|
Câu Chuyện Thầy Lang - Đau Thắt Lưng Bác sĩ Nguyễn Ư Đức Đau lưng là bệnh thường thấy ở mọi người sống tại bất cứ quốc gia nào.
Theo kết quả thăm ḍ của National Health
and Nuitrition Examination Survey th́ từ 75 tới 85% dân
chúng đều bị đau nhức hành ở
thắt lưng ít nhất một vài lần trong
cuộc đời. Bệnh là lư do thứ
nh́ để đi khám bác sĩ; có nhiều
ở lớp tuổi từ 45 tới 64, nhiều
hơn ở nam giới. Bên Hoa Kỳ, mỗi năm
có trên 65 triệu người bị đau lưng
và là nguyên nhân thông thường khiến ta
phải giới hạn một số sinh hoạt
trong ngày. Cấu trúc cột sống
Cột sống với 33 đốt xương là
cái đà dọc chính giữa để treo
đỡ các bộ phận ở phần trên
của cơ thể. Thay v́ là một uốn lưng
hơi cầu vồng như ở động
vật bốn chân, cột sống con người
lại có bốn nhịp cong trước sau như
một cái ḷ so h́nh chữ S dựng đứng.
Bẩy đốt sống cổ cong về trước;
12 đốt sống ngực về phía sau; 5
đốt sống lưng cong đằng trước
và 9 đốt cuối dính liền với nhau
lại cong ra sau. Đây là một sự sắp
xếp rất tài t́nh của tạo hóa để
cột sống chịu được sức
nặng của cơ thể mà không siêu vẹo,
ngả nghiêng. Nguyên nhân Mặc dù đau lưng có thể do gẫy cột sống, rối loạn của đĩa đệm, u bướu nhưng các nguyên nhân thường xẩy ra nhất vẫn là tổn thương dây chằng sprain do bất chợt bị căng quá mức. Có nhiều nguy cơ đưa tới chứng Đau Lưng: a- Chị Vân bụng mang dạ chửa vượt ngư.c. Tử cung lớn lên cộng với thai nhi nặng từ 11 tới 13 kí lô, kéo các bắp thịt, khớp xương và xương chậu về phía trước. Bà bầu thường than phiền đau lưng, hai tay đỡ mạng mỡ, dáng đi hơi lạch bạch, ngả nghiêng, bung ưỡn ra trước; b-Bà Chánh Thi vừa vào tuổi măn kinh, kích thích tố nữ giảm, đưa đến thoái hóa xương. Xương sống yếu không chịu đựng được sức nặng của cơ thể, gây đau lưng nhức khớp; c-Các bạn thanh thiếu niên ngồi dùi mài kinh sử, nhân viên ôm máy vi tính hoặc quư bà quư cô mải miết may vá suốt ngày suốt buổi trong tư thế không ngay thẳng làm cho cột sống trẹo nghiêng, dây chằng căng thẳng, khi đứng lên là ôm lưng kêu đau. đ-Lăo niên ít vận động, cơ thịt yếu khiến lưng cũng đau như giần;. e-Anh Đô, tay bốc vác bến tầu, ỷ ḿnh trai tráng luôn luôn trổ tài đứng mà nâng, mang bao gạo, thùng đồ nặng với sức mạnh của lưng. Th́ một ngày đẹp trời không hẹn trước khớp xương trật trẹo, gân thịt căng. Thế là thắt lưng đau như xé, phải nghỉ việc cả mấy tuần lễ; g-Bà con ta có những cơn xúc động mạnh như quá nóng giận, quá vui, quá lo âu cũng làm cơ thịt căng co, gây ra đau lưng; h-Các bệnh u bướu, viêm khớp, gẫy teo cột sống, lao cột sống, bệnh tim, thận, nhiếp tuyến, tụy tạng là nguyên nhân thường trực của đau lưng; i-Mập ph́ với sức nặng trên dưới một tạ là gánh nặng cho xương sống, lâu ngày xương thịt mệt mỏi, suy yếu và đau lưng. Mập ph́ cũng đưa tới sớm thoái hóa cột sống, đĩa đê.m. k-Nằm ngủ trong vị thế bất thường, giường nệm quá mềm xương cong xuống cũng là nguy cơ gây đau lưng.
