|
CÁI TÓC LÀ GỐC CON NGƯỜI
Bs Nguyễn Ý Đức
Mái tóc là nguồn cảm hứng của thi nhân, họa sĩ hàng bao
thế kỷ. Nó đã làm ngây ngất người trai học sinh mười tám,
ngồi sau, nh́ìn lên mớ tóc thề người yêu bàn trước; đã làm
ngẩn ngơ lòng anh nông phu chất phác trước cảnh giữa trưa
Hè, cḥi Lụa hong tóc thoảng hương bồ kết nơi đầu hiên. Đaơ
thấy trong ca dao có lả lơi, cợt nhả: “Cḥi kia bới tóc đuôi
gà, nắm đuôi cḥi lại hỏi nhà cḥi đâu”, hay đứng đắn, trang
nghiêm: “Cá tươi th ì́ xem lấy mang, Người khôn xem lấy hai
hàng tóc mai”.
Con người đã bỏ thì́ giờ chăm sóc, nghĩ tới, và tốn tiền
cho mái tóc nhiều hơn là bất cứ bộ phận nào trong cơ thể.
Vì́ cái tóc cùng với cái răng, là cả một góc con người. Ta
chải tóc, búi tóc, uốn tóc, nhuộm tóc, cấy tóc, cắt tóc,
gội tóc, bôi dầu, xức thuốc thơm lên tóc. Tóc là món
trang trí, tăng nét duyên dáng cho con người, nên khi nó ngả
mầu tro th́ì ta hốt hoảng như thấy hoa sắp tàn, mà khi nó
rụng thì́ nghĩ tới cuộc đời sóng gió thuở trung niên.
Vài điều về tóc
Tóc có trên toàn cơ thể trừ ở lòng bàn tay, bàn chân.
Không kể ở trên đầu, các nơi khác tóc được gọi là lông.
Khoa học cho tóc cái nhiệm vụ che chở cho đầu khỏi sức
nóng của nắng rọi vào não bộ, lông mi mắt ngăn vật lạ
bay vô. Nhưng với dân gian thì́ quân tử lông chân, tiểu nhân
lông bu.ng. Mà một thanh niên cường tráng đầy lông ngực thì́
lại kích thích, gợi tì́nh.
Nom mượt như vậy mà tóc chỉ gồm một nhóm tế bào chết từ
chân tóc dưới da nhô lên, với 95% là chất keratin, một
loại chất đạm cứng như nhôm.
Nh́ìn dưới kính hiển vi, sợi tóc cắt ngang có ba lớp: lớp
ngoài tế bào xếp chồng lên nhau như mái ngói, lớp giữa là
những sợi tế bào dài nhỏ có chất phẩm làm tóc có mầu,
lớp trong cùng gồm những tế bào khá chắc làm cho tóc bền
bỉ. Dưới chân tóc có mạch máu nhỏ để nuôi dưỡng tóc và
nhiều tuyến nhờn tiết ra một lớp chất dầu, mỡ béo và
muối với độ acid pH 4.5-5.5 để che chở tóc và làm tóc óng
mướt. Từ chân tóc có vài thớ cơ tḥịt mà khi co vì́ lạnh, vì́
cảm giác sợ hãi... làm tóc dựng đứng lên (“ma nó đè làm
tôi sợ dựng tóc gáy lên”).
Tùy theo hì́nh dạng của chân tóc mà tóc ta thẳng (chân tóc
tròn) hay quăn (chân tóc bầu dục hay dẹp).Trung bì́nh, mỗi
người có khoảng 115.000 sợi tóc. Anh nào tóc đỏ th́ì thưa,
còn cḥị tóc hung thì́ râ.m.
