Khi váy (skirt[1]) ngắn đi, tóc lại dài ra.      

Nhưng giờ đây Kurasaburô đã bảy mươi tám tuổi.

Kurasaburô tìm thấy trên tờ báo nào đó có một bài thơ của phụ nữ ý nói “món tóc màu đen xõa trên mặt tấm ga giường (drap) trắng, đang vẽ tranh trừu tượng”.

Người con gái đó đang ngủ một mình hay ngủ với ai? Mớ tóc dài ấy nằm yên một chỗ hay đang chuyển động? Bài tanka không hề đề cập tới. Vậy thì có nên nói là ba mươi mốt văn tự[2] kia chưa đủ để diễn đạt hết những điều đó hay không nhỉ? Hoặc giả, nhà thơ vì muốn giữ bí mật nên không tiết lộ!

Trong giường của Kurasaburô, có một con mèo đen chui vào. Con mèo ấy đang nằm bên hông Kurasaburô. Từ bốn năm năm nay, con mèo ấy đã có thói quen chọn phía hông trên trái của ông làm chỗ ngủ thường xuyên. 

Mỗi đêm, con mèo vẫn nằm ở bên cạnh Kurasaburô cho nên khi phải ngủ ở ngoài, ông đã dặn sẵn vợ ông tài xế nhà mình hãy vào giường ông mà ngủ. Thế nhưng lúc Kurasaburô vắng nhà, nghe nói là con mèo lại ra ngoài phòng khách, ngủ suốt đêm trên tấm nệm zabuton ông thường ngồi.

Kể từ năm 65 tuổi, Kurasaburô có thói quen thức dậy rất sớm. Ông nôn nóng đợi đến giờ người phát báo đến. Khi ra thùng thư ngoài cổng để lấy báo, ông phải bước từ phòng tiền đường xuống sân khi đêm mùa đông chỉ vừa mới ló rạng. Có khi ông dẫm lên lớp sương đóng băng và nó rạn gây thành tiếng. Lúc đó, thấy trong người thật thanh thoát, ông bèn hít thật sâu vào lồng ngực cái khí lạnh đang ở dưới không độ.

Phía đông nhà có một hàng tùng với năm, sáu cây thật cao. Giữa bầu trời và vượt lên trên những tàng lá, một vầng thái dương màu đỏ và lạnh lẽo vừa xuất hiện.

Cho đến khi Kurasaburô lấy báo trở về, con mèo vẫn nằm đấy chờ đợi. Rồi đến lúc Kurasaburô chui vào giường, nhiều khi nó đã thè cái lưỡi nham nhám và dinh dính liếm liên tục lên bàn tay của ông. Đó là những lúc Kurasaburô thấy trong người mình đang dậy lên một cảm xúc hoang dã giống như  thú tính.

Kurasaburô đã có thói quen vừa đọc báo, vừa đợi vợ chồng người tài xế thức dậy đến gặp ông. Ông cũng muốn làm đôi ba việc nhỏ như kéo liếp che mưa (amado) lên nhưng lại lo rằng nếu như thế, có lẽ người tài xế sẽ không hài lòng vì nó thuộc về phận sự của ông ta. Hiện này, trong nhà này chỉ còn sót lại ba người: Kurasaburô và vợ chồng ông tài xế.

Mùa hè năm Kurasaburô 65 tuổi, bà vợ ông mất. Hai anh con trai và một cô con gái của Kurasaburô cũng như con gái của vợ chồng ông tài xế đã lập gia đình và ra riêng. Mỗi nhà đều đã có cháu cả.

Năm nay, ông tài xế cũng 61 rồi. Kusasaburo vẫn tiếp tục mướn ông. Tính ra  đã trên 25 năm.

Năm 71 tuổi, Kurasaburô từ chức về vườn. Sau đó, việc sử dụng xe đã giảm xuống trông thấy. Từ đó, ông tài xế hầu như chỉ được dùng như anh làm vườn hay người giúp việc nhà.