Ấy là c̣n phải kể đau lưng khi
phụ nữ ḿnh thấy kinh mỗi tháng, Pḥng ngừa. Pḥng ngừa có mục đích tránh các căng giăn không cần thiết cho bắp thịt, gân, dây chằng, tránh tổn thương cho đĩa đệm, sợi thần kinh và cũng để tăng cường sức mạnh cho các phần mềm neo giằng hỗ trợ cột sống.
a- Khi mang vật nặng từ mặt đất,
không nên khom lưng xuống để nhấc
vật đó lên. Ta nên bước tới càng
gần vật càng tốt, ngồi xuống, hai
tay ôm vật đó vào ḷng rồi từ từ
đứng lên qua sức mạnh của hai đầu
gối. Khi đặt vật xuống,
gấp đầu gối, ngồi xuống
rồi đặt vật vào vị trí. Làm như
vậy là để tránh được sự
tổn thương cho các thành phần cấu
tạo của thắt lưng. b- Giới hạn đi giầy quá cao. Đi giầy gót quá cao, con người nghiêng về phía trước, cột sống xiêu vẹo, yếu. c-Giữ dáng điệu ngay ngắn khi đi cũng như khi ngồi làm việc, ăn uống. Đi th́ người vươn cao, mắt nh́n thẳng phía trước, bước đi dài gọn, hai bàn chân chạm đất, hai tay vung vẩy tới lui nhịp nhàng. Ngồi với lưng thẳng, ngực ưỡn, bụng hơi thót vào. đ- Khi đứng, bụng thót phẳng, hướng xương chậu về phía sau sẽ giúp phần dưới của cột sống vững hơn. Nếu cần đứng lâu th́ đặt một chân lên vật cao khoảng hai tấc để ngả xương chậu về phía sau rồi lâu lâu ít phút đổi sang chân kia. Tránh đứng quá dài thời gian ở một vị trí. e-Ngồi liên tục đều gây nhiều khó chịu cho lưng. V́ thế đôi khi ta nên đứng dậy, đi qua đi lại, làm công việc lặt vặt khác, vươn vai, duỗi chân cho thư giăn xương lưng, đầu gối, gót chân. Tránh nệm ghế quá mềm. Khi ngồi, đầu gối đừng cao hơn hông và hướng hông về phía sau của ghế để tránh tư thế không ngay thẳng. Nên lót lưng với một cái gối nhỏ và để tay trên miếng tựa.Khi đứng lên từ vị trí ngồi, di chuyển bàn tọa về mép ghế. Đứng lên với cẳng chân duỗi thẳng , tránh khom lưng và ưỡn ngực về phía trước. g-Khi lái xe, đẩy ghế gần tay lái và dựa lưng với một gối tṛn nhỏ. g-Nên ngủ trên nệm cứng; nằm nghiêng , đầu gối co thước thợ hoặc khi nằm ngửa th́ lót gối dưới khuỷu chân. Gối cao vừa phải để đầu và ḿnh ngang bằng; h-Nếu làm vườn, nhổ có cần cúi liên tục, nên lâu lâu đứng thẳng, vươn vai, đi loanh quanh một lúc vừa để tránh quá căng cho gân cốt, cơ thịt vừa kiếm miếng nước uống. k- Khi coi truyền h́nh hoặc đọc sách lâu nên nằm thẳng để tránh căng cho xương sống. l-Quần áo không nên quá bó sát vào người để máu lưu thông dễ dàng và co bắp thoải mái.. m-Tập thể dục với các cử động làm thư giăn tất cả khớp xương và bắp thịt, gân, dây chằng và tăng cường sức mạnh cho các phần mềm này. n-Không hút thuốc lá v́ nicotine làm giảm máu lưu thông tới lưng khiến cơ khớp yếu. o- Đinh dưỡng cân bằng đa dạng vừa phải để tránh mập ph́. Giảm cân nếu quá mập, v́ mập ph́ làm mô mềm ở lưng căng giăn. Hai phần ba người bị đau lưng kinh niên đều ở t́nh trạng quá cân. Định bệnh
