|
Câu Chuyện
Thầy Lang
ĐỂ
CÓ SỨC KHỎE TỐT Bác sĩ Nguyễn Ư-ĐỨC
Có người đă
nói: “Sống một cách khỏe mạnh không
phải là một nghệ thuật ta phải
học, mà đó là một khuynh hướng
bẩm sinh ta phải trở về với nó ”.
Á Đông ta quan
niệm “nhân chi sơ, tính bản thiện”.
Khởi thủy,
mọi sự đều tốt đẹp. Sau
khi sanh, mẹ tṛn, con vuông. Con lớn lên theo
nhịp điều ḥa của tạo hóa.
Nếu không có những ngoại cảnh ngang trái,
những vi phạm luật thiên nhiên, th́ con người
cứ thuận buồm xuôi gió cho tới khi
đi vào miền vĩnh cửu với sự
chết.
Nhưng, v́
những ngoại cảnh không tốt, những
phung phí, vô độ, con người không c̣n cái
lành mạnh bẩm sinh. Người ta đau
yếu, bệnh hoạn. Người ta không vui
với cuộc đời và người ta
vội vàng đi t́m kiếm con đường
trở lại cái an b́nh ban đầu: những
bài học Vệ Sinh Thường Thức,
những quy luật sống, những kiêng khem,
vận động....Để có một Sức
Khỏe Tốt.
Ta vẫn thường
nghĩ rằng, không khuyết tật, không cao
huyết áp, tiểu dường, cholesterol, không
ung thư, loét bao tử...là khỏe mạnh. Nhưng
thực ra như vậy chưa đủ.
Sức khỏe đă được khoa học
quan niệm một cách rộng răi hơn.
Theo Tổ Chức Y
Tế Thế Giới, Khỏe mạnh bao gồm
sự gắn bó của ba khía cạnh: thể
chất vẹn toàn, tâm thần ổn định
và gia đ́nh xă hội hài ḥa.
Một cơ thể
không có bệnh tật nhưng phần hồn th́
luôn luôn tiêu cực bi quan th́ liệu có khỏe
mạnh được không. Ấy là chưa
kể nếu gia đạo bất an, bằng
mặt không bằng ḷng với lân bang, cḥm xóm.
Làm sao mà ăn ngon ngủ yên, làm sao mà chẳng
thường trực “vui là vui gượng
kẻo mà”..
Tổ chức The
American Health Foundation, một tổ chức y
tế lớn ở Hoa Kỳ, đă nêu ra mười
điều mà họ gọi là The Ten Golden Rules
for Good Health.
Chúng tôi xin cùng quư
vị khai triển, áp dụng những lời
nhắn nhủ này, như là một
quyết tâm đầu năm Dương
Lịch 2006 và Âm Lịch Bính Tuất.
1- Cần có
sự khám sức khỏe tổng quát theo định
kỳ.
Rất cần
thiết nhưng nhiều khi chúng ta cũng hay quên.
Chiếc xe hơi, làm bằng kim loại bền
chắc, hàng năm đều được chính
quyền nhắc nhở mang đi kiểm soát
để có thể lưu hành trên trục
lộ, cũng như lâu lâu phải tự động
mang tới bác thợ máy để chỉnh trang
tune up. Cơ thể con người bằng xương
bằng thịt chắc là cũng cần sự
định kỳ chăm sóc như vậy.
a- Mục đích là
để t́m ra những bệnh có thể
chữa được mà triệu chứng chưa
lộ diện và điều chỉnh những
yếu tố nguy hiểm có thể gây ra
bệnh. Đồng thời cũng để bác
sĩ hiểu rơ t́nh trạng sức khỏe
chung của ḿnh.
b- Bao lâu khám tổng
quát một lần. Tùy theo tuổi và điều
kiện sức khỏe của mỗi người.
Sau đây là đề nghị lịch tŕnh cho
những người không có triệu chứng
bệnh: Từ 18-24 tuổi th́ cứ mỗi 5 năm;
sau 30 tuổi th́ mỗi 3 năm; tuổi 40-60 th́
cách năm khám một lần; ngoài 60 tuổi th́
nên khám tổng quát hàng năm. Có nhiều ư
kiến cho rằng khám hàng năm cho mọi người
cũng tốt thôi.
