|
Câu Chuyện
Thầy Lang : An
Toàn Cá Nhân
Ở bất
cứ tuổi nào, sự an toàn cho mỗi cá nhân
trong đời sống hàng ngày đều là
quan trọng. Nhưng vào tuổi già thì sự
thuận buồm suôi gió này lại càng cần
được lưu tâm gấp bội.
Thực vậy, vào tuổi ngoài 60, quý cụ sẽ gặp nhiều rủi ro hơn những năm tháng thanh xuân về trước. Mà khi những chẳng may này lại đưa tới thương tích thì hậu quả cũng trầm kha hơn, sức khỏe bị suy giảm nhiều hơn, đời sống dễ bị lệ thuộc vào người khác hơn. Và nếu nặng đến đỗi cần nằm nhà thương điều trị thì thời gian lành bệnh cũng chậm hơn, chăm sóc khó khăn, vì ở tuổi này sự tu bổ, tân trang thương tích chậm hơn.
Té ngã
Rủi ro thường
xẩy ra là Té Ngã ngay tại căn nhà mà ta
đã ở có khi đã vài chục năm, nơi
mà ta tưởng như bình an nhất, quen
thuộc nhất. Té ngã có thể đưa
đến những hậu quả trầm
trọng cho tấm thân về chiều, dẫn
tới tình trạng nguy hiểm cho sinh mạng người
tuổi cao. Mỗi năm, cứ 3 vị trên 65
tuổi thì có 1 vị bị té ngã ít nhất
một lần, đặc biệt là khi họ
sống trong viện dưỡng lão.
Ngã với gẫy xương
hông thường xẩy ra nhiều nhất,
tới 90% các trường hợp, rồi đến
các chấn thương khác tương đối
nhẹ hơn. Bên Hoa Kỳ, hàng năm có đến
gần 200,000 người cao tuổi gẫy xương
hông vì ngã, nhiều người thiệt
mạng trong khi điều trị ở nhà thương.
Số tử vong 5 năm sau thương tích lên
khá cao, tới 50%, đặc biệt là ở
cụ ông và khi các cụ lại có thêm vài
bệnh kinh niên.
Sau khi ngã, dù không có
thương tích, các cụ rất sợ di động,
trở nên mất tự tin, mất độc
lập, đời sống thể chất và tâm
thần của các cụ suy giảm mau lẹ,
dễ đưa tới tàn phế.
Những nguyên nhân gây
té ngã có thể là từ môi trường bên
ngoài hoặc từ trong cơ thể bệnh
hoạn.
1- Một số
bệnh kinh niên như tiểu đường,
tai biến mạch máu não, Parkinson, phong thấp,
bệnh tim, cao huyết áp là những nguyên nhân
thường xuyên gây té ngã. Ðôi khi chỉ
một rối loạn nhẹ trong nhịp đập
của tim, một lên xuống bất thường
của huyết áp, một viêm nhiễm dị
ứng của tai trong cũng có thể
khiến các cụ thấy chóng mặt, mất
thăng bằng rồi ngã.
2- Gây ra do dược
phẩm: Một số thuốc an thần,
thuốc ngủ, thuốc trị cao huyết áp,
bệnh tim, thần kinh tâm trí, hoặc do dùng
nhiều dược phẩm khác nhau cùng
một lúc thường đưa tới cảm
giác lâng lâng, ngây ngất đi đúng không
vững rồi té ngã xẩy ra.
3- Té ngã do sự thay
đổi chức năng của tuổi cao như
là kém thính giác thị giác, cảm giác ngoài da,
khớp xương cứng, cơ bắp teo
yếu, dáng đi không vững, mất thăng
bằng cơ thể.
4- Rủi ro từ môi
trường nhà ở như sàn trơn trượt,
giây điện, đồ chơi trẻ em vướng
chân, ánh sáng trong phòng không đầy đủ,
bậc thang lung lay, quá dốc...
Làm sao
đối phó với té ngã?
Khi bị té ngã,
hãy bình tĩnh đối phó. Nếu thấy
rằng ta có thể bị thương ở chân
hay xương sống thì không nên cố
ngồi dậy. Bị thương tích ở
cột sống mà cử động có thể
ảnh hưởng tới não tủy, hậu
quả sẽ trầm tọng hơn. Ta nên
nằm yên rồi kêu giúp đỡ. Trái
lại, nếu không có đau đớn ở cơ
thể, ta có thể cố ngồi dậy theo cách
sau đây:
1- Nếu té nằm
ngửa, hãy chuyển sang thế nằm sấp
bằng cách sau: quay mặt về phía định
lăn, đầu gối và khuỷu tay hướng
về phía đối nghịch, rồi đồng
thời chuyển chúng qua thân mình về phía
định lăn .
