|
Câu Chuyện
Thầy Lang: BÉO
PH̀
Bác sĩ Nguyễn Ư-ĐỨC
Mập ph́ là t́nh
trạng tích tích tụ chất béo quá nhu
cầu duy tŕ các chức năng của cơ
thể.
Mập có thể
sẩy ra ở tuổi đang lớn, trong đó
tế bào mỡ vừa tăng trưởng
vừa phân sinh hoặc trễ hơn từ
tuổi trưởng thành bằng sự ph́nh
lớn tế bào mỡ. Đây là một
bệnh kinh niên mà muốn không mắc phải,
ta cần lưu tâm tới việc ăn
uống, vận động cơ thể và
giữ ǵn đời sống lành mạnh
Định nghĩa
Béo ph́ là một
bệnh liên can tới sự rối loạn
về dinh dưỡng. Một người
được coi là béo ph́ khi cân nặng hơn
trọng lượng lư tưởng khoảng
20%.
Cơ quan Y Tế
Thế Giới đă đặt ra một
Chỉ Số Trọng Lượng Cơ Thể
(Body Mass Index- BMI), để xác định
bệnh trạng này. BMI là số chia của kí lô
trọng lượng cơ thể cho b́nh phương
chiều cao tính theo mét và áp dụng cho mọi
người, ngoại trừ khi có chiều cao và
sức nặng quá cỡ.
Thí dụ: ta nặng
69 kí, cao 1,8 thước. B́nh phương 1,8 là
3,24. BMI sẽ là: 69:3.24= 21.29.
Theo International Obesity
Task Force, nếu có BMI từ 18.5 tới 24.9 là B́nh
Thường; 25 tới 29.9 là Quá Kí; trên 30
là Mập Ph́ , mà trên 40 th́ Rất Béo Ph́.
Nên nhớ là BMI không
đo lường các thành phần cấu
tạo cơ thể như xương, thịt,
chất béo v́ người cùng BMI có thể có các
thành phần này khác nhau.
Một số khoa
học gia đề nghị cách tính sức
nặng nên có như sau:
Đàn bà : cứ 5
feet chiều cao là 100 lbs; mỗi inc cao hơn thêm
6 lbs. Một người cao 5f 11 th́ cân nặng
tốt là 166 lbs.
Đàn ông: 5 f cao là
105 lbs; mỗi inc cao thêm 6 lbs. Nếu cao 5f11 th́
sức nặng tốt sẽ là 171 lbs.
Hoặc ta có thể
đo tỷ lệ ṿng bụng/ṿng hông: lấy
thước dây đo ṿng bụng ở chỗ
ngang rốn ( thí dụ 28 inc) và ṿng hông ở
chỗ lớn nhất ( thí dụ 38 inc), ta có
tỷ lệ là 0.68. Nếu tỷ lệ trên 0.95
ở đàn ông, trên 0.8 ở đàn bà là các
vị này có nhiều nguy cơ mắc vài
bệnh hiểm nghèo như cao huyết áp,
tiểu đường, tai biến mạch máu năo.
Tản mạn
về béo.
1-Theo thống kê, béo
ph́ thường thấy ở nữ giới
nhiều hơn nam giới. Mà nữ giới dường
như lại rất hay quan tâm tới chuyện
quá kí, nặng cân. Ư kiến chung vẫn nói là
quư bà quư cô sẽ đẹp, hấp dẫn,
hạnh phúc hơn nếu có một thân h́nh
mảnh mai, liễu thúy.
Điều đáng
để ư là người nữ nghèo lại
hay mập hơn người nữ sung túc mà người
nam khá giả lại dễ mập hơn người
nam nghèo. Riêng về trẻ em bị bỏ rơi,
nghèo túng ăn uống thất thường
thiếu chất dinh dưỡng nhiều calories
lại béo phệ ra.
Đàn bà trung b́nh có
20% mỡ béo với 10% là chất béo cần
thiết (essential fat) trong khi đó người
nam chỉ có từ 12 tới 15% mỡ béo
với từ 4- 7% chất béo cần thiết.