Chẳng hạn chỉ có vợ của ông tài xế từ khi cùng với chồng đến sống chung trong ngôi biệt thự này, đôi khi nhờ được sai bảo những chuyện vặt vãnh nên giờ đây đã sành cả bếp núc, suốt ngày lo tất cả công việc trong nhà.Từ khi vợ của Kurasaburô mất đi, vợ ông tài xế đã xem việc mình phải chăm sóc cho Kurasaburô như một chuyện đương nhiên.

Chẳng hạn như chỉ có vợ của ông tài xế mới là người biết tất cả những bạn gái của Kurasaburô.Việc đun nước tắm cũng vậy, bà biết điều chỉnh nhiệt độ nước tắm cho phù hợp với sở thích của Kurasaburô, không một ngày nào sai chạy.

Vợ chồng ông tài xế không có liên hệ bà con gì với Kurasaburô.Thế mà tình cờ họ lại là gia tộc. Không biết cuộc đời run rủi thế nào mà thành ra như vậy.

Trước kia, lương ông tài xế là do hãng trả. Kurasaburô chỉ tùy tâm đóng góp thêm một ít. Đến khi Kurasaburô thôi việc ở hãng, ông tài xế định bụng đổi qua nghề lái tắc xi cá nhân để tiện cho đôi bên nhưng ông không thể nói chuyện đó với Kurasaburô.Về phía Kurasaburô thì một phần ông không muốn vợ chồng ông tài xế phải lâm vào cảnh khó khăn, môt phần ông thấy rằng đối với mình, họ đã trở thành hai kẻ không thể nào thiếu được trong cuộc sống. Ông nghĩ đã qua cái tuổi 70 như bây giờ, ông không thể tìm ra những người làm vừa ý mình như họ được.

Hai vợ chồng người tài xế sống trên gác hai của khu nhà chứa xe.

Đằng sau nhà chứa xe có một chỗ được cất lên làm kho để đồ. Tầng trên của nó gồm hai phòng kiểu Nhật, mỗi phòng rộng sáu chiếu tatami, và ba phòng kiểu Tây, thêm một sân thượng làm nơi phơi quần áo.Nhà bếp cũng không đến nỗi chật chội.

Cô con gái của vợ chồng người tài xế từ khu nhà đó đi đến trường, rồi cũng từ chỗ đó mà đi lấy chồng.Nay chỉ còn mỗi hai người nên vợ chồng ông tài xế có thể sinh hoạt thoải mái.

Tuy nhiên, sau khi vợ của Kurasaburô qua đời, có lần Kurasaburô đã thử bàn với vợ chồng ông tài xế là, nếu họ đồng ý, hai người nên dọn qua ngôi nhà chính để ở với ông, hoặc chỉ qua đêm thôi cũng được.Hai vợ chồng bèn bàn bạc với nhau và sau đó, họ đã khước từ. Có lẽ hai ông bà e rằng nếu họ nhận, mấy người con trai con gái của Kurasaburô có thể cảm thấy không vui.

Thực ra, Kurasaburo cũng đã nói về khả năng một người sống đơn độc gặp phải những nguy hiểm như có thể đột tử giữa đêm hôm. Ông tài xế mới khuyên ông nên đặt một cô gái trẻ nào đó ở bên cạnh. Riêng bà vợ ông tài xế thì vẫn không để tâm đến những lời Kurasaburô phát biểu. Bà bảo một cách tự tin là mình vẫn theo dõi ông mỗi ngày và hiểu rõ tình hình sức khỏe của ông, cho nên sẽ không để ông gặp phải những sự cố đột biến.

Muốn giúp ông tài xế đỡ phải lái nhiều vì ông ấy cũng đã già so với độ tuổi một người tài xế, Kurasaburô lập kế hoạch trong vòng một hay hai tháng, ông chỉ dùng xe chừng một lần. Nhưng khi Kurasaburô lười biếng đi như thế, chính ông tài xế lại đứng ra thôi thúc. Có lẽ vì ông không muốn cho Kurasaburô chóng rơi vào cảnh già nua.

