Tôi đã không nghĩ là có một động cơ nào có thể thúc đẩy tôi nóng lòng trở lại Hội An sau khi vừa mới chôn cất Huân 49 ngày trước đây. Sự khổ đau triền miên và niềm cô đơn không biết lúc nào mới dứt làm tôi không thể nghĩ đến ngày trở lại. Thế nhưng tôi lại trở về. Lần này đem hai con trai và dâu về làm lễ chung thất cho anh.

Mới bảy tuần trước đây, chiếc thuyền lớn đưa Huân từ bên này qua bên kia bờ sông. Tôi thẫn thờ ngồi bên cạnh quan tài, nắm chặt bàn tay An, nghĩ đến lúc qua bên kia bờ nơi Huân và tôi đã bắt đầu tình yêu của mình. Thời đó quê chúng tôi êm ái nhẹ nhàng và bến sông là nơi gặp gỡ, chuyện trò. Tuổi thơ của chúng tôi là những buổi chờ đò qua về hai bến sông, là những câu chuyện vu vơ, những bước chân trên đường đất nghe tiếng lá tre chạm nhau trong gió. Bây giờ đường quê đã đổi mới, nhà ngói nhiều hơn nhà tranh, đường nhựa dài hơn đường đất nhưng màu nắng vẫn là màu nắng xưa, luồng gió vẫn là luồng gió cũ, chỉ có tóc không còn xanh và lòng không còn ngây thơ trong trắng. Ngày xưa, trên con đường từ bến sông về nhà, thỉnh thoảng không thấy ai nhìn Huân lại nắm lấy tay tôi, bàn tay to lớn ấy bao bọc nguyên cả bàn tay nhỏ bé của tôi, cho tôi cái cảm giác đây là nơi dựa giẫm, gửi gấm cuộc đời mình. Đêm về Huân viết những bài thơ hay đến nỗi mỗi khi học giờ Quốc Văn tôi đều nghĩ đến một ngày nào đó thơ của Huân sẽ được in ra cho con cháu chúng tôi học. Tôi say sưa, mơ mộng, tuổi thơ đưa tôi đến bao nhiêu chân trời lạ trong đó Huân dẫn tôi đi qua bao nhiêu chốn hoàng hoa.

Kỷ niệm cứ lần lượt hiện về. Những ngày tháng vui chơi, hạnh phúc, những chuỗi ngày nhớ mong vô vàn, những cay đắng, mồ hôi nước mắt. Ôi thời gian cứ vô tình trôi qua, đều đều chảy như con nước trên sông cuốn theo mọi tình huống của cuộc đời. Tôi nhớ lời Má tôi hay nói ở tuổi bảy mươi lúc tôi mới ngoài ba mươi... Cuộc đời còn dài lắm con ạ, còn bao nhiêu là đổi thay.Cứ liệu mà sống với những gì Trời đã an bài. Tôi bỗng thấy như mình đang từ một cơn mê này qua một mộng mị khác...

Có nhiều khi tôi buồn, nuối tiếc những ngày qua thì Huân nói “Em có một tờ giấy trắng mà cứ đem cất vào hộc tủ mãi sao, em phải mạnh dạn viết vào đó, có lúc là một bài thơ tình tươi mát, có khi là một lời ca não nuột hay là một đoạn văn dài than vãn không thành tiếng. Đó chính là tiếng lòng của em, là khi những sợi tóc xanh bỏ em ra đi hoặc những dấu chân chim thời gian về nằm trên khuôn mặt. Em đừng buồn vì tuổi trẻ đã bỏ ta mà đi, em hãy vui vì em đã sống được một đời dài ý nghĩa. Anh cám ơn em, anh đội ơn trời cho chúng ta sống được với nhau những ngày cuối đời êm ả.” Lời anh hay nói đã bao năm nay. Tôi đâu có nghĩ anh nói vậy để rồi bỏ tôi mà đi, lần này là ra đi vĩnh viễn.

Tôi đã khóc nức nở trên vai An, đứa con trai 30 tuổi mà vẫn còn rất gần với Mẹ. Đứa con trai đã cùng sống với tôi qua những chặng đường khó khăn và đau khổ nhất của đời tôi. Tôi không thấy được khuôn mặt của An lúc đó, không đọc được cảm xúc của An nhưng tôi thầm cám ơn bờ vai rộng, bờ vai giống Huân như Huân vẫn thường hay nói. Bờ vai An đã cưu mang giùm tôi nỗi khổ mất anh. Khi người ta hạ quan tài của Huân xuống lòng đất, tôi nghĩ là Huân đã đem tình yêu của chúng tôi theo vì với Huân “Anh có thể thiếu em nhưng không thể thiếu tình yêu của chúng ta”. Tôi nắm chặt một nạm đất trong lòng bàn tay, bàn tay kia một cành hoa, thả nhẹ xuống quan tài - nắm đất miền quê yêu quý và đóa hoa tình yêu dịu ngọt của chúng ta đó, lòng tôi thầm mong anh đem được tình yêu của chúng tôi đi để tôi có thể sống bình yên hơn, hy vọng tôi sẽ tiếp tục đi con đường còn lại dễ dàng hơn.