Cơ thể người
nam mập ph́ có h́nh dạng một quả táo
với 20% mỡ tụ ở phần bụng. Người
nữ mập mang h́nh dáng một quả lê
với 8% tế bào mỡ tụ ở ṿng mông và
cặp đùi. Sự phân phối này cũng có
một số ảnh hưởng tới sức
khỏe.
Với người
nữ, Thượng Đế trao cho trách
nhiệm mang thai, nuôi con, th́ mỡ là nguồn
cung cấp năng lượng cho nhu cầu dinh dưỡng
thai nhi và con thơ. C̣n ở người nam,
chất béo nơi bụng lại được
chuyển thành acid béo, đi vào máu khá mau lẹ
và nâng cao nguy cơ bệnh tim mạch, tiểu
đường, cao huyết áp.
2-Trong cơ thể, có
loại mỡ rất cần và loại cần
vừa phải.
Rất cần là
mỡ bao bọc che trở trái tim, phổi,
cấu tạo tủy xương, màng bọc giây
thần kinh, chuyên chở cholesterol trong máu.
Mỡ cần vừa phải thường
nằm dưới da, giữa các thớ thịt
và các cơ quan nội tạng.
Béo ph́ có thể là
do tế bào mỡ vừa ph́nh to vừa sinh
sản nhanh ở tuổi trẻ hoặc chỉ
tăng trưởng quá cỡ các tế bào béo
đă có sẵn vào tuổi lớn hơn.
3- Khi ta vận
động cơ thể, tiết giảm ăn
uống hoặc khi đau ốm đói khát th́
tế bào mỡ nhỏ đi nhưng số lượng
không giảm. Các tế bào mỡ nhỏ đi này
luôn luôn chờ cơ hội để to trở
lại khi ta ăn nhiều chất béo. V́
thế để tránh béo, không phải chi
giảm mỡ rồi muốn ăn ǵ th́ ăn
mà phải coi chừng số lượng calories
từ các thực phẩm khác nữa. V́
thực phẩm dư khác đều chuyển
sang dạng mỡ.
4-B́nh thường
con người không béo quá hoặc gầy quá, v́
trong cơ thể có một cơ chế để
điều ḥa sức nặng. Cơ chế này
hành động qua trung gian của hệ thần
kinh với các hóa chất như dopamine,
norepinephrine. Cơ chế tạo ra cảm giác
đói và ăn ngon miệng sau khi thực
phẩm đă được hấp thụ và
kho dự trữ đă vơi, đồng
thời cũng đưa ra sự chán ngấy (
satiety) sau mỗi bữa ăn thịnh soạn và
khi dự trữ đă đầy. Nhưng con người
tinh nhanh hơn, đôi khi đă lách khỏi cơ
chế này để tự do ăn uống.
5- Mập cũng mang
nhiều vẻ đẹp riêng biệt.
Cách đây vài
thế kỷ, người có thân h́nh tṛn
trịa đầy đặn, bụ bẫm,
lại được coi là hết sức
gợi t́nh. Những bức vẽ người
đẹp nổi tiếng của Michelango, Leonard
de Vinci đều có cái mông tṛn đầy,
cặp đùi phốp pháp . Hơn nữa, béo da
béo thịt c̣n được coi như biểu
tượng của một giai tầng khá
giả, quyền quư, phúc hậu, của một
người có sức khỏe tốt không
bệnh tật.
6- Béo và kỳ
thị. Nhưng xă hội đôi khi cũng có cái
nh́n khác với mập béo. Có lúc họ bị
kỳ thị và là đề tài cho người
ta riễu cợt. Bên Mỹ, có một bài hát”
Too fat Polks” I don't want her, you can have her, she's too fat
for me”.