Ngay câu chuyện về một thiếu nữ tên Hisako, người đầu tiên được Kurasaburô đem kể cho nghe cũng là ông tài xế.

Nhân vì ông đã kể về nó từ lúc bắt đầu, nên cũng đã kể cho đến phần cuối. 

Tuy vậy, ngay cả với người tài xế, Kurasaburô chưa từng tâm sự về những khúc mắc trong lòng mỗi khi mình nhớ lại người con gái ấy vào những đêm nằm trên giường chờ cơn buồn ngủ kéo tới hay, hiếm hoi hơi, những buổi sáng lúc mình vừa mở mắt và còn nằm trong chăn.

Kurasaburô đặt mua những sáu tờ báo. Ông đọc chúng một cách chậm rãi. Mỗi sáng, sau khi dẹp sáu tờ báo ấy qua một bên, ông vẫn cảm thấy có gì thiêu thiếu và nó khiến ông buồn buồn.

Xong bữa cơm sáng, ông cứ ăn mặc nguyên như thế và ra ngồi ngoài phòng khách. Tại nơi đây, mỗi ngày từ chín giờ sáng đến mười rưỡi, sẽ có điện thoại của một nhân viên ngành chứng khoán gọi để cập nhật cho ông tình hình thị trường cổ phiếu. Cái mà ông thích nhất là người buôn bán chứng khoán này dù có bận rộn, nhưng vì hiểu ý ông, nên từ năm, sáu năm nay, lúc nào cũng có những cuộc điện đàm nói chuyện dông dài. Ấy thế mà cúp điện thoại xong, Kurasaburô lúc nào cũng còn muốn nói thêm.. 

Sau khi Kurasaburô đã nghỉ việc ở hãng, lấy cớ là để có thể tiếp tục theo dõi biến động tình hình kinh tế, ông bắt đầu chơi chứng khoán. Buổi đầu, ông rất thận trọng và kỹ lưỡng, thế nhưng, cùng với thời gian, ông đã trở thành táo bạo và nhiều khi sơ hở (mubô).

Tuy vậy, không phải lúc nào ông nhân viên hãng chứng khoán kia cũng chấp hành đúng y lệnh nhắn qua điện thoại của Kurasaburô đâu. Cho dù trong điện thoại, ông ta có đồng ý nhưng không thiếu gì dịp ông đã mua bán những thứ khác cho Kurasaburô. Nói về những cái sơ hở của Kurasaburô thì có thể nhắc tới việc ông thấy vui thú trong chuyện cãi vã, đôi co, và xem những cuộc nói chuyện dài bằng điện thoại như một trò chơi. Hình như nhà buôn chứng khoán kia cũng có phần nào chấp nhận điều đó.

Có lẽ phải xem nhà buôn chứng khoán quen biết lâu năm này cũng giống như hai vợ chồng ông tài xế. Họ là những người bầu bạn và bảo vệ cho cái tuổi xế chiều của Kurasaburô.

Tuy vậy, đầu cơ vẫn là một trò may rủi. Phải đề phòng những nguy hiểm đến từ sự sơ hở trước người khác. Nhưng một khi những sơ hở đó được rêu rao không chút e dè thì chỉ còn có cách dựa vào trực giác hay nương theo thời vận để hành động mà thôi.

Kurasaburô đã nhìn thấy bài tanka nội dung có ý nghĩa là “món tóc màu đen xõa trên mặt tấm ga (drap) giường trắng, đang vẽ tranh trừu tượng” ấy ở trong một trang báo. Lúc đó, ông đã xem xong cột tin nói về chứng khoán trong sáu tờ báo ông mua và hầu như đã dặn dò xong cho nhà buôn chứng khoán những gì mình đã định qua điện thoại.