2- Khi đã nằm
sấp rồi, dùng bàn tay và đầu gối
để nhổm người lên, bò tới phía
trước một cái ghế ở gần
đâu đó.
3- Đặt bàn tay lên
mặt ghế, ngả người xuống để
thân mình được tay chống đỡ.
4- Co đầu
gối nào mạnh, dùng bàn chân phía đó đẩy
người nhổm lên, đầu gối bên
kia chống dưới sàn, quay nhẹ người
rồi ngồi xuống ghế. Sau khi nghỉ
thở một lúc ta sẽ kêu cấp cứu.
Ðể tránh té ngã,
ta nên cho bác sĩ hay những cơn chóng
mặt, mất thăng bằng đã xẩy ra.
Bác sĩ sẽ tìm nguyên nhân rồi điều
trị; nên đi khám tai khám mắt theo định
kỳ để nghe nhìn tinh tường; dùng
thuốc theo lời dặn và không chộn
lẫn thuốc với rượu hoặc tiêu
thụ quá nhiều rượu.
An toàn
nhà ở
Về nhà ở, lang tôi xin đề nghị một bản kiểm điểm dưới đây để bảo đảm an toàn cho người cao niên ở trong nhà:
1- Cần lau khô ngay
khi sàn nhà nhà bị ướt vì bất cứ
lý do gì để tránh trơn trượt;
2-Cần giữ sàn nhà và cầu thang không bị các vật linh tinh nằm vương vãi cản trở bước đi. 3-Giữ cất các dụng cụ cần thiết ở các tầng tủ vừa tầm tay với tới. 4-Khi đánh bóng sàn nhà, nên dùng loại sáp không trơn trượt. 5-Thảm nhỏ trải trên sàn nhà phải là loại bám vào sàn, không trượt khi bước lên. 6-Không nên trải tấm thảm nhỏ ở đầu và cuối thang lên lầu. 7- Không dùng những tấm thảm đã rách, có xơ làm vướng chân. 8- Ơ buồng tắm: trải thảm cao su hay dán những miếng cao su nhỏ trong bồn tắm để tránh trợt té khi đang tắm; dựng tay vịn ở thành bồn tắm; để xà phòng nơi dễ với tay lấy. 9- Không có vật cản trở ở hành lang thông từ phòng này sang phòng khác, nhất là từ phòng ngủ sang phòng tắm. 10- Giây điện thoại, giây điện nối nguồn điện với máy truyền thanh, truyền hình cần được thu gọn trong mép tường, không cản trở lối đi. 11- Cần có đầy đủ ánh sáng trong các phòng. Nút mở-tắt đèn nên đặt gần cửa ra vào cho tiện dùng; có đèn mờ suốt đêm trong phòng tắm, hành lang, cầu thang. 12- Thang lầu có tay vịn suốt chiều dài của thang, tay vịn to vừa bàn tay nắm; bậc thang không lung lay; nếu có trải thảm thì thảm phải được gắn chặt vào bậc thang. 13- Việc xử dụng thang bước cao và ghế đẩu: Thang và ghế phải ở tình trạng tốt, vững chắc, đặt trên mặt phẳng, rắn chắc, thăng bằng. Khi leo lên thang thì mặt phải đối diện với bậc thang; không đứng trên bậc cao chót của thang. 14- Xử dụng giầy dép: giầy phải có đế bám sát trên mặt sàn hay mặt đường. Không nên mang tất khi đi đứng trên sàn nhà gỗ hay đá hoa vì trơn trượt. 15- Cần luôn luôn ?? cao cảnh giác v?i các nguy cơ bất chợt có thể xẩy ra. Coi chừng đồ chơi trẻ con vung vãi trong nhà hay chó mèo luẩn quẩn vướng bước chân. 16- Khi ôm vác đồ vật cồng kềnh đừng để chúng cản tầm nhìn của ta. 17- Khi nghe tiếng chuông điện thoại hay chuông gọi cửa, không hấp tấp vội chạy đến trả lời. 18- Khi đứng lên hay ngồi xuống, nên chậm rãi, tránh té ngã vì chóng mặt, mất thăng bằng. 19- Ngoài sân, vườn: quét sạch lá, rác rưởi trên lối đi. Dụng cụ làm vườn cất dọn vào kho an toàn. Nên có thảm chùi chân ở ngưỡng cửa. 20- Uống thuốc theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ về liều lượng, giờ uống.