Tóc đã được sắp xếp để thay phiên nhau tăng trưởng và
rụng rơi: khoảng 85% tóc phát triển, dài ra; 15% tóc ngưng
dài khoảng ba bốn tháng rồi ru.ng. Mỗi tháng tóc dài ra
khoảng già nửa phân, mau dài vào mùa Hè hơn mùa Đông,
ngày hơn đêm. Tóc tồn tại được 2 tới 6 năm rồi ru.ng. Mỗi
tháng, theo nḥịp độ sinh học b́ình thường, chừng trên một
trăm sợi tóc liên tục từ giã ra đi nhưng đều được thay
thế.
Thăng trầm của tóc
Trải qua thời gian, niên tuế, tóc thay đổi và báo hiệu sự
chuyển tiếp từ tuổi ngọc, tuổi trung tráng niên sang tuổi
hạc của con người.
Tóc sẽ khô, nhỏ sợi đi, đổi sang mầu bạc; sẽ rụng nhiều
hơn, đôi khi ngược đời lại lại mọc nhiều ở những nơi bì́nh
thường có ít như lỗ mũi, vành tai, mày ngài. Những tuyến
nhờn dưới chân tóc kém hoạt động, tóc thành khô, cứng,
dễ gẫy hoặc chẻ đôi.
Với tuổi cao, sự nuôi dưỡng, nhất là đạm chất, giảm bớt,
khiến tóc cũng cḥịu chung số phận thiếu dinh dưỡng nên sợi
nhỏ, kém vẻ mầu mỡ tươi tốt. Tóc một lão nhân 70 tuổi sẽ
trở về vẻ mảnh mai như khi mới sanh.
Khi tế bào mầu trong tóc giảm, tóc thành không mầu mà ta
gọi là tóc ba.c. Càng ít mầu, tóc càng bạc hơn. Sự bạc
tóc là chuyện bì́nh thường, sớm muộn ǵì cũng xẩy ra ở con
người. Tóc khởi sự bạc ở hai bên thái dương bạc lên. Khoa
học chưa giải thích được tại sao tóc bạc, mà chỉ đoán là vì́
thiếu chất dinh dươơng, sinh tố B, hoặc là do căng thẳng tâm
trí, do gene xấu. Ngũ Tử Tư qua một đêm suy nghĩ trầm kha,
sáng ra tóc bạc phơ. Anh em cựu tù nhân cải tạo ḿình thiếu
ǵì người bạc tóc chỉ sau vài tháng, vài năm nhập trại, xa
gia đ́ình, vợ con.
Chưa có cách nào để lật ngược hiện tượng bạc tóc, mà chỉ
vì́ nhiều người quá quan tâm, âu lo tới nó, nên đã làm
giầu cho đám con buôn cả tỷ bạc mỗi năm với những mỹ
phẩm, thuốc nhuô.m. Ta có thể để nó bạc tự nhiên, nom cũng
hấp dẫn và có uy tín lắm. Hoặc nhuộm với các loại thuốc
nặng nhẹ khác nhau, nhưng cứ dăm bẩy tuần lại phải nhuộm
lại chứ để tóc chân trắng ḿình đen coi cũng hơi kỳ.
Ngoài cái lo tóc bạc lại đến ưu tư về tóc ru.ng. Có nhiều
nguyên nhân làm rụng tóc, như:
- Dùng mỹ phẩm nhuộm, uốn tóc không đúng chỉ dẫn, quá
nhiều, quá thường hoặc nhiều thứ cùng một lúc.
- Búi kéo tóc quá căng; chải tóc với lược có răng liền
nhau, nhất là lại chải mạnh tay.
- Phụ nữ sau khi sanh, tóc rụng vài tháng nửa năm mới hết.
- Một vài dược phẩm chữa cao huyết áp, phong thấp, bệnh
tim, hoặc thuốc viên ngừa thai.
- Dinh dưỡng thiếu chất đạm, sắt hoặc uống nhiều sinh tố A.
- Ảnh hưởng của hóa chất hoặc tia phóng xạ khi tṛị ung thư.
- Căng thẳng tâm thần.
- Trong bệnh rụng tóc Alopecia Areata. Khi tóc rụng nhiều hơn thường lệ và không được thay thế ta
có thể thành hói đầu, một hiện tượng chung và bì́nh thường
cho cả nam (43%) lẫn nữ (8%).
