Câu Chuyện Thầy Lang
BỆNH LO ÂU
Bác sĩ Nguyễn Ư-Đức
Lo âu là chuyện thường thấy trong đời sống của con
người và là phản ứng b́nh thường khi có một khó khăn, căng thẳng,
một hoàn cảnh ngang trái, đe dọa.
Hàng ngày, đa số mỗi người chúng ta không nhiều
th́ ít ai cũng có chuyện này chuyện kia để mà lo nghĩ. Lo âu đôi khi
cũng có lợi. Nó giúp ta vượt qua khó khăn hoặc đề pḥng hoàn cảnh
hiểm nguy có thể xảy ra.
Nhưng nếu quá lo âu, nghĩ ngợi đến nỗi mất ăn, mất
ngủ, không làm công việc hàng ngày được th́ là bất thường và có thể
là bị bệnh: Bệnh Lo Âu (Anxiety Disorder).
Lo âu là một bệnh rất phổ biến.
Tại Hoa Kỳ, Lo âu đứng hàng đầu trong số các tâm
bệnh nhưng chỉ 25% bệnh nhân được chẩn đoán và điều trị.
Bệnh lo âu thấy ở mọi người, mọi giới, mọi tuổi
nhưng nữ giới thường bị bệnh nhiều gấp đôi.
Nguy cơ đưa tới bệnh lo âu
Bệnh có thể gây ra do yếu tố di truyền, thừa kế
gia đ́nh, do tác dụng phụ của vài loại thuốc, hoặc do hậu quả một số
bệnh thể chất.
1-Di truyền:
Đă có nhiều bằng chứng là bệnh lo âu có thể xảy ra
cho nhiều thành viên trong một gia đ́nh.
Nghiên cứu cho thấy nếu một bé sinh-đôi đồng-tính
(identical-twin) bị bệnh th́ bé kia có nhiều khả năng bị lo âu hơn
là ttruong72 hợp sinh-đôi-anh-em (Fraternal twins).
2-Thay đổi hóa chất ở năo bộ
V́ dấu hiệu của bệnh lo âu thường thuyên giảm với
dược phẩm có tác dụng thay đổi hóa chất ở năo, nên các khoa học gia
tin là hóa chất ở năo có vai tṛ vào sự thành h́nh bệnh này.
3-Cá tính con người
Nghiên cứu cho thấy hành vi cá tính có thể gây ra
bệnh lo âu, đặc biệt là những người kém tự tin và kém khả năng đối
phó với sự việc.
Ngược lại th́ lo âu xảy ra ở tuổi niên thiếu có
thể đưa tới kém tự tin, tự chủ khi lớn lên.
4-Kinh nghiệm đời sống
Chịu đựng những lạm dụng bạo hành, bất công nghèo
khó trong thời gian lâu dài cũng có liên hệ tới việc phát sinh bệnh
lo âu.
Đôi khi lo âu cũng là hậu quả của lạm dụng thuốc
gây ghiền như amphetamines, LSD hoặc Ectasy, thuốc “lắc”.
Ngay cả khi tiêu thụ quá nhiều caffeine cũng tạo
ta cảm giác hồi hộp, lo âu.
Diễn tiến bệnh
Bệnh nhân có cảm giác lo sợ rất mạnh, kèm theo
nhiều thay đổi về tâm trạng, về sự suy nghĩ và vế các hành vi của
ḿnh.
Nếu không được điều trị, bệnh trở nên trầm trọng
và gây khó khăn cho đời sống.
Bệnh nhân sẽ liên tục bị những cơn hoảng sợ ám ảnh,
hành hạ, có những ư nghĩ không hợp lư, những hành vi kỳ quặc, những
cơn ác mộng, hồi tưởng cũng như nhiều dấu hiệu thể chất đáng ngại.
Cơn hoảng sợ có thể đi đôi với nhiều bệnh cấp tính
như cơn đau tim, cơn suyễn, cơn kinh phong, giảm đường huyết hoặc
cường chức năng tuyến giáp...
Phân loại
Bệnh Lo Âu được chia ra làm nhiều loại:
1-Bệnh hoảng sợ (Panic disorder).
Bệnh nhân có nhiều cơn hốt hoảng (panic attack)
với sợ hăi tột độ, tim đập nhanh, đau tức ngực, đổ mồ hôi, người run
rẩy, khó thở, chóng mặt, nghẹt cuống họng, cảm giác tê liệt, mất
định hướng, tưởng như sắp chết...
Mỗi cơn kéo dài có khi tới cả 10 phút, đôi khi lâu
hơn.
Người hay bị cơn hoảng sợ có thể gặp nhiều khó
khăn trong đời sống.
Chẳng hạn nếu cơn hoảng sợ xảy ra ở một nơi công
cộng th́ họ sẽ sợ đám đông, không dám bén mảng, lai văng.