Người con gái đó đang ngủ một mình hay ngủ với ai? Mớ tóc dài ấy nằm yên ở một chỗ hay đang chuyển động? Cuối cùng, Kurasaburô có cảm tưởng mình đã tìm ra câu trả lời. Đó là khi nhìn suối tóc đen dài của mình như đang chảy trên cái giường phủ tấm ga trắng, người con gái đó đã ví nó với một bức tranh trừu tượng. Kurasaburô liền cảm thấy bực bội với bài thơ ấy.

Ghét bài thơ ấy đã đành, nhưng có vì đó mà ghét cả người con gái đã sáng tác nó hay không? Kurasaburô lại nghĩ: “Khoan nào. Để xem cái đã!”. Nhất là bài thơ ấy nằm trong mục thơ của độc giả gửi tới, làm sao ông có thể biết người viết là ai?

Thế nhưng ông chắc chắn là mình từng thấy ở đâu đó một người con gái vốn hay ngắm nghía mái tóc dài của nàng khi đang ở trên giường!

Sở dĩ bài thơ kia vướng bận mãi lòng Kurasaburô cũng chỉ vì người thiếu nữ có tên Hisako kia thôi. Và bài thơ đó làm ông không khỏi nhớ về nàng.

Giọt lệ ứa ra và chảy từ khóe mắt của Hisako đã lan trên tấm vải ga trắng và làm ướt một chỗ nào đó trên mái tóc của nàng. Kurasaburô có lần đã luồn mấy ngón tay vào trong làn tóc ấy để dò xem nó ở đâu.

Đó là lần đầu tiên Hisako được Kurasaburô yêu. Sáng hôm sau, chỉ qua mỗi một động tác, Hisako đã trở thành người đàn bà đem đến cho ông kỷ niệm sâu sắc nhất.

Trước khi gặp nàng, ông thường nhớ về một người con gái có tên là Haruko do cách nói chuyện thì thầm như rót vào tai.

Liên hệ của ông với Haruko không sâu xa lắm để sau đó có thể gọi là một cuộc chia ly, và dù đã cắt đứt, họ vẫn còn vui vẻ qua lại với nhau. Đôi lúc  gặp gỡ nhau, Haruko vẫn không thay đổi. Nàng luôn luôn mừng rỡ và nhắc lại những kỷ niệm ngày xưa một cách thích thú. Vốn đã từng biết đến thân thể của nhau nên đối với Kurasaburô, lúc nào ông cũng cảm thấy thân mật và an tâm khi đứng trước nàng.

Người đàn bà như Haruko là một trong những ân sủng đã đến trong đời của Kurasaburô.

Có hôm ông nhận được một tấm thiệp Haruko thông báo là bây giờ nàng đã có một quán ăn nhỏ mở cửa cho đến gần sáng ở khu Yushima. Tiệm vừa khai trương được mươi ngày, Kurasaburô đã rủ rê ba người bạn trẻ làm ở cái hãng ông vừa thôi việc, tìm đến ăn thử.

Cũng phải đến cả năm rồi ông chưa gặp Haruko. Quán của nàng trông khá hơn so với những gì ông tưởng tượng.

Khi Kurasabura đến đứng trước quầy thu ngân và đang đợi tính tiền, Haruko bèn nghiêng người tựa vào ông, nửa như ôm ông mà nửa làm như không muốn ôm.

Bất chợt Kurasaburô cảm thấy đôi môi của người đàn bà đang ghé lại bên tai mình. Nàng thì thầm: “ Bộ anh chê em già, hết thời rồi hả?”. Ông kinh ngạc, quay lại nhìn mặt nàng.

Haruko nhất định chỉ có 28 tuổi. Nàng hãy còn trong lứa tuổi 20. Kurasaburô  năm đó đã 72.

Hồi Haruko 23 tuổi, nàng đã ngủ với ông. So với thời đó, ông thấy nàng vẫn chẳng có gì đổi khác.