Chẳng ai biết tự nhiên tại sao ta hói. Xưa kia, người ta bảo
hói là vì những chất độc đó đây ảnh hưởng vào tóc. Có
một thời kỳ, sinh viên y khoa được giảng dậy là não bộ nở
ra do trí thông minh cao khiến tóc rụng nhiều, chứng cớ là
đàn bà và người nô lệ ít hói!!! Có người lại bảo đội mũ
nhiều, gội tóc quá thường, đầu nhiều gầu... làm ta hói.
Rồi lại cho hói là dấu hiệu của kém khả năng đàn ông.
Ngày nay theo khoa học, bì́nh thường hói là do di truyền,
thành ra cứ nh́ìn vào tấm hình chụp của tiền nhân ta có thể
ước đoán được tương lai, số phận mái tóc của ta.
Hói có nhiều kiểu, nhất là ở đàn ông. Từ năm 1950, mẫu
Hamilton với 8 kiểu hói đã được dùng để phân loa.i. Mẫu
thông thường là hói từ trán lên đỉnh đầu, ra phía sau chừa
một vành tóc hì́nh móng ngựa trên gáy. Nữ giới thì́ tóc
rụng từng chỗ trên khắp đầu. Quan sát cho hay dân Châu Phi
rất ít hói, người Á Châu lại càng ít hơn.
Hói đã làm nhiều người lo âu, rầu rĩ. Các bác sĩ cho rằng
tâm trạng sợ hói nguy hại hơn chính hiện trạng hói, vì́
ngoại trừ khi do các nguyên nhân kể trên gây ra, hói di
truyền chẳng có hại ǵì cho sức khỏe.
Tuy vậy, từ thuở xa xưa, con người đã tì́m đủ mọi phương cách
để tṛị hói. Nữ Hoàng Ai Cập những thế kỷ trước dùng chất
sáp chế từ vỏ trái chà là và chân chó. Vài người khuyên
muốn khỏi hói thì́ đàn ông thiến quách nó đi, vì́ họ nghĩ
rằng kích thích tố Testosterone cao làm hói. Nhiều anh ḅịp bợm
đã rùm beng quảng cáo đủ loại thuốc mọc tóc, mọc lông và
bợ được khối tiền của khách dễ tin.
Cách đây vài năm, một hãng bào chế dược phẩm Hoa Kỳ tung
ra tḥị trường thuốc Rogaine, giúp tóc mọc lại khi thoa thuốc
lên da đầu. Thuốc khá công hiệu, nhất là ở người trẻ.
Nhưng không phải ai cũng có kết quả tốt, nếu tốt thì́ cả
năm sau mới trông thấy, và muốn có tóc mọc dài lâu th́ì
phải dùng liên tục vì́ ngưng thuốc thì́ sợi tóc mới mọc sẽ
rụng đi. Một tháng tốn cả 100 mỹ-kim mà bảo hiểm thường
không trả tiền thuốc. Lại còn thuốc viên Propecia uống mãi
ngày, một tháng cũng tốn đến trên dưới 50 mỹ-kim.
Ta cũng có thể cấy tóc. Khoa cấy tóc, khởi thủy từ bên
Nhật vào thập niên 1930, ngày nay khá tân tiến và rất phổ
biến vì́ hiệu nghiê.m. Bác sĩ sẽ cấy vào da chỗ hói một dúm
chừng 10 sợi tóc lấy từ phần sau hay bên cạnh đầu ḿình.
Vài tuần sau thì́ tóc cấy này rụng nhưng chân tóc đã vương
và tóc mới mọc ra. Thường thường ta cần 4 lần cấy cách
nhau 4 tháng. Phương pháp này cũng khá tốn kém, mươi ngàn
trở lên là ít.