Hoặc cơn hoảng sợ xẩy ra trong cầu thang máy, th́
không bao giờ họ sử dụng phương tiện lên xuống này.
Bệnh nhân thường cũng hay bị trầm cảm, buồn phiền,
xa lánh mọi người. Lâu ngày, họ sẽ rơi vào ṿng lạm dụng rượu, cần
sa ma túy, để mong thoát sự lo âu.
Bệnh có thể điều trị bằng dược phẩm, liệu pháp tâm
lư hoặc liệu pháp nhận thức. Bệnh nhân được hướng dẫn t́m hiểu về
bệnh t́nh của ḿnh và thay đổi hành vi, suy nghĩ.
2-Bệnh lo âu toàn diện (Generalized Anxiety
Disorders)
Người bệnh luôn luôn ở trong t́nh trạng căng thẳng,
sợ hăi mà không có nguyên nhân.
Chẳng hạn họ sợ rằng thiên tai băo lụt sẽ sẩy ra
trong khi thời tiết rất tốt. Họ cứ cho là sức khỏe của họ rất kém,
mặc dù họ vẫn sinh hoạt, ăn ngủ b́nh thường.
Bệnh nhân không nghỉ ngơi thư giăn được, dễ giật
ḿnh, rối loạn giấc ngủ, cảm thấy mệt mỏi, đau nhức toàn thân, ăn
không ngon, buồn nôn, tay chân run rẩy, đổ mồ hôi, chóng mặt, khó
thở…
Không điều trị, bệnh không những gây ảnh hưởng xấu
cho đời sống mà c̣n gây khó khăn trong công việc làm ăn.
Thuốc chống lo âu, liệu pháp tâm lư có nhiều công
hiệu để điều trị bệnh lo sợ toàn diện này.
3-Bệnh ám ảnh sợ hăi (Phobia).
Người bệnh có những nỗi sợ quá đáng với các hoàn
cảnh thường nhật, những sự việc thường xảy ra và những nơi thường
tới. Họ trở nên thu ḿnh, không dám đi ra ngoài.Có người sợ đi xe
hơi, máy bay v́ nghĩ tới tai nạn có thể đến.
Ám ảnh sợ hăi đáp ứng tốt với tâm lư trị liệu.
4-Bệnh ám ảnh cưỡng bức (Obsessive-compulsive
disorder).
Bệnh nhân có những ư nghĩ hoặc hành động cố chấp
và tái diễn.
V́ sợ hăi một sự kiện nào đó, họ nghĩ rằng có thể
kiểm soát được sự việc bằng cách làm đi làm lại cùng một động tác.
Chẳng hạn v́ ám ảnh với sợ bị lây bệnh, họ rửa tay
liên tục nhiều lần.
Hoặc đă khóa cửa trước cửa sau trước khi đi ngủ,
nhưng họ vẫn chưa yên tâm, trở lại kiểm soát cửa ngơ nhiều lần.
Tâm lư trị liệu và một vài dược phẩm có thể được
dùng để điều trị sự ám ảnh này.
5-Hậu chấn thương căng thẳng (Post traumatic
stress disorder)
Bệnh xẩy ra sau khi bệnh nhân là nạn nhân hoặc
chứng kiến những biến cố trầm trọng gây ra thương tích thể chất và
tinh thần. Các biến cố có thể là chiến tranh, khủng bố, tù đầy, bắt
cóc, hiếp dâm, mất việc, mất người thân yêu...
Bệnh nhân trở nên lạnh nhạt với mọi người, tránh
không muốn nghe những hoàn cảnh có thể gợi lại biến cố cũ, nhưng ban
đêm lại hay có ác mộng về biến cố. Tính t́nh của họ thay đổi, trở
nên nóng nẩy, khó tính, hay gây sự đôi khi hung giữ.
Bệnh có thể chữa được bằng dược phẩm và liệu pháp
hành vi.
Điều trị
Bệnh lo âu có thể điều trị được bằng dược phẩm và
tâm lư trị liệu. Bệnh nhân được hỗ trợ, giải thích để có thể kiểm
soát các phản ứng sợ hăi với hoàn cảnh hoặc sự việc
Nếu cho là đang có bệnh lo âu, nên nói cho bác sĩ
gia đ́nh biết các triệu chứng bệnh và yêu cầu giới thiệu tới một bác
sĩ chuyên khoa tâm lư. Vị bác sĩ này sẽ chẩn đoán bệnh và chữa trị
cho ḿnh.
Ngoài ra, có nhiều cơ quan tư vấn hoặc đường dây
điện thoại cấp cứu mà người bệnh có thể sử dụng, nhất là khi cơn lo
âu, hoảng sợ đưa tới ư định quyên sinh tự tử hoặc bạo động, hành
hung.
Bác sĩ Nguyễn Ư Đức
Texas –Hoa Kỳ
....................................
|