Thường thường
mỗi nhà đều có một tủ thuốc
gia đình nhất là với người cao
tuổi uống nhiều thuốc.Tủ thuốc
thường để trong buồng tắm. Nhưng
theo các dược sĩ, phòng tắm hay bị
ẩm ướt nên thuốc có thể bi phân hóa
mau hư.Thuốc nên cất giữ nơi khô ráo,
mát mẻ và xa tầm với của trẻ em.
Vứt bỏ các
thuốc đã quá hạn vì để lâu
thuốc hư hỏng hoặc mất công
hiệu. Chẳng hạn thuốc ho có codeine
để lâu thì chất lỏng có thể bay hơi,
còn lại chất codeine với nồng độ
cao có thể gây rủi ro như chóng mặt,
buồn ngủ.
Hàng năm nên
cập nhật và kiểm soát các thuốc
cấp cứu thường dùng.
21- Xử
dụng gậy chống:
Chiều dài của gậy phải vừa
tầm. Khi đứng thẳng người, tay
buông thõng, cán gậy phải ngang với cổ
tay, khi nắm cán gậy thì khuỷu tay phải
cong từ 15 tới 20 độ. Nếu cần dùng
gậy vì đau chân trái thì cầm gậy
bằng tay mặt và ngược lại. Khi bưóc
đi thì gậy và chân đau phải chuyển
động cùng một lúc. Bước lên
cầu thang bằng chân không đau trước,
rồi chống gậy và bước chân đau
lên bậc thang, liên tiếp như vậy cho
đến cuối bậc thang. Đi xuống thì
làm ngược laị, nghĩa là chống
gậy và đặt chân đau xuống bậc
thang trước rồi mới di chuyển chân
không đau. Nhiều người thích gậy có
cán cổ ngỗng hơn loại cán cong , vì
với loại trên, trọng lượng người
xử dụng được thân gậy
chịu đựng nhiều hơn.
22- Nhiệt
độ trong nhà vừa phải.
Nếu quá lạnh, phản ứng cuả ta
chậm lại, dễ té ngã.
23- Viết
số điện thoại khẩn cấp
cạnh mỗi máy điện thoại:
cảnh sát, bác sĩ gia đình, cứu hoả,
xe cấp cứu, thân nhân hoặc bạn thân
ở gần. Nhớ cách xử dụng số
cấp cứu 911.
Kế đến là
an toàn khu gia cư.
Rất nhiều trường
hợp xâm nhập gia cư bất hợp pháp
xẩy ra, nhất là cho nguời tuổi cao.
Kẻ gian thường theo dõi và làm những hành
động phi pháp với lớp người này,
như trộm cắp, lạm dụng tình
dục, lừa gạt.
Nếu có thể
được, chọn khu gia cư có kiểm soát
ra vào, bằng máy móc hoặc nhân lực.
Nếu không thì cửa trước cần có
một lỗ nhỏ để nhận diện căn
cước người tới trước khi
mở cửa. Ðừng để thợ sửa
chữa hoặc người lạ vào nhà
nếu lhông có hẹn trước dù họ có
đưa giấy tờ chứng minh. Qua khe
hở, yêu cầu họ cho số điện
thoại nơi họ làm việc để kêu
kiểm chứng. Nếu kẻ lạ than
phiền gặp khó khăn xin dùng điện
thoại, xin đừng bao giờ để
họ vào nhà. Lấy số điện thoại
kêu hộ cho họ hoặc chỉ cho họ
tới văn phòng gia cư. Ði đâu về mà
nghi ngờ có người ở trong nhà thì không
nên vào mà báo ngay cho cơ quan công lực.
Nhiều cụ
sống riêng rẽ một mình vì hoàn cảnh
hay vì ý thích, không muốn phụ thuộc vào
con cháu, gia đình.Trong trường hợp này,
nên sắp xếp một hệ thống cắp
cứu khi có tai nạn.
Nhờ thân nhân hay hàng
xóm theo dõi ta hay để ta kêu điện
thoại vào giờ đã định. Thí dụ
như thường ngày ta lấy báo mỗi
buổi sáng, hôm nay đến trưa ông hàng xóm
vẫn thấy tờ báo nằm trước
cửa, thì chắc là có chuyện bất thường
xẩy ra. Ông ta bèn ghé gõ cửa hỏi thăm
sự tình. Ðã có nhiều trường hợp
một người cao tuổi tử biệt
cả mấy ngày mà không ai biết, cho tới
khi xú uế từ nơi ở bay ra, mọi người
mới phát giác.