Rẻ tiền hơn có lẽ là chỉ việc phủ lên đầu một mái tóc
giả hóa chất, hoặc tóc thật của tha nhân, vừa mau chóng,
lúc nào cũng có và lại đủ mầu sắc, kiểu cọ rất vui mắt.
Nếu không thì́, có sao, để vâ.y. Người đẹp đâu có chê đầu
hói không gợi t́ình mà ta phải lo. Mà cũng già đời rồi,
đâu còn sợ chế riễu đầu trọc long lóc bì́nh vôi, cậu ngồi
cậu ̣, cậu bôi lên đầu, như thuở thò lò mũi xanh. Chăm sóc tóc Ngày xưa, thiếu nữ quê ta giản ḍị chỉ gội tóc bằng nước bồ
kết, vừa thơm vừa vô hại, rồi xức dầu thảo mộc cho óng,
cho ṃịn, lại chẳng tốn kém bao nhiêu. Vậy mà gặp phải anh
chồng keo kiệt còn ḅị than phiền rằng, tóc dài thì́ tốn tiền
dầu. Chẳng bù với bây giờ, nam nữ tân thời người ta tiêu
cả nhiều triệu mỹ-kim mỗi năm mua mỹ phẩm cuơng như trả
công săn sóc để có mái tóc đẹp, cho người tì́nh khen.
Có điều ta cũng nên nhớ vài căn bản sinh hóa học về tóc
để mỹ phẩm khỏi làm hư tóc. Sợi tóc là tập hợp của
những tế bào đã chết, nên không nuôi tóc được bằng mỹ
phẩm bôi, xức, mà phải bồi dưỡng bằng khẩu phần ăn cân
bằng cho cơ thể.
Mức độ pH bì́nh thường của tóc là 4.5-5.5, nên mỹ phẩm có
độ kiềm với pH trên 7 đều làm tóc khô, hư, chẻ và ru.ng.
Tia tử ngoại của nắng là kẻ thù gây tóc khô ở thân và
chẻ ở đầu sợi tóc. Sấy tóc cho khô bằng hơi quá nóng
không những hư sợi tóc mà còn làm chết chân tóc.
Đa số mỹ phẩm nhuộm tóc, uốn ép tóc, shampoo... không tốt
cho tóc. Shampoo bán ngoài siêu tḥị thường có hóa chất
surfactants để làm sạch và làm đẹp tóc, ngoài ra những
chất pha thêm như lanonin, thảo mộc, trứng, tinh chế dạ con,
la de... không ích lợi ǵì cho tóc mà chỉ làm lợi tài chánh
cho nhà sản xuất.
Thuốc nhuộm gốc thảo mộc được dùng qua nhiều thế kỷ, ít
hại cho tóc vì́ nó ngấm vào tóc tùy theo thuốc pha đặc,
loãng. Thuốc nhuộm hóa học có nhiều hợp chất kiềm, không
những có hại cho tóc mà còn gây ḍị ứng cho da, nên ta cần
cẩn thâ.n. Vì́ thế nên nhiều nhà sản xuất đều nhắn nhủ ta
nên bôi thử trên da coi có phản ứng không trước khi nhuô.m.
Và khi ta không thích mầu nào thì́ không nên dùng hóa chất
khác để rửa, mà đợi khi tóc dài ra thì́ cắt ngọn tóc đi,
tránh dùng quá nhiều hóa chất khác nhau trên tóc.
Săn sóc tóc hàng ngày cũng là một nghệ thuật, tốn th́ì
giờ, vì́ tóc nói vậy mà mỏng manh. Chải tóc nhẹ từ chân
tóc lên để phân tán chất nhờn đều lên thân tóc. Dùng
lược thưa răng để tránh tổn thương sợi tóc và không nên
chải tóc khi còn ướt vì́ lược sẽ kéo dài tóc ướt còn dính
vào nhau. Có thể dùng khe ngón tay để gỡ dần tóc ướt còn
dính với nhau.