Vài ngày sau đám Huân, An đưa tôi về Huế rồi bay vào Sài gòn tiếp tục công việc. Làm kiến trúc sư, kế hoạch cho một hãng đầu tư xây cất ờ Saigòn An rất bề bộn với công việc nhưng không ngày nào là không quên gọi Mẹ. An đề nghị tôi dọn vào ở với An cho có Mẹ có con. Tôi cười nói với con, hơn 30 tuổi mà chưa có vợ, đem Mẹ về ở với thì chẳng cô nào thèm lấy con đâu. Con gái thời nay lấy chồng mà nghĩ là còn phải lo cho Mẹ chồng nữa thì ai mà ham. An cầm lấy tay tôi, thì Mẹ không lo cho Bà Nội đó sao? Mẹ đã phải lo cho Bà Nội và cho hai con lúc Ba không có nhà nữa thì đã sao? Con trai tôi ơi, con không nhớ là cái khoảng cách thời gian giữa chúng ta gần bốn mươi năm cuộc đời, là bao nhiêu đổi thay: tình cảm, văn hóa và hằng ngàn hoàn cảnh oái ăm!!.

Tôi một mình trở về căn nhà nhỏ bên cầu Bến Ngự. Căn nhà nhỏ của chúng tôi ấm cúng, tràn đầy hình ảnh, kỷ niệm. Tôi thấy thiếu nhưng chưa thấy buồn. Có thể nhiều đau khổ trong đời đã làm tôi không còn so được cái buồn nào buồn hơn cái buồn nào. Buồn mất anh ở tuổi hơn 60 hay buồn xa anh lúc chưa được 30. Buồn cuối đời hay buồn lúc vừa bước vào đời làm dâu với Mẹ già, con dại. Đã bao nhiêu năm tôi cứ sống với cuộc sống trước mắt, chưa hề được ngồi xuống, thư thả để lắng nghe tiếng nói của tâm hồn mình. Có lẽ đây là lúc tôi có thể ngồi xuống đọc tờ giấy của đời tôi, tờ giấy trắng đã được viết lên những bài thơ tình, những ca khúc, khổ đau có hồ hởi có, những đoạn đời tan nát, xót xa nhưng sao tôi cũng vẫn còn can đảm để tiếp tục sống tiếp tục viết. Thế mới chứng minh được lời của các nhà tâm lý học là sức chịu đựng của một người đàn bà chưa ai từng đo được. Đặt vào hoàn cảnh nào người đàn bà cũng tìm ra một lối thoát mà không ai dự đoán được. Cái trực giác của người làm Vợ làm Mẹ, người làm Chị, người làm Em, người làm Bà sẽ giúp họ thoát khỏi những trường hợp oái ăm nhất của cuộc đời.

Một tuần sau khi chôn cất Huân, Hội điện thoại từ Nữu Ước về. Mới hơn một tuần trước đây, khi gọi báo tin cho Hội là Huân mất, Hội vội vàng:

- Để con lấy máy bay về ngay với Mẹ.

Thật ra có về ngay được chăng nữa thì khi đến Huế cũng đã không kịp ngày đưa đám cha. Xin visa mất ít nhất là hai ngày, bay mất hai ngày từ New York về Saigòn, rồi nửa ngày từ Saigòn về Huế. Hội lập gia đình được năm năm nay, khi Huân vừa tròn 65, lúc đó Huân đã bắt đầu thấy không khỏe nên chúng tôi không đi dự đám cưới được. Chúng tôi chưa được gặp Loan, cô dâu đầu. Năm sau Loan sinh con trai đầu lòng, sau đó thêm một cháu trai hai tuổi. Huân hân hoan, cứ mong có ngày được gặp cháu nội, cháu đích tôn chứ phải chơi!.

- Có con dại, đi đứng khó khăn lắm. Mẹ biết con muốn về, nhưng về lúc này con cũng không còn gặp được Ba nữa. Thôi con cứ từ từ mà thu xếp, bên này đã có An lo mọi chuyện xong rồi. Lo cho vợ và cho các cháu đi con.

Lần này không biết Hội định thế nào, tôi tự hỏi thì đầu giây bên kia Hội nói:

- Mẹ ơi, con và Loan sẽ gửi hai cháu cho bà Ngoại. Năm tuần nữa tụi con về thăm Mẹ và làm lễ 49 ngày của Ba. Loan chỉ đi được một tuần, con sẽ ở lại với Mẹ và An thêm một tuần nữa. Mẹ và An cứ dự tính chương trình, tụi con sẽ theo. Con sẽ email về Mẹ lộ trình của chúng con.

- Hay quá, nếu hai cháu Linh và Lân ở với bà ngoại được thì các con về làm lễ 49 ngày cho Ba là Mẹ mừng lắm. Đối với con nhà Phật Giáo, 49 ngày là ngày quan trọng nhất của người đã mất. Làm sao con biết được chuyện 49 ngày?

- Mẹ quá lo, thời buổi này không tìm hiểu thì thôi chứ muốn hiểu biết thêm thì kiến thức tràn đầy trên mạng. Mẹ đặt ra một câu hỏi, biết thì con trả lời ngay không biết con sẽ gọi lại mẹ với câu trả lời trong vòng 30 phút.

Bên này cứ mỗi cuối tuần con đều đến chùa làm lễ tuần cho Ba.

- Như vậy hơn một tháng nữa là hai con sẽ về.

Tôi thả ống điện thoại xuống. Giá như Huân còn sống. Huân sẽ vui biết bao khi gặp Hội, nhất là gặp được Loan, người đàn bà đang cùng chia sẻ cuộc đời với con mình. Tôi vẫn hay tự nhủ, nếu có cơ hội đi thăm người lớn tuổi, đi dự một tiệc vui với người thân, tôi sẽ cố gắng có mặt khi người thân còn sống để thấy được niềm vui của ho, chia xẻ những nụ cười, tinh hoa của cuộc sống. Khi còn