Trước khi điều trị th́ bác sĩ
cần xác định bệnh bằng t́m
hiểu tại sao, trong hoàn cảnh nào mà có
chuyện đau lưng; khám kỹ toàn bộ cơ
thể để t́m ra chấn thương,
nếu có; chụp X quang xương lưng, CAT
scans, MRI để xem tổn thương
ở phần nào của cột sống. Bác sĩ
gia đ́nh có thể làm công việc này. Đôi
khi cần đến các bác sĩ chuyên khoa như
về Xương, Thần Kinh để
được khám nghiệm thêm. Điều trị. Với một số bệnh nhân gặp may mắn th́ nằm nghỉ vài ngày, đắp hơi nóng lạnh, thoa bóp với dầu nóng và uống vài viên acetaminophen (Tylenol) là có thể giải quyết được cơn đau..
a-Nằm nghỉ có mục đích là để
bắp thịt và dây chằng bớt căng
thẳng. Nhưng cũng có nhiều bác sĩ
lại khuyên cứ tiếp tục sinh hoạt như
thường lệ. Theo họ, khoảng vài ngày
th́ được chứ nằm nghỉ lâu, xương
thịt sẽ yếu và đưa tới đau
nhức hơn.
b-Sau khi bị chấn thương, chườm
nước đá 15 phút nhiều lần trong ngày
để làm giảm đau và sưng. Hơi
lạnh làm mạch máu co hẹp, giảm lưu
lượng chất lỏng tiết ra mô bào
chung quanh nơi tổn thương, giảm sưng,
giảm bắp thịt, gân co cứng.
c-Sau đó khoảng 48 giờ nếu c̣n đau
th́ chườm nóng. Sức nóng làm mạch máu
giăn mở, đưa máu tới mô bào nhiều,
tăng dinh dưỡng và oxy cũng như
loại bỏ chất cặn bả cần
phế thải. Hơi nóng cũng khiến cơ
khớp thư giăn, giảm đau và cử động
được dễ dàng.
đ- Các thuốc chống viêm sưng và chống
đau không có steroid (NSAID) như Ibuprofen, Napoxen,
thuốc thư giăn bắp thịt có thể dùng
trong vài ngày. Một số dược
phẩm mới loại áp chế COX-2 như
Celebrex đều rất công hiệu nhưng tác
dụng phụ đương là vấn đề
gây ra tranh luâ.n. Thuốc thư giăn bắp
thịt như Cyclobenzapine ( Flexeril), Methocarbamol (
Robaxin) cũng được dùng khi đau
nhiều. Các thuốc có chất á phiện đều
tốt cho các trường hợp đau nặng
nhưng nên tránh dùng quá lâu, kẻo có thể thành
quen ghiền.
e-Giải phẫu cột sống
Theo các nhà chuyên môn, chỉ có dưới 5%
đau thắt lưng cần đến phẫu
thuâ.t. Chẳng hạn như khi thần kinh
cột sống bị đè ép, cấu trúc đốt
sống biến dạng, có dấu hiệu
rối loạn thần kinh như mất chức
năng kiểm soát đại tiểu tiện, tê
dại suy yếu phần dưới cơ
thể. Kết luận
Công luận thường nói Đông và Tây nh́n
thế giới dưới nhăn quan khác nhau. Nhưng
ở chuyện đau thắt lưng th́ đôi
bên dường như có ư kiến gần nhau.
Bác sĩ Nguyễn Ư Đức |