Nhiều chủ nhân
không muốn mượn nhân viên quá mập, nghĩ
là họ không siêng năng hoặc mập béo có
ảnh hưởng xấu tới hiệu năng
làm việc. Năm 1993, ở bên Mỹ , Uỷ
ban B́nh Đẳng Việc Làm đă nhận ra
sự kỳ thị này và đề nghị
biện pháp hóa giải. Đồng thời
những người quá kí cũng ngồi
lại với nhau, tổ chức thành nhóm
hội để tự vệ, đ̣i hỏi công
bằng và quyền lợi dân sự. Họ
yêu cầu giới chức y tế có những phương
tiện thích hợp cho người mập, như
có áo choàng rộng để mặc khi khám
bệnh, có máy đo huyết áp lớn, có
chồ ngồi bàn cầu xẻ trước
để người bệnh lấy được
nước tiểu vào ống thử nghiệm,
cân người mập ở pḥng riêng, có
ghế ngồi đợi rộng răi.
Trong khi đó th́
nhiều người quá kư cũng bị tự
ti mặc cảm, cho là ḿnh kém hấp dẫn, kém
khêu gợi, không mặc được quần
áo số nhỏ, rồi lại c̣n v́ mập mà
không có bạn có bồ.
Những nguy cơ
đưa đến béo ph́.
Đă có nhiều
giả thuyết giải thích tại sao người
này béo mà người kia lại không mặc dù
ăn uống gần như nhau cũng như
tại sao có nhiều khó khăn trong việc
giảm kư rồi lại mập.
1-Di truyền: Theo
thống kê, từ 25% tới 40% người có
BMI cao là do di truyền và 30% tới 60% là do môi
trường. Một chuyên gia giảm kí, George
Bray góp ư “ di truyền nạp đạn và môi
trường bóp c̣” trong bệnh béo ph́.
Di truyền có
ảnh hưởng tới a) sự ăn
uống, ăn chán ngấy qua trung gian kích thích
tố và hệ thần kinh; b) kích thước
lớn nhỏ và sự phân phối của
tế bào mỡ trong cơ thể.
Ảnh hưởng
của di truyền tăng khi trong gia đ́nh có
cha, mẹ béo mập. Khi chỉ có hoặc cha
hoặc mẹ mập th́ con có 50% nguy cơ
mập. Mà nếu cả bố mẹ đều
mập th́ nguy cơ con mập tăng lên tới
80%.
2-Cách đây ít năm,
các nghiên cứu gia đă nói đến một
chất đạm do tế bào mỡ tiết ra
có thể làm tiêu mỡ. Đó là chất leptin
hoặc obgene, t́m ra năm 1994. Khi đó tuần
báo TIME đă gọi lepsin là một thần dược
có thể làm tiêu mỡ trong vài tuần lễ.
Ở loài chuột, khi tiêm chất này th́ mỡ
béo được tiêu đi rất mau. Nhưng
ở người th́ cho tới nay chưa có
chứng minh công hiệu nào.
Một hóa chất khác,
Propiomelanocortin (POMC) cũng phát tín hiệu cho
chuột để không ăn chất béo khi
cần, nhưng nghiên cứu không t́m ra tác
dụng tương tự với loài người.
Các khoa học gia cũng
phân biệt hai loại tế bào mỡ: Tế bào
mỡ trắng và mỡ nâu. Tế bào mỡ nâu
chuyển chất béo ra nhiệt năng thay v́
chất béo dự trữ, c̣n tế bào mỡ
trắng th́ làm ngược lại, chuyển
chất béo thành mỡ trong cơ thể. Họ
đang nghiên cứu dùng tế bào mỡ béo nâu
để loại bỏ mỡ ở người
mập.
3.Một số dược
phẩm làm tăng kí là: thuốc trị
bệnh tâm thần lithium, thuốc trị kinh
phong Depakene, Tegretol, kích thích tố corticosteroids,
estrogen, progesteron, testosteron; thuốc insulin trị
tiểu đường.
4. Mập ph́ là
hậu quả của sự mất thăng
bằng giữa cung và cầu năng lượng:
Ăn uống nhiều mà không vận động
tiêu dùng. Người cao tuổi giảm vận
động, người coi phim bộ, truyền
h́nh suốt ngày, công tư chức ngồi liên
tục ở văn pḥng ...đều có khuynh hường
lên cân.