Dù vậy, ông không nghĩ mình sẽ ăn nằm với nàng thêm lần nữa. Cho nên cuối cùng Kurasaburô đã bước ra khỏi quán.

Thế nhưng tiếng thì thầm nhẹ nhàng, tươi tắn và chan chứa tình cảm của nàng không bao giờ tan biến khỏi lòng ông.

Tuy nhiên, hơn cả tiếng thì thầm ngọt ngào của Haruko, động thái của Hisako mới là cái gây bất ngờ cho Kurasaburô. Vả lại, Hisako chỉ mới có 18 tuổi.

Mẹ của Hisako đã nhờ Kurasaburô giúp cho con gái mình biết mùi đàn ông. Một sự nhờ vả hơi khó nhận lời. Cũng là một sự nhờ vả đáng kinh ngạc.

Hiện nay, mẹ cô đang kinh doanh một quán rượu ở Roppongi nhưng trước kia bà là geisha. Hồi bà còn làm geisha thì hãng nơi Kurasaburô làm việc đã từng sử dụng bà một cách tùy hỷ khi họ muốn bôi trơn những mối quan hệ làm ăn. Ông cũng từng cho phép bà tự do ra vào nhà riêng của mình.

Hisako là con gái độc nhất của bà, năm đó vừa tốt nghiệp trường cấp ba. Bà mẹ đã bao lần thúc giục cô xuất hiện ở quán rượu của gia đình nhưng cô nhất quyết không nghe. Cô không muốn đứng quầy ở quán của mẹ vì đang mong đợi được làm việc trong một cửa tiệm sang hàng đầu ở Ginza.

Trong nghề chiêu đãi viên (mizushôbai), các cô gái còn trinh (kimusume) không có giá trị gì hết. Người mẹ của cô còn xem trinh tiết của con gái mình là một gánh nặng và gây lắm phiền phức. Hơn thế nữa, cho đến tận giờ, mẹ cô vẫn còn bị ám ảnh bởi tấn bi kịch đã nếm trong lần đầu tiên bà bán mình (miuri) cho khách. Bà không muốn còn gái mình phải chuốc lấy sự đau thương như thế nữa. Thế nào rồi con gái bà cũng sẽ gặp phải một tên đàn ông không ra gì và một vết thương đầy thù hận sẽ in hằn lên cuộc đời của nó.

Kurasaburô tuy nghi ngờ vết thương mà người mẹ nhận được hẳn là sâu sắc lắm nhưng ông lại càng không thể đồng ý. Dĩ nhiên ông cũng không hề đặt câu hỏi về vết thương cũ của bà để biết nó là gì.

Vì tội nghiệp cho cô con gái, Kurasaburô đã từ chối. Ông bảo với bà là có lẽ  Hisako chưa biết chuyện.Thế nhưng bà mẹ đã hỏi ngược lại là nếu Hisako đồng ý thì ông có nhận lời không? Bà còn nhấn mạnh thêm là Kurasaburô sẽ không gánh lấy trách nhiệm và cũng không phải chi một món phụ đảm nào cả.

Bà mẹ cho biết Hisako đã nhận lời và dắt Hisako đến nhà Kurasaburô. Bà bảo sẽ để con lại và ra về. Cô gái rất xinh đẹp.

Không hiểu lần đó làm thế nào mà Kurasaburô đã thoát thân được.

 

Nửa năm trời trôi qua. Trong khoảng thời gian này, bà mẹ đã điện thoại hai ba lần để khuyên Kurasaburô hãy đưa Hisako đi du lịch ở một nơi nào đó.

Ông tài xế cứ nói là bà mẹ của Hisako chắc có một sự tin cậy rất sâu sắc nơi Kurasaburô. Nhưng chính vì thế Kurasaburô mới trả lời rằng mình càng phải cố tránh cho được.

Đến mùa thu, Kurasaburô có chương trình đi Nara chơi “gôn” (golf) và dự định sẽ ngụ tại Khách sạn Kawana khoảng một tuần. Hai mẹ con Hisako cũng đến nơi bằng xe hơi của ông.

