phản vệ (anaphylactic shock)
với phản ứng toàn thân. ảnh hưởng
tới hệ tuần hoàn. Chất histamine tiết
ra rất nhiều, làm cho mạch máu dăn mở, nước
ứ ngoài tế bào gây sưng phù, co thắt
cuống phồi, hạ huyết áp, suy sụp
tuần hoàn đôi khi tử vong. Trường
hợp cụ thể là khi có phản ứng
với thuốc chích penicillin hoặc khi bị ong
độc đốt.
10-Dị
ứng có di truyền không?
11-Dị
ứng có thường xẩy ra không?
12-Vào
tuổi nào th́ dị ứng hay xẩy ra?
13-Có
người nói khi lớn lên th́ dị ứng hết, đúng hay
sai.
14-Khi
bị dị ứng th́ liệu tôi có phải
đi khám bệnh
với bác sĩ chuyên về dị ứng không?
15-Có
cách nào để thử
coi bị dị ứng không? a-Thử
bằng miếng dán trên da.
Chất
sinh dị ứng được đặt trên
một miếng kim loại đường kính 1
phân. Miếng kim loại được gắn trên
da, thường là ở lưng. Bệnh nhân
cần giữ cho da không bị ẩm nước.
Sau 48 giờ, gỡ miếng kim loại. Nếu da
ở chỗ đó sưng đỏ lên th́
kết quả dương tính, tức là người
đó dị ứng với chất thử
nghiệm. Thử nghiệm này được dùng
đặc biệt cho dị ứng chàm da
b-Thử
máu.
Máu
được lấy ở tĩnh mạch
rồi gửi tới pḥng thí nghiệm để
t́m kháng thể IgE. Sau một tuần lễ th́ có
kết quả. Thử máu được dùng khi
người bệnh có thể bị phản
ứng mạnh với chất dị ứng đặt
trên da, khi da bị chàm rộng không có chỗ
đặt chất gây dị ứng.
c-Loại
trừ chất sinh dị ứng.
Cách
này thường được dùng để coi
dị ứng với thực phẩm nào. Thực
phẩm hay gây dị ứng là sữa, trứng,
đậu phọng, đậu nành.
Thực
phẩm khả nghi được loại bỏ
trong phần ăn trong vài tuần lễ. Bác sĩ
và bệnh nhân cùng quan sát coi dấu hiệu
dị ứng c̣n hay hết trong khi không ăn
thực phẩm này. Sau đó ăn lại
thực phẩm đó từ từ và để
ư có dấu hiệu dị ứng không.
Có
thể cho bệnh nhân ăn thực phẩm
khả nghi rồi quan sát sự xuất hiện
của triệu chứng.
Cách
này cần được thực hiện dưới
sự theo dơi của bác sĩ và ở trong
bệnh viện để đảm bảo là
bệnh nhân ăn uống đầy đủ.
16-Xin
nói cách điều trị ban đầu cho dị ứng.
Mục
đích chính của điệu trị dị
ứng là giảm thiểu hoặc ngăn ngừa
các triệu chứng của bệnh và giúp
nạn nhân duy tŕ nếp sinh hoạt b́nh thường
mỗi ngày.
Trước
hết là phải t́m hiểu lịch sử
bệnh t́nh người bị dị ứng. Khi mà
đă biết được chất sinh dị
ứng th́ cần phải tránh xa, loại bỏ
chất đó. Chẳng hạn dị ứng v́ lông
chó th́ phải tặng cho người khác, dị
ứng với đồ trang sức th́ phải
cho bạn bè món đó, dị ứng với dâu,
cua th́ đừng ăn các thứ này nữa.
Nên
nhớ là phấn hoa trong không khí cao nhất
từ nửa đêm tới 8 giờ sáng, đặc
biệt là vào những ngày nắng ấm và khô.
Ta nên tránh ra ngoài trong thời điểm này
hoặc mang khẩu trang.
Nếu
không loại bỏ được th́ phải dùng
dược phẩm, dựa trên các dấu
hiệu khó chịu của người
bệnh.Chẳng hạn, khi dấu hiệu chính là
nghẹt mũi th́ thuốc xịt chống
nghẹt được sử dụng. Nếu là
chẩy nước mũi và ngứa lỗ mũi,
khóe mắt th́ phải dùng các loại chống
histamine. Nếu có cả hai dấu hiệu th́
phải phối hợp cả hai loại thuốc.
Khi
dị ứng nhẹ vừa phải, bác sĩ thường
cho các thuốc ít gây ngủ như loratadine (Claritin), desloraladine
(Clarinex), fexofenadine (Allegra), cetirizine(Zyrtec), hoặc
thuốc xịt mũi như azelatine (Astelin). Các
thuốc Seldane (Terfenadine) và Hismanal (Astemazole) đă
không c̣n được bán trên thị trường
Hoa Kỳ v́ tác dụng ngoại ư quá mạnh lên
nhịp tim.
Chống
nghẹt mũi có các thuốc có chất
pseudoephedrine uống hoặc xịt mũi.
Thuốc
chống histamine mua tự do gồm có diphenhydramine
(Benadryl), clemastine (Tavist), Chlorpheniramine(Chlor-trimeton);
hydroxyzine (Atarax). Các thuốc này đều gây ra
ngây ngất buồn ngủ nhưng khá công
hiệu với dị ứng.
Miễn
dịch trị liệu (immunotherapy) hiện nay
đang được sử dụng và có
nhiều triển vọng khả quan , nhưng khá
tốn kém.
17-Xin
nói về tác dụng
phụ của các thuốc chống histamine và
chống nghẹt mũi.
Vâng,
đây là điều mà nhiều người
thắc mắc và chúng ta cần ghi nhớ. Chúng tôi
gh́ tên riêng của thuốc cho dễ nhớ,
dễ đọc.
a-Zyrtec.
b-Allegra
-Thận
trọng: Cho bác sĩ hay nếu đang có bệnh
tim, thận để được thay đổi
liều lượng thuốc. Tham khảo ư
kiến bác sĩ trươc khi dùng nếu có
thai, cho con bú sữa mẹ.
-Tác
dụng ngoại ư: Khô miệng, mệt mỏi,
buồn ngủ, đau họng, chóng mặt,
muốn ói, đau nhức xương thịt,
nhức đầu, ho, tiêu chẩy.
18-Chích
ngừa dị ứng có tốt không?
Chích
ngừa dị ứng rất công hiệu trong trường
hợp hít thở phấn hoa, bụi bặm, meo
mốc hoặc khi bị ong đốt. Trước
khi chích, cần làm các thử nghiệm trên da
để xác định chất gây dị
ứng.
Bác
sĩ Nguyễn Ư Đức
Texas-
Hoa Kỳ.
|