5.Ảnh hưởng
tâm lư xă hội: khi c̣n bé, các con thường
được bố mẹ khuyên là không nên
bỏ sót thức ăn, phí của trời v́ có
nhiều đứa trẻ khác không có ǵ để
ăn. Lớn lên họ có thói quen, ăn cho
hết dù không cần.
6-Cơ thể có
một cơ chế về sự “cảm
thấy muốn ăn”. Cơ chế này chỉ
hoạt động hoặc được kích
thích khi cơ thể ta cần thực phẩm.
Nhưng con người th́ lại mưu mẹo,
nhiều khi vượt qua cái cơ chế đó
để ăn cho sướng miệng. Cũng
có người ăn không phải v́ nhu cầu cơ
thể, mà ăn cho khoái khẩu lấy ăn làm
vui.
7-Lại c̣n thói quen
“ cơm trưa bàn chuyện làm ăn”,
uống vài ly rượu khai vị, rồi
miếng thịt ḅ, củ khoai hấp. thế là
lên cân.
8- Địa dư cư
trú cũng có đôi chút ảnh hưởng.
Quan sát cho thấy người sống ở
miền lạnh thường ít vận động
và ăn nhiều thực phẩm nóng béo hơn
dân miền có khí hậu nhiệt đới. Do
đó, dễ lên cân.
9-Phụ nữ có
thai thường lên cân nhưng khi cho con bú th́
lại giảm, nom son sẻ hơn. Gái một
con trông ṃn con mắt, kinh nghiệm cổ nhân ta
cũng nói vậy. Béo mập là nguồn dinh dưỡng
cho thai nhi và sữa mẹ. Nhưng nếu sau dăm
ba lần sanh đẻ th́ cơ thể thường
giữ lại một ít mỡ khiến lên cân,
phát triển, sồ sề luôn.
Hậu quả
của Béo Ph́
JoAnn Manson, một chuyên
gia Dịch Tễ học tại Đại
học Harvard có ư kiến là “Dù chỉ béo
mập vừa phải cũng đưa tới
nguy cơ sớm tử vong ”.
Người
mập ph́ thường hay mau mệt, hụt hơi
thở, thiếu sức sống, đau nhức xương
thịt. Họ cũng hay bị bệnh tiêu hóa,
bệnh tim, bệnh tiểu đường, xơ
gan, sưng phổi, viêm túi mật, giăn tĩnh
mạch, cao huyết áp, lâu lành vết thương,
kém chống cự với các tác nhân gây
bệnh, thống phong hiếm muộn và hay
gặp nhiều nhiều tai nạn bất thường
Mập ph́ cũng tăng
nguy cơ ung thư vú, tử cung, nhiếp
tuyến, ruột già, thực quản. Nguy cơ
ung thư vú tăng rất cao ở phụ
nữ lên kí vào tuổi đôi mươi và vào
thời kỳ măn kinh.
Chữa
Mập Ph́.
Các chuyên gia đều
đồng ư rằng béo mập là một
bệnh với nhiều khía cạnh khác nhau nên
cần được chữa toàn diện và lâu
dài. Xin nhớ rằng không có môn thần
được, một phương thức
nhặm lẹ nào cho giảm kí tức khắc
như nhiều quảng cáo.
Nhiều người
muốn xuống kí trở lại như thuở
c̣n học sinh, sinh viên. Đây có lẽ là
một ảo tưởng chẳng bao giờ
thực hiện được. Chỉ cần
nhớ rằng mỗi tuần giảm được
1 kí hoặc 2 đơn vị BMI cũng đă
mang lại nhiều ích lợi rồi. Hơn
nữa, giảm kí cần thời gian để
thực hiện.