Ông tài xế cho biết là mình đã nhận được điện thoại của bà mẹ. Bà cho biết đã có điện thoại từ Kurasaburô bảo đưa con gái đến.Tuy biết là bà nói dối nhưng Kurasaburô vẫn giữ im lặng.

Bà mẹ ngủ lại ở một phòng riêng.

Người Hisako cứng nhắc và run rẩy. Trong bóng tối tờ mờ, khi đưa mắt nhìn, ông thấy vầng trán nàng lấm tấm mồ hôi lạnh. Đưa tay ra sờ thì thấy trán cô đã lạnh đi. Khi nàng khép mi lại, ở đuôi mắt có một giọt lệ ứa ra. Giọt lệ đó đã lăn xuống phía dưới khuôn mặt nhỏ, hình như để nhuộm ướt một vùng nào đó trên bờ tóc. Kurasaburô luồn tay vào trong mái tóc của Hisako để thử đi tìm nhưng vẫn không biết chỗ thấm ướt ấy nằm ở đâu.

Ông bảo chắc là em đang buồn và đã nhấc người tránh qua một bên. Hisako không nói lấy câu nào.

Giữa khuya, khi Kurasaburô chợt mở mắt thì đã ba giờ sáng. Trong phòng có hai chiếc giường nhưng Hisako đã qua ngủ ngay giữa giường của Kurasaburô. Không biết có phải vì Kurasaburô động đậy hay sao mà Hisako chợt mở mắt.

Làm như giấc mộng nàng đang thấy in trùng lên hiện tại, Hisako giao trọn thân thể mình cho ông một cách ngoan ngoãn.

Sáng mai, lúc Kurasaburô mở mắt, Hisako đã dậy rồi và đang ngồi trên một chiếc ghế.

Khi Hisako nhận ra là Kurasaburô đang nhìn mình trong tư thế đó, nàng lẳng lặng đứng lên và bước về phía ông. Cô không nói gì, chỉ ngồi xuống bên giường Kurasaburô. Thế rồi, sau khi chống một cánh tay lên mặt giường, cô hơi co đầu gối lên và so hai chân lại với nhau, đưa tất cả lên trên giường. Kurasaburô bèn lấy tấm chăn len ôm trọn thân hình Hisako, cuốn nó vào trong sau cái động tác gây bất ngờ ấy của cô. Hai bên đều không nói câu nào.

 

Câu chuyện nói trên đã xảy ra bốn năm về trước, khi Kurasaburô 74 tuổi. 

Bài tanka về mái tóc đen cũng đã làm ông nhớ lại cử chỉ của Hisako vào buổi mai hôm ấy..

 

Dịch ngày 5/3/2023

 

Bên lề tác phẩm:

 

Tác phẩm ra đời năm 1970, hai năm trước ngày nhà văn qua đời (1972). Đặc điểm của nó là bàn về nỗi cô đơn và tình dục của người lớn tuổi mà ông cũng như Tanizaki, là những nhà văn thường xuyên sử dụng như đề tài.

Cũng cần nói thêm rằng Kawabata vẫn trung thành với ý tưởng là một tình yêu hay một vẻ đẹp, khi đã sinh ra, sẽ không bao giờ mất mà còn được tiếp tục và chuyển giao qua nhiều thế hệ. Người mẹ như thể đã gửi gắm tình yêu và lòng tin cậy của bà đối với nhà văn qua việc ký thác cho ông cô con gái nhỏ của mình. Cũng may cho ông là nàng vừa quá tuổi vị thành niên.

Chúng ta cũng thấy rằng, qua Kawabata, tình dục còn có thể thăng hoa và trở thành một nét đẹp nếu trong đó có sự tinh tế và lòng tin cậy.

 

Xuất xứ:

 

Nguyên tác trích từ Toàn tập về Kawabata của Nxb Shinchô, Tokyo (1980)