c- Cần sửa
soạn ǵ trước khi đi khám. Ghi những
điều ǵ mà ḿnh muốn hỏi bác sĩ,
những khó khăn triệu chứng bệnh
trạng, thuốc men đang uống. Giả
dụ là ḿnh bị đau bụng th́ ghi rơ
đau bao lâu, lúc nào th́ đau, đau kéo dài lâu
mau, đau có di chuyển từ chỗ này sang
chỗ khác, làm ǵ để bớt đau, có
yếu tố nào làm đau tăng lên....V́
nhiều khi gặp thầy thuốc, quá xúc động
lại quên đi vài điều.
d- Bác sĩ sẽ làm
ǵ. Bác sĩ sẽ hỏi t́nh trạng sức
khỏe, bệnh cũ, bệnh mới, quá tŕnh
giải phẫu, tai nạn đă có, thói
quen tốt xấu trong đời sống,
bệnh t́nh của thân nhân trực hệ,
thuốc đang uống, dị ứng với
thuốc hoặc môi sinh...
Sau đó là phần
khám tổng quát toàn cơ thể. Sự khám này
được thực hiện một cách
hết sức chuyên môn, đầy nhân tính và tôn
trọng người bệnh. Chiều cao,
sức nặng, huyết áp, nhịp tim được
ghi nhận.
Cũng như Đông
Y, bác sĩ sẽ áp dụng phương
thức Vọng,Văn,Vấn, Thiết để
chẩn bệnh. Nghe nhịp tim, phổi, nắn
bụng, nh́n mắt, khám tai, cuống họng,
miệng. Đây là một cuộc khám xét
từ đầu tới chân, không sót một cơ
quan, địa điểm nào. Ở nữ
giới, c̣n khám ngực, tử cung; nam giới,
khám nhiếp tuyến. Rồi sẽ có việc
thử máu, nước tiểu, và nếu
cần, chụp h́nh quang tuyến phổi.
e- Phần thảo
luận. Sau khi có đủ các dữ kiện
về t́nh trạng sức khỏe của người
bệnh, bác sĩ sẽ cho ta biết kết
quả, rồi cho toa thuốc.
Đây là lúc ta
cần hỏi bác sĩ tất cả những
thắc mắc về bệnh trạng của ḿnh,
kết quả thử nghiệm, có phải
uống thuốc không, uống trong thời gian
bao lâu, phản ứng thuốc, có cách chữa nào
khác ngoài dược phẩm, bao giờ phải
trở lại để tái khám.
Người được coi như lương
y tốt là người bỏ nhiều th́
giờ cắt nghĩa tường tận cho
bệnh nhân và trả lời những câu
hỏi một cách vui vẻ, cởi mở.
Cũng trong dịp khám
tổng quát này, ta nên hỏi bác sĩ về
chủng ngừa các bệnh xem có cập
nhật không. Như là viêm gan A, B, phong đ̣n gánh,
yết hầu, sưng phổi.Và nhớ chích
ngừa Cúm mỗi cuối năm.
Việc khám tổng
quát chỉ giản dị có vậy nhưng mang
lại cho ta rất nhiều lợi ích, nhất
là tránh được những bệnh trầm
kha.
2- Hăy đừng
ghiền thuốc lá
Tác dụng độc
hại của thuốc lá th́ ai cũng biết,
ngay cả quư vị hiện đang liên tục
“nhớ nhà châm điếu thuốc”. V́
hậu quả của cái món “khói vàng bay lên cây”
này đă được chứng minh cụ
thể. So với không hút thuốc, người
ghiền thuốc lá có tỷ lệ tử vong v́
ung thư phổi 22 lần nhiều hơn;
gấp đôi bị tai biến năo; 10 lần
nhiều hơn bị nghẹt phổi măn tính; và
nhiều nguy cơ bị ung thư miệng,
cuống họng, thanh quản, tụy tạng hơn.
Chẳng thế mà trên
mỗi bao thuốc lá đều có một
lời nhắn nhủ, cảnh cáo: hút
thuốc lá có thể gây ung thư phổi, có
hại cho sức khỏe, gây bệnh tim
mạch, ảnh hưởng tới thai nhi.
Tại mọi
quốc gia, ngân quỹ công tư đă tốn
cả nhiều tỷ bạc để chữa
những bệnh gây ra v́ thuốc lá. Đồng
thời các công ty sản xuất thuốc lá
đang bị kiện bồi thường cả
vài trăm tỷ mỹ kim thiệt hại do
thuốc lá gây ra cho nhân loại cũng như
cho tài sản quốc gia.
Nếu bỏ
được th́ ta nên cố, dù biết
rằng khó khăn v́ đây là một thói quen nó
vương vấn, như ta thường nói:
“Nhớ ai như nhớ thuốc lào, đă chôn
điếu xuống, lại đào điếu lên”.
