|
Cách Đo Áp Huyết BS Nguyễn Ư Đức
Cụ Nguyễn Xuân
Thưởng gửi thư hỏi về cao
huyết áp và cách đo huyết áp ở nhà.
Cụ nói hiện đang bị tension và đang
uống thuốc.
Vậy chúng tôi xin phúc
đáp thư của Cụ Thưởng cũng
như gửi tới qúy thân hữu một chút
kiến thức về vấn đề sức
khỏe rất quan trọng này. Bệnh coi ṃi có
vẻ xẩy ra rất nhiều ở đồng
hương người Việt tỵ nạn chúng
ta v́ nếp sống hơi buông thả, ăn
uống thoải mái “vô tư”. Trong khi đó
th́ bệnh ở đồng bào trong nước
cũng gia tăng v́ khó khăn, căng thẳng
triền miên với vận nước không
mấy thuận lợi. Cũng xin thưa là Cao
Huyết áp được y giới coi như
một “tên sát nhân thầm lặng” v́
bệnh diễn biến âm thầm và có thể
đưa tới biến chứng trầm
trọng, với nhiều tàn phế cho cơ
thể.
1-Trước
hết câu hỏi thường được nêu
ra là “huyết áp là ǵ”?
Huyết áp (HA) là áp
suất của máu lên thành động mạch
chính khi máu được tim bơm vào. Áp
suất tùy thuộc sức cản của động
mạch và số lượng máu. Cao khi hai
yếu tố này cao và ngược lại.
HA được ghi
nhận bằng milimét thủy ngân mmHg và đo
bằng huyết áp kế đặt ở động
mạch cánh tay là nơi áp suất giống như
áp suất khi máu rời trái tim. Áp suất cao
nhất khi tâm thất co bóp (HA tâm thu- systolic)
đẩy máu ra khỏi tim. Huyết áp thấp
nhất khi tâm thất dăn ra (HA tâm trương-diastolic)
để tiếp nhận máu.
Huyết áp b́nh thường
thay đổi tùy theo tuổi. Ở một người
trưởng thành, khỏe mạnh và trong t́nh
trạng nghỉ ngơi, huyết áp dưới
120/80mmHg được coi là b́nh thường, lư
tưởng là khoảng 117/75. Hoạt động
gắng sức, cảm xúc mạnh, căng
thẳng tâm thần đều làm tăng HA tâm
thu. Ngược lại khi ngủ th́ HA này
lại thấp nhất. Huyết áp thấp
ở trẻ em, tăng dần với tuổi.
Hệ thần kinh
giao cảm và vài kích thích tố trong cơ
thể điều chỉnh giữ HA ở
mức độ b́nh thường.
2-Thế nào là cao huyết áp?
Khi áp suất trong
động mạch lên tới 140/90mmHg là cao
huyết áp. Huyết áp 120/ 80 là Tiền Cao HA và
ta đă phải lưu tâm theo dơi rồi.
Chỉ cần một con số lên trên b́nh thường
là đă bị bệnh cao H.A. Thường thường
bệnh được phát hiện khi ta đi bác
sĩ khám bệnh hoặc t́nh cờ nhờ
bạn bè đo.
3-Tại sao huyết áp lại lên cao?
Cao HA có thể là
nguyên- phát hoặc thứ -phát.
Thứ phát là do
hậu quả của các bệnh như bệnh
thận, bệnh nang thượng thận,
bệnh nội tiết, bệnh về động
mạch; do uống thuốc viên ngừa thai,
thuốc có thể gây nghiền như cocaine,
amphetamine.
Có tới 90 % đến
95% các trường hợp cao HA là nguyên phát và
không biết rơ nguyên nhân. Tuy không biết rơ
nguyên nhân nhưng một số rủi ro có
thể đưa tới cao HA thứ phát. Đó
là:
a-Gia
đ́nh.
Nếu trong gia đ́nh có người bị cao
huyết áp hoặc tai biến động
mạch năo th́ ta có thể bị cao huyết áp
vào một thời điểm nào đó trong
cuộc đời.
b-Giới
tính. Ở
tuổi trẻ và trung niên, nữ giới thường
ít bị cao HA hơn nam giới. Nhưng tới
tuổi ngoài 60 th́ tỷ lệ ngược
lại. Khi các bà uống thuốc viên ngừa
thai th́ nguy cơ cao HA tăng.
c-Mập
ph́. Kết
quả của nhiều nghiên cứu cho hay người
mập ph́ thường hay bị cao HA hơn người
thường và khi ta lên cân th́ huyết áp cũng
lên cao. Lư do là khi cơ thể mập th́ tế
bào cần nhiều máu để có đủ dưỡng
khí và chất dinh dưỡng. Tim sẽ phải
làm việc nhiều hơn để bơm máu vào
động mạch, áp suất động
mạch sẽ gia tăng. Ngoài ra tế bào
mỡ cũng tiết ra hóa chất làm tổn thương
thành động mạch và tim.
d-Muối
sodium và Potassium.