Khi gội đầu, làm tóc ướt với nước ấm, đổ shampoo vào lòng
bàn tay, bôi lên tóc, lấy đầu ngón tay (không phải móng
tay) thoa cho đều vào tóc và chân tóc rồi xả nước cho sạch
hết shampoo. Bì́nh thường ta có thể gội tóc với cục xà bông
tắm là quá đủ để làm sạch bụi bậm, hóa chất trong không
khí dính vào tóc.
Lau khô tóc rất nhẹ nhàng bằng khăn tắm, tốt hơn cả là
hong tóc khô tự nhiên trong không khí. Nếu cần sấy cho khô,
nên dùng hơi nóng vừa phải và giữ máy sấy xa da đầu một
chút.
Khi búi tóc, chải kiểu, tránh kéo tóc quá căng. Cần cuốn
tóc, nên quấn nhẹ vào cuộn rồi để qua đêm, sáng hôm sau
gỡ. Vài hàng về râu Nhân thể nói tóc trên đầu, tưởng cũng nên nhắc qua tới
anh lông tóc ở cằm, ở quanh mép mà ta gọi là râu, kẻo anh
ta buồn, nhất bên trọng, nhất bên khinh, v́ì cuơng t́ính hàng
xóm với nhau cả.
Anh này thì́ có nhiều anh em bà con lắm. Nào râu ba chòm mọc
dưới cầm và hai bên mép; râu cá chốt mọc trên mép, dài
và cong lên; râu cứt mũi như hề Charlot; râu dê, râu xồm
một chòm dưới cằm; râu quai nón mọc theo hàm lên tận thái
dương; râu quặp mọc trên mép dài mà quặp xuống như không
dám nh́ìn mặt bà chủ, nhất là sau khi ông chủ ăn vu.ng. Có
anh lơ thơ ba sợi cuơng bầy đặt để râu. Chú kia mặt non
choẹt mà cuơng lún phún vài sợi râu hai bên mép. Còn ông
phú hộ mới giầu thì́ vênh vênh cái mặt với chiếc râu tài
mọc gần miệng, dưới tai...
Bộ râu là phụ tùng trang trí trên mặt, luôn luôn làm tăng
sức hấp dẫn cho chàng trai, mà lại tăng vẻ điêu luyện,
già giặn cho người bạc tóc. Chăm sóc cho bộ râu cuơng tốn
nhiều công phu, tỉ mỉ như chơi cây lan cảnh. Tỉa sao cho đều.
Chải sao cho mươ.t. Một chút dầu thơm cho nụ hôn của nàng
thêm khắng khít.
Khi cạo thì́ nên làm ướt trước cho khỏi cạo sát vào da, gây
rát. Cạo tự nhiên theo chiều râu mọc, đừng căng da giữa
hai ngón tay. Nước hoa bôi sau khi cạo chỉ làm tăng hương thơm
chứ không có công dụng khử trùng hay ngừa nhieăm độc ngoài
da. Dao cạo điện tiện lợi cho người có râu vừa phải chứ
râu xồm xề, rậm ṛịt thì́ lại phải nhờ đến ông già
Gillettes.
Trong ḷịch sử nhân loại, bộ râu đaơ tiêu biểu cho nhiều
nhân vật thời danh. Ít ai mà có được bộ râu đẹp bọc trong
túi gấm như râu Quan Công. Râu đào hoa thì́ phải kể râu
Clark Gable. Râu mũi của danh tài Charlot hay nhà độc tài
Hitler th́ì hầu như đã tŕình tòa. Một cựu sĩ quan cao cấp của
ta cũng lừng danh với cằm râu dê, còn ông tướng tầu bay
được biết nhiều hơn qua biệt danh râu kẽm.
Ḿình chẳng có râu, chẳng ai biết tới, nên đành quanh quẩn
ở nhà, cùng vợ làm bát cơm nguội chan canh, “Râu tôm nấu
với ruột bầu, Chồng chan, vợ húp gật đầu khen ngon”.
Và viết bài lai rai cho mấy tờ báo ba.n. Bác sĩ Nguyễn ÝĐDỨC
|
|