Việc trước
tiên không phải là định giảm bao nhiêu
kí, mà lập ra một chương tŕnh quy mô
với ăn uống lành mạnh, vận động
cơ thể lâu dài, thay đổi thói quen
xấu và lưu tâm tới các nguy cơ do
mập béo gây ra. Nếu cho là ḿnh mập, th́ trước
khi quyết định giảm kí, hăy đi khám
bác sĩ để phát hiện các bệnh gây
mập. Mỗi người có một cơ
thể khác nhau, cách mập khác nhau, nên muốn
giảm kí cũng phải có một chương
tŕnh, kế hoạch riêng.
Để giảm kư,
ta có thể theo các phương thức sau đây:
1-Giới
hạn năng lượng mang vào cơ thể-
a-Để giảm cân,
việc đầu tiên là phải giảm số
năng lượng từ thực phẩm nhưng
vẫn có đầy đủ chất dinh dưỡng.
Một trong nhiều mục đích là để
cơ thể phải lấy năng lượng
từ kho dự trữ mỡ béo ở vùng mông,
vùng bụng cho nhu cầu sinh hoạt hàng ngày.
Trung b́nh mỗi ngày
ta chỉ nên tiêu thụ từ 2000-2300 Calories, tùy
theo mức độ sinh hoạt. Một cách
đại cương, ta có thể tính số lượng
calories cần mỗi ngày bằng cách nhân
sức nặng theo cân anh (lb) với số 13,
nếu hoạt động ít, hoặc với
số 15 nếu làm việc nhiều. Nếu BMI
từ 27 tới 35 th́ nên giảm năng lượng
ăn vào từ 300 tới 500 Calories; BMI trên 35 th́
giảm từ 500 tới 1000 Kcalories mỗi ngày.Với
cắt giảm như vậy ta có thể mất
bớt từ 1 tới 2 lb mỗi tuần.
b-Các chuyên gia dinh dưỡng
gợi ư là ta nên ăn nhiều loại hạt
ngũ cốc, trái cây, rau là những thứ không
có hoặc có rất ít chất béo mà cũng
lại có ít calories. Nhiều người khuyên nên
ăn vừa phải cơm ḿ (Carbohydrate), khá
đủ đạm, thêm một ít chất xơ
để bụng mau no và thức ăn chậm
ra khỏi bao tử. Xin nhớ là carbohydrate
được insulin chuyển hóa thành chất béo
dự trữ ở gan.
c-Về chất béo,
th́ cố gắng không quá 30% tổng số
calories một ngày, nếu từ 20 dến 25% th́
tốt nhất. Chẳng hạn như về
sữa: thay v́ dùng một ly 240 phân khối
sữa nguyên chất với 47% calories từ
chất béo, ta có thể dùng một ly skim milk không
chất béo hoặc 2% béo mà chỉ có 35% calories.
d-Thay v́ ăn một
miếng thịt ḅ ribs, hamburger ta có thể ăn
beef round steak, sirloin hoặc flank steak. Cũng như
là nếu quệt bơ hoặc bơ đậu
phọng khi ăn bánh ḿ, có có tới 120 calories
trong một muỗng ăn canh, trong khi đó
mứt trái cây chỉ có 50 calories mà lại không
có chất béo.
e-Ăn từng
phần nhỏ. Chia đều calories của
một ngày ra làm ba bữa sáng trưa chiều
để mỗi bữa có ít nhất 25%
tổng số năng lượng mỗi ngày. Làm
như vậy sẽ giúp ta có khẩu vị ngon
trước mỗi bữa chứ không phải là
ăn bữa cơm chiều thịnh soạn v́
ban trưa không ăn. Nhiều người c̣n
chủ trương chia số calories thành năm
sáu lần ăn trong ngày.
g-Ta cũng chẳng
cần phải hoàn toàn bỏ món tráng miệng
nếu ta ăn một ly trái cây, một
miếng bánh ngọt nhỏ.
h-Hăy gắn bó
với một chế độ dinh dưỡng
đă được bác sĩ của ḿnh góp ư.