Ghiền thuốc lá th́ lại dễ tái
diễn v́ thuốc bán sẵn khắp nơi, tŕnh
bày hấp dẫn, quảng cáo mời chào ân
cần.
Trên thị trường
có bán nhiều dược phẩm giúp ta cai
thuốc lá. Hoặc giản dị là dùng
diệu kế “thuốc xin th́ hút, thuốc mua
th́ đừng” để giảm thiểu
số lượng thuốc hút trong khi lập
kế hoạch giă từ nicotine.
3- Uống rượu
vừa phải thôi
Tranh luận, nghiên
cứu về ích lợi của rượu
với sức khỏe đă diễn ra rất hào
hứng, nhưng kết luận chính xác chưa
được thống nhất.
Sau một
cuộc nghiên cứu kéo dài 12 năm trên
nhiều triệu người, Hiệp Hội Ung
Thư Hoa Kỳ, đưa ra một kết
luận là uống rượu vừa phải dường
như có tác dụng tốt vào bệnh tim
mạch. Một số các nhà chuyên môn y học
cũng cho là một người uống một,
hai drinks mỗi ngày th́ ít bị bệnh tim
mạch hơn là người không uống.
Một drink tương đương với 150
cc rượu vang, 50 cc rượu mạnh 80
độ, hay 360cc rượu bia.
Nhưng theo nhiều
nhà chuyên môn khác th́ nếu chưa bao giờ
uống, có lẽ cũng chẳng nên bắt
đầu để hy vọng có điều
tốt. V́ ta nên nhớ là rượu ít có giá
trị dinh dưỡng, lại nhiều calories, nên
được dự trữ trong cơ thể dưới
dạng mỡ. Đồng thời rượu cũng
làm tiêu hao các sinh tố B, C, K và chất
kẽm, potassium, magnesium là những chất
rất cần trong cơ thể.
Và uống nhiều rượu
làm tăng các bệnh ung thư vú, trực tràng;
dễ gây ra tai biến mạch máu năo, xơ gan,
ung thư thực quản cũng như là nguyên
nhân của nhiều trường hợp tự
tử, giết người, gia phong rối
loạn.
Nam vô tửu như
kỳ vô phong. Nhưng gió mạnh th́ cờ cũng
rách bươm; mà rượu nhiều th́ gan cũng
xơ cứng, da vàng bụng trướng.
4- Hăy để
ư tới sức nặng cơ thể
Sức nặng cơ
thể thay đổi tùy theo tuổi tác, cao
thấp và cấu trúc bộ xương. Người
trưởng thành cao 5f10 nên nặng từ 160-170
lbs là vừa.
Để đáp
ứng nhu cầu căn bản cho cơ thể làm
việc, ta cần từ 1800 đến 2500
Calories cho 24 giờ. Ăn nhiều mà không
vận động, năng lượng dư
thừa chuyển thành dự trữ mỡ làm ta
béo mập, gây nhiều bệnh cũng như làm
giảm tuổi thọ.
Muốn tính lượng
calorie trong thức ăn cũng không khó: Từ năm
1990, đạo luật về nhăn hiệu dinh dưỡng
đă được ban hành, mục đích giúp
ta chọn thức ăn theo ư muốn. Trên nhăn
hiệu, nhà sản xuất thực phẩm
phải ghi rơ thành phần các chất dinh dưỡng,
số lượng calorie cũng như những
gia vị trong món ăn.
Giản dị như
các cụ ta th́ cứ “Ăn ba phần đói,
bẩy phần no” là tốt hơn cả.
Vừa c̣n hơi thèm thuồng món ăn mà
lại nhẹ bụng, đi lại dễ dàng.
5- Canh chừng
lượng cholesterol trong máu
Có ba thành phần
cholesterol trong máu mà ta cần lưu ư. Tổng
số cholesterol, HDL và LDL.
Lư tưởng
nhất là khi lượng cholesterol toàn phần
ở dưới 200mg/dl. Từ 200 tới 239mg/dl,
ta cần ăn kiêng khem chất béo. Trên 240mg th́
cần phải uống thuốc cho hạ
xuống.
Cholesterol cao gây ra
bệnh xơ cứng động mạch
đưa đến bệnh tim mạch, nhồi
máu cơ tim, tai biến mạch máu năo.
HDL trung b́nh là 45 mg/dl
và càng cao càng tốt; LDL thuộc loại
xấu, dưới 130 mg/dl th́ được
chứ cao trên 160 mg/dl cần được
điều trị hạ thấp.