Ở một số người sử dụng
nhiều muối Na cũng đưa tới cao
H.A v́ muối giữ nước trong cơ
thể. K giữ thăng bằng muối Na ở
tế bào. Thiếu K tế bào giữ Na lại
và đưa tới cao huyết áp.
e-Căng
thẳng tâm thần.
Nghiên cứu cho hay khi tâm thần luôn luôn căng
thẳng th́ cũng dễ bị cao huyết áp và
bệnh tim hơn là người có tâm thân an
lạc. Lư do là stress sẽ khiến nang thượng
thân tiết ra nhiều adrenaline, mà hóa chất này
làm mạch máu co bóp, tim đập nhanh,
g-Không
vận động cơ thể.
Hậu quả của không vận động là
mập ph́, mà mập lại tăng việc làm
cho tim để đưa máu vào dộng
mạch nuôi tế bào. Từ đó huyết áp
lên cao.
h-Thuốc
lá. Hóa
chất của thuốc lá làm tổn thương
lớp màng lót thành động mạch, chất
béo bám vào đó, tăng sức cản của
mạch máu và huyết áp lên cao. Lâu ngày,t́nh
trạng này sẽ đưa tới nguy cơ cơn
suy tim và tai biến động mạch năo.
Nicotine cũng đă được coi như là
một rủi ro đưa tới huyết áp lên
cao bằng cách làm động mạch co hẹp,
tăng sức ép của máu và tăng nhịp
tim.
i-Rượu.
Chưa có bằng chứng là rượu làm tăng
huyết áp, nhưng ghiền rượu kinh niên
sẽ đưa tới suy tim.
4-Xin kể những dấu hiệu của Cao HA.
Đa số người
cao huyết áp không có triệu chứng ǵ rơ
rệt. Một số than phiền bị nhức
đầu, chóng mặt, chẩy máu mũi. Đây
có thể là dấu hiệu báo trước.
Nhiều người thấy hay đổ mồ
hôi, bắp thịt co rút, yếu mệt, hồi
hộp với tim đập nhanh, đi tiểu
nhiều.
5- Tôi được bác sĩ cho hay bị cao Huyết áp. Bây giờ tôi phải làm ǵ?
Vâng, đây cũng là
thắc mắc của nhiều người v́
bối rối, lo sợ, không biết phải làm
ǵ; không biết có chữa khỏi được
không, đời sống ḿnh sẽ ra sao...Có người
cũng nói huyết áp tôi bảo rằng cao mà tôi
đâu có thấy dấu hiệu, triệu
chứng ǵ đâu. Vậy th́ uống thuốc làm
ǵ cho tốn tiền, mất công mà lại c̣n
phản ứng thuốc với tác dụng
phụ không muốn!.
Trước hết là
khi bác sĩ nói huyết áp của tiên sinh trên
140/ 90 sau nhiều lần đo, th́ tiên sinh đă
bị cao huyết áp rồi đấy. Bây
giờ th́ ta hăy b́nh tĩnh nghe hướng
dẫn của bác sĩ về cách dùng thuốc,
kiêng khem ăn uống, thay đổi nếp
sống. Việc điều trị thường
kéo dài suốt đời, nên ta cần tích
cực và hợp tác với bác sĩ và nhân viên
của lang y. Cao huyết áp là bệnh có thể
kiểm soát để mang áp suất về
với mức b́nh thường.
C̣n nói rằng không
có triệu chứng th́ uống thuốc làm ǵ.
Xin thưa: Cao H.A đă được coi như
tên sát nhân thầm lặng, âm thầm hủy
hoại cơ thể đấy, nhất là khi ta
không uống thuốc. Bệnh nhân có thể
bị tai biến mạch máu năo, cơn quỵ
tim, suy thận, lú lẫn, mù ḷa. Đời
sống của ta sẽ khó khăn, suy yếu
dần và có thể sớm mệnh một.
6-Xin nói qua về cách điều trị cao huyết áp.