Ăn nhiều loại thực phẩm khác nhau, cân
bằng chúng và ăn vừa phải với nhu
cầu.
i-Ghi ra những
thức ăn nên tránh như rượu, dầu
salad, món ăn tráng miệng nhiều đường,
béo
k-Khi đi ăn
tiệm, đừng đọc thực đơn
quá lâu trước khi kêu món ăn, v́ dễ
bị quyến rũ kêu nhiều món. Cần
biết trước ḿnh muốn ăn món nào
chứ đừng bắt chước người
khác khi kêu món.
Lựa súp lỏng hơn
là súp sệt nhiều kem. Nhắc nhở nhà hàng
về ư muốn của ḿnh như bỏ da, ít bơ.
Tránh món ăn chiên, món nhồi v́ có nhiều bơ;
gọi món khoai bỏ ḷ, rau không bơ không kem.
Sau khi ăn xong, yêu
cầu dọn đĩa để khỏi nhâm
nhi ăn thêm.
l-Ăn chậm
chạp, tận hưởng hương vị
của thực phẩm. Vừa ăn vừa nói
chuyện.
m-Không nên vừa
ăn vừa coi TV hoặc làm việc ǵ khác v́
vui miệng ăn nhiều.
2-Các
chế độ thực phẩm với mục
đích giảm béo :
Có nhiều
chế độ ăn uống được
quảng cáo, giới thiệu để giúp
giảm mập như chương tŕnh ít calories
(Weight Watchers, Jenny Craig, Medifast), chương tŕnh
ăn nhiều chất đạm, ít carbohydrtates
(Atkins , South Beach Diet); ít chất béo (Ornish),
nhiều carbohydrate ít đạm; nhiều
chất xơ; chương tŕnh của Herbalife,
Divas, Pritikin, Sugar Busters, Protein Power...Tác
giả của chương tŕnh nào cũng nêu ra
những ưu điểm của ḿnh và
thuyết phục người mập áp dụng
bằng cách mua tài liệu, thực phẩm
của họ. Thành ra, vấn đề này
cần được suy nghĩ kỹ. Chỉ
xin nhắc nhở là ta cần một chế
độ ăn uống cân bằng có đủ
cả thịt, mỡ, tinh bột, sinh tố khoáng
chất chứ không phải chỉ một
loại chất dinh dưỡng.
Hơn nữa mục
đích giảm kí của ta là học cách để
sống với thực phẩm chứ không
phải loại bỏ thứ này thứ kia. Kinh
nghiệm nhiều người cho thấy mất
kư theo cách ăn uống hạn chế th́
mập trở lại cũng mau. Họ ám
ảnh với chế độ đang theo, đếm
từng calories và tự an ủi rằng: “sau
khi hoàn thành kiêng khem, ta tha hồ ăn món ta thích”.
3-Tăng
tiêu dùng năng lượng bằng vận động
cơ thể.
Steven Blair, một chuyên
gia về dịch tễ học, cho hay người
mập thường chết sớm hơn người
gầy, nhưng nếu người mập mà
vận động cơ thể th́ cũng
sống lâu. C̣n người gầy mà lại
yếu sức v́ không vận động lại
mau chết hơn người mập tới ba
lần.
Trong chương tŕnh
giảm kí, vân động cơ thể
đưa đến những ích lợi về
sinh học cũng như tâm học.
Vận động làm
tăng tiêu dùng năng lượng, giúp duy tŕ
tế bào ít mỡ, tăng độ dầy
đặc của xương, nhất là các xương
chịu sức nặng của cơ thể,
giảm chất béo trong máu và giảm tế bào
mỡ.
Về phương
diện tâm lư, vận động làm tăng
niềm vui sống, giảm triệu chứng
của trầm buồn, tăng niềm tự
tin, tự trọng, tạo ra một cảm giác
hy vọng, nhiệt t́nh.
Sự vận động
thường có thể là theo một chương
tŕnh ở các câu lạc bộ hay lớp
dậy, tại pḥng tập thể dục. Nhưng
sự tham gia này nhiều khi bị bỏ ngang v́
thời gian eo hẹp, bận rộn với công
việc làm ăn hoặc ngại phải đi
xa, thời tiết cản trở.