Ta có thể tự
đo cholesterol với các thuốc thử bán
ở chợ tốn chừng 15-20 đồng.
Nếu cholesterol cao th́
ăn thịt không có mỡ, thịt gà bỏ
da; dùng dầu thảo mộc; nướng
hoặc hấp, đừng chiên; ăn nhiều
cá, trái cây, rau, đậu.
6- Cần
biết giá trị dinh dưỡng của
thực phẩm
Đa số thực
phẩm bầy bán đều mang một nhăn
hiệu ghi rơ giá trị dinh dưỡng. Từ
một gói mỳ khô, một b́nh sữa, lon nước
ngọt đều có. Chỉ cần dành ra vài
phút đọc là ta có thể chọn lựa
thức ăn thích hợp và tránh được
nguy cơ mắc các bệnh về tim, cao
huyết áp, béo mập, bệnh tiểu
đường và vài loại ung thư.
7- Dành th́
giờ cho có lúc nhàn rỗi và đi du lịch
Cơ thể làm
việc quần quật suốt 365 ngày th́ cũng
nên dành ít tuần đi đây đi đó,
nghỉ xả hơi.
Hàng năm, dân
bản xứ tiêu gần hai trăm tỷ mỹ
kim cho việc đi du lịch. Giải trí và du
lịch là một trong những ưu tiên hàng
đầu trong đời sống của họ.
Đi coi biểu
diễn thể thao, cắm trại, đi câu cá,
đi săn bắn cho thư giăn tâm hồn sau
những ngày cực nhọc với công kia
việc nọ. Đi du lịch để cho
biết đó biết đây cũng như để
có một đời sống riêng tư, quên
hết mọi việc ở thế gian trong
một thời gian ngắn.
Đấy cũng
là một cách bảo tŕ bộ máy con người
để sống và sinh hoạt hữu hiệu.
8- Thích nghi
với những sức ép, căng thẳng trong
đời sống hàng ngày
Xă hội đầy
dẫy những khó khăn, trở ngại,
bực ḿnh, những hỉ, nộ, ái, ố,
lạc. Quan trọng là làm sao ta thích nghi
được với chúng để mà
sống. Sự thích nghi này tùy thuộc vào
khả năng đối phó, đương
đầu của mỗi cá nhân.
Ta sẵn sàng giải quyết vấn đề,
nếu không được th́ rút lui, quên nó
đi. Đấy là chiến thuật mà khoa
học mệnh danh là “Fight or Flight response”. Á
châu ta th́ “Tẩu vi thượng sách”
hoặc “chín bỏ làm mười”.
9- Sắp xếp một chương tŕnh vận
động cơ thể
Có nhiều lư do
để không vận động cơ thể:
Tôi không có hứng thú tập.Tập làm tôi
đói, tôi phải ăn nhiều hơn rồi
tôi mập. Tập làm lông nheo mắt tôi hư,
phấn son loang lổ. Chạy treadmill nhỡ
dạ con của tôi nó tuột ra ngoài th́ sao!
Nhưng chỉ có
một lư do để ta phải vận động:
nếu ta muốn sống MẠNH, sống VUI.
Cần phải có
một chương tŕnh tập luyện thích
hợp với ḿnh rồi dành th́ giờ để
thực hiện, coi sự tập như một
thiết yếu hàng đầu, một người
bạn đồng hành.
10- Biết
tự lượng khả năng và giới
hạn sức khỏe của ḿnh
Các cụ bảo:
biết người, biết ḿnh.
Sức trói gà không
chặt mà đ̣i tỷ thí vơ đài với
Mike Tyson th́ chắc là bị knock out xuống
tận đất đen. Ghép nối mạch máu
tim hai ba lần mà đ̣i chạy marathon th́ đi
xe nhà đ̣n Tobia c̣n mau hơn.
Thành ra, xin cứ
liệu cơm gắp mắm.
Kết luận
Đấy là một
số “quyết tâm thực hiện” tối
thiểu để có một sức khỏe lành
mạnh do một tổ chức y tế uy tín
ở Hoa Kỳ đưa ra. Chúng tôi chắc nó
có một giá trị hướng dẫn nào
đó.
Riêng với tiết
mục thứ bảy th́ người viết thích
thú nhất. Có điều kiện để nhàn
hạ và đi du lịch đều đều
th́ chúng tôi xin kư cả mười đầu
ngón tay.
Bác sĩ
Nguyễn Ư Đức
Texas-Hoa Kỳ
|