Sau khi khám bệnh, làm
một số thử nghiệm, bác sĩ sẽ xác
định ta có bị cao huyết áp hay không.
Ngoại trừ khi áp
suất lên quá cao, bác sĩ sẽ theo dơi, khuyên
ta thay đổi nếp sống, vận động
cơ thể, ăn uống kiên khem, giảm béo
ph́.. Nếu áp suất vẫn cao th́ bác sĩ
sẽ cho uống thuốc để hạ
huyết áp. Hiện nay có nhiều dược
phẩm khá công hiệu để hạ
huyết áp rất mau. Nhưng vài loại
thuốc cũng đắt tiền và gây ra
một số tác dụng phụ không muốn. Bác
sĩ sẽ giải thích cách dùng, các tác
dụng không muốn. Ta cần làm theo lời
thầy thuốc và báo cho thầy thuốc
nếu có khó chịu cũng như hiệu
quả của thuốc.
7-Tôi có phải kiêng khem ăn uống ǵ không?
Có chứ.
a-Chúng ta nên giảm
tiêu thụ muối v́ có tới 40% dân chúng
rất mẫn cảm khi ăn nhiều muối và
huyết áp lên cao. Để biết ḿnh có
ở trong nhóm này hay không, ta có thể thử
bằng cách bớt muối trong hai tuần
lễ, coi HA có xuống không. Xin cũng lưu ư
rằng thịt đóng hộp và những
thực phẩm làm sẵn ăn ngay là có
nhiều muối lắm đấy.
b-Giảm
chất béo nhất là loại băo ḥa và
giảm cholesterol để tránh đóng mỡ
trong ḷng động mạch và tránh cơn đột
quỵ tim và stroke.
c-Ăn
nhiều rau và trái cây như cam, chuối,
khoai tây v́ có nhiều potassium lại ít
cholesterol.
d-Ngưng hút
thuốc lá và uống rượu vừa
phải thôi, khoảng 55 cc rượu
mạnh, 155 cc rượu vang, 355 c la de, hai
lần mỗi ngày cho nam giới, một lần
cho nữ giới..
e- Tránh mập
ph́. Huyết áp thường tăng khi cơ
thể mập. Người mập mà huyết áp
cao th́ có thể hạ một đơn vị
huyết áp khi giảm hai pounds
8-Tôi nghe nói vận động cơ thể cũng giúp giảm cao huyết áp, có đúng không?
Đúng vậy:
vận động cơ thể đều
dặn và vừa với sức ḿnh rất
tốt giảm huyết áp tới vài điểm.
9-Xin chỉ cách đo huyết áp tại nhà.
Việc tự đo
huyết áp là việc đáng khuyến khích
để ghi sự thay đổi áp suất
trong ngày, giúp lang y dễ bề điều
chỉnh thuốc cho có hiệu quả. Ta có
thể đo hai lần một ngày trong hai
tuần rồi một lần mỗi ngày trước
khi uống thuốc. Khi máu đă tương
đối b́nh thường th́ chỉ cần
đo vài lần trong tuần.
Về máy
đo th́ có hai loại:
Loại máy bơm
bằng tay, có kim đồng hồ chỉ
số huyết áp trong khi ta nghe nhịp tim
bằng ống nghe, và loại máy mà số
huyết áp hiện trên màn ảnh nhỏ.
Loại trên dễ
mang khi di chuyển, có ống nghe nhịp tim
sẵn, giá tiền vừa phải từ 20-30
mỹ kim. Nhưng máy có vài điểm bất
tiện là dễ hư hao, không chính xác, không
thuận tiện cho người lăng tai v́
phải nghe nhịp tim bằng ống nghe. Mà lăo
niên th́ cũng hay nghễnh ngăng.
Máy digital hiện nay
phổ thông hơn, dễ đọc v́ con
số hiện trên màn ảnh, đôi khi lại
in kết quả luôn, dễ sử dụng,
tiện lợi cho người bị kém thính giác
v́ không phải nghe nhịp tim. Máy có thể bơm
căng bằng tay hay tự động, xả hơi
th́ tự động. Bất tiện của máy
trước hết là đắt tiền hơn,
từ 40 tới 100 mỹ kim, độ chính xác
của máy thay đổi khi cơ thể cử
động hay khi nhịp tim không đều, máy
cũng cần cục pin để điều hành.
Xin kính chúc Cụ Thưởng
và quư thân hữu mọi sự b́nh an, huyết
áp tốt.
Bác sĩ
Nguyễn Ư-Đức
Texas-USA
|