Theo nhiều chuyên viên,
chỉ cần 30 phút hoặc ba lần mười
phút mỗi ngày là đủ. Đôi khi, tăng
các công việc hàng ngày cũng tốt. Chẳng
hạn đậu xe cách xa một chút để
đi bộ vào văn pḥng ; lên xuống lầu
bằng cầu thang thay v́ thang máy; đứng
khi nói chuyện điện thoại lâu để
bước tới bước lui hơn là
ngồi lâu trên ghế.
Chẳng cần
vận động đến đổ mồ hôi,
mà chỉ tới khi thấy nhịp thở hơi
khó khăn, tim đập nhanh hơn một chút
là đủ. Điều cần thiết là
vận động mỗi ngày. Đồng
thời, đặt ra một mục tiêu thực
tế, có thể hoàn thành được.
Bắt đầu chậm dăi rồi tăng
dần cường độ. Giữ vài ghi chép
về kết quả vận động để
theo dơi.
Cũng theo kinh
nghiệm nhiều người, đi bộ là môn
tập thích hợp hơn cả v́ thực hành
lúc nào, ở đâu cũng được, không
tốn kém và ta có thể tăng giảm tùy theo
t́nh trạng sức khỏe.
4-Dược
phẩm.
Thuốc được
quảng cáo để giảm kí thường thường
có tác dụng làm bớt sự ăn ngon
miệng.
Hiện nay, trên
thị trường có những thuốc sau đây:
amphetamines, Phentermine (Ionamine, Fastin, Oby-Trim, Adiped-P);
Sibutramine (Meridia), Orlistat (Xenical), Phenylpro
panolamine (Dextramin);
Phendimetrazine (Bontril, Plegine, Prelux-2); Mezindol (Sanorex,
Mazanon). Thuốc Fenfluramine (Pondimin) và Dexfenfluramine
(Pedux) đă bị cấm bán v́ gây ra nhiều
rủi ro cho sức khỏe.
Thuốc có thể dùng
riêng rẽ hoặc phối hợp với nhau như
Xenical/Sibutramine; Fluoxetine/ Phentermine hoặc các
hỗn hợp dược thảo.
Ngoài ra c̣n các
loại kem thoa (Dream cream, Smooth Contours) cũng
được quảng cáo là làm giảm mỡ
béo sau mấy tuần bôi thoa
Có những điều
sau đây mà ta cần biết khi quyết định
dùng thuốc do bác sĩ cho toa.
a-Thuốc chỉ có
thể giúp một số người mập
xuống cân, với điều kiện là khi
phối hợp với giới hạn ăn
uống và tăng tiêu dùng năng lượng
qua sự vận động cơ thể.
b-Thuốc được
dành cho người mập quá 20% sức nặng
lư tưởng chứ không phải cho người
muốn giảm dăm ba kí hoặc muốn thân
h́nh đă đẹp thành thon đẹp hơn.
Người mập vừa phải mà có thêm vài
vấn đề sức khỏe như bệnh
tim, tiểu đường chỉ nên dùng
thuốc trong một thời gian ngắn và dưới
sự chăm sóc của thầy thuốc.
c-Thuốc dùng từ
dăm tuần đến dăm tháng có thể là
an toàn. Trong thời gian ngắn này, thuốc có
thể làm hạ huyết áp, cholesterol và
triglycerides trong máu.
đ-Thuốc không
thay thế cho vận động cơ thể và
giữ ǵn ăn uống
e-Khi ngưng
thuốc, có thể lên kí trở lại.
g-Khi quyết định
dùng thuốc, cần cho bác sĩ hay là ḿnh đang
có thai hoặc cho con bú sữa mẹ; có rối
loạn về ăn uống; đang dùng
thuốc chữa bệnh thần kinh tâm trí;
đang có bệnh tiểu đường,
bệnh tim, cao huyết áp, tăng nhăn áp,
ghiền thuốc hoặc sắp có giải
phẫu.