Với sự
tiến bộ của truyền tin, ta có thể
đặt một hệ thống báo động
điện tử. Các hệ thống này
nối nhà với phòng cấp cứu bệnh
viện. Hệ thống có ba bộ phận:
một máy phát tín hiệu nhỏ cầm vừa
trong tay, không giây, có nút bấm để phát tín
hiệu, và được chỉnh giờ theo
lịch trình định trước; một máy
thu tín hiệu gắn với điện
thoại trong nhà, và máy nhận tín hiệu
ở nhà thương. Khi người bị tai
nạn bấm nút trên máy phát tín hiệu
cầm tay, máy chuyển tín hiệu ở điện
thoại sẽ chuyển tín hiệu cấp
cứu này tới nhà thương dù ta không quay
số điện thoại. Máy phát tín hiệu
cầm tay có thể tự động phát tín
hiệu cấp cứu mỗi 6 hay 12 giờ.
Nếu người
xử dụng bình an, họ sẽ điểu
chỉnh nút tự động theo thời gian
kể trên. Ngược lại nếu vì bất
tỉnh, không điều chỉnh nút phát tín
hiệu tự động thì tín hiệu cấp
cứu sẽ phát vào giờ đã định và
nhà thương sẽ liên lạc ngay để
giúp đỡ. Nhờ vậy, người
gặp tai nạn không bị lãng quên quá 6
giờ.
Hoặc ta cũng có
thể giao ước với hàng xóm để
được cấp cứu lẫn nhau mỗi
khi đèn mầu xanh trước cửa sổ
bật lên, dấu hiệu báo có chuyện
chẳng lành xẩy ra.
Vừa giản
dị, đỡ tốn tiền, lại tăng
thêm tình tương thân tương trợ
lối xóm.
An toàn khi ra
khỏi nhà
Trước khi ra ngoài,
nên lưu ý mấy điều:
a-Dự trù lộ trình
an toàn trước khi rời nhà;
b-Mặc quần áo
thoải mái để khi cần ứng phó
dễ dàng;
c-Nên có điện
thoại di động để dùng khi cần;
d-Ðừng chụp
ống nghe radio trên tai, để có thể
tỉnh táo nghe nhìn động tĩnh chung quanh;
e-Tránh dùng cầu
thang, lối đi ít người qua lại;
g-Ðừng đi chung
thang máy với người lạ;
h-Bước đi
một cách tự tin, đều đặn;
i-Nếu cảm
thấy rủi ro có thể xẩy ra trên lộ
trình thì tránh xa càng mau càng tốt;
k-Thay đổi
lộ trình đi bộ hàng ngày; nếu có
bạn đồng hành càng tốt;
l-Nếu nghi ngờ có
người theo thì đi về phía đông
người; đừng về nhà kèo kẻ gian
theo biết nơi ở của mình;
m-Luôn luôn để
ý tới mọi người, mọi việc
ở xung quanh
Nếu lái xe hơi:
Lái xe càng cẩn
thận càng tốt; luôn luôn mang nịt seat belt;
không nên uống rượu hoặc dùng
thuốc có ảnh hưởng tới trí óc;
a-Luôn luôn đổ
săng đấy bình
b-Ðậu xe nơi sáng
sủa, gần nơi định tới;
c-Ðừng đậu
kế bên xe to lớn vì kẻ gian có thể
ẩn náu trong đó;
d-Lấy sẵn chìa
khóa trước khi trở lại gần xe;
từ xa nhìn gầm xe có gì lạ không;
e-Quan sát băng
ghế sau trước khi bước vào xe;
g-Ðóng cửa xe, quay
kính xe lên cao để không ai thò tay vào
được;
h-Không cho người
lạ quá giang;
i-Ðang ở trong xe mà
có người lạ quấy rầy, muốn vào
xe thì bấm còi to để lưu ý mọi người
và ra dấu hiệu nhờ giúp đỡ;
k-Nếu nghi có xe theo
mình thì lái vào khu đông người, cây săng
và cầu cứu nếu thấy có nguy hiểm;
l-Khi xe hư dọc
đường, nâng nắp xe lên cao, cheo một
miếng khăn trắng trên cột antenne để
tỏ ý cầu cứu rồi vào xe, khóa cửa
ngồi đợi.
Kết luận
Trên đây chỉ là
một số gợi ý căn bản, Có
nhiều điều ta thấy như nhỏ
nhặt không đáng lưu tâm nhưng nếu vô
ý quên không theo thì “ cái sẩy nẩy cái
ung”. Cho nên cứ “cẩn tắc vô ưu” như
cổ nhân vẫn nhắc nhở.
Ðể cuộc
sống mỗi ngày được bình an.
Bác sĩ
Nguyễn Ý Ðức
Texas-Hoa Kỳ
|