h-Hầu hết các
thuốc có nhiều tác dụng ngoại ư như
gây ra nhức đầu, ói mửa, táo bón, khô
miệng, nóng nẩy, chóng mặt, đau
bụng, tiêu chẩy, cao huyết áp, tăng
nhịp tim.
i-Với vài loại
thuốc, khi dùng lâu, trên sáu tháng, có thể
trở thành ghiền, lạm dụng hoặc quen
lờn với thuốc
k-Một điều
rất quan trọng là cần được
sự khám nghiệm cũng như hướng
dẫn kỹ càng của bác sĩ trước
khi dùng các thuốc này.
l-Đừng dùng
nhiều thuốc lợi tiểu, v́ thuốc
chỉ lấy bớt nước đi chứ không
lấy mỡ.
m-Một điều
nữa xin nhắc nhở là có nhiều loại
thuốc giảm ăn như Slim 10, Quick Slim, Diet
B, Minica, trà Mirapront đă bị cấm bán v́ tác
dụng phụ nguy hiểm.
5-Giải
phẫu :
Giải phẫu có
mục đích làm giảm dung lượng bao
tử, thu hẹp cằm nhai, hút bớt mỡ béo.
Các phương pháp này hiện nay rất
phổ thông và khá công hiệu để
giảm kí nhưng cần được các bác
sĩ chuyên khoa thực hiện.
Trong thập niên
vừa qua, giải phẫu thu hẹp bao tử
được được nhiều người
áp dụng. Bao tử được cột
bớt một phần để chỉ c̣n
khoảng nhỏ chứa thức ăn. Những
người cân nặng quá mức trung b́nh
từ 80- 100 cân anh được coi như có
thể dùng phương pháp này. Biến
chứng của giải phẫu là xuất
huyết, nhiễm trùng, máu đóng cục, suy hô
hấp. Phương pháp khá tốn kém,
khoảng từ 20,000 tới 30,000 mỹ kim mà công
dụng dường như cũng giới
hạn.
Pḥng ngừa
mập ph́.
Thấy rằng
việc giảm kí cũng khó khăn, tốn kém
nên các chuyên gia đă nghĩ đến việc
pḥng ngừa, tập trung vào giúp mọi người
duy tŕ sức nặng vừa phải hiện có,
nhất là ở thanh thiếu niên. Họ khuyên
ta kiểm tra hàng năm, nhất là với người
có BMI trên 30. Nếu có ngoại lệ, bất thường
th́ t́m và áp dụng các phương thức
đề pḥng mập ph́..
Kết luận
Mập ph́ là một bệnh đang có chiều hướng gia tăng ở mọi quốc gia trên thế giới. Bệnh đưa tới nhiều hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe con người.
Tại Mỹ,
cuối năm 2003, quốc hội đă phải
thảo luận một đạo luật để
ngăn chặn dịch béo ph́ của dân chúng.
Cho nên, làm sao để giảm kí đă và
đang là công việc cho nhiều nghiên cứu
để đáp ứng nhu cầu của công chúng.
Làm giảm kí có
thể là công việc rất khó khăn nhưng
không đến nỗi gây ra buồn bực,
tuyệt vọng. Có người mất cả tháng,
cả năm mới bị mập, th́ bớt
mập cũng cần thời gian, có khi lâu hơn
là thời gian để mập.
Vậy th́ cũng
chẳng nên nghĩ rằng chỉ cần vài
tuần điều trị là đă giảm kí.
Với một phương pháp có khoa học,
với ḷng kiên nhẫn , nếu ta cũng có
một phương châm, triết lư về cách
ăn uống, ta sẽ thành công.
Ngoài ra cũng
chẳng cần mua sắm dụng cụ, máy móc
làm giảm kí mà chỉ cần có một ư chí
muốn gọn gàng nhỏ con, một sự
hiểu biết về dinh dưỡng kèm theo
một cái cân chính xác và một tấm gương
để theo dơi h́nh hài gầy béo là đủ.
Bác sĩ
Nguyễn Ư-ĐỨC
Texas-USA
(*) Bài post lại với sự đồng ư của Diễn Đàn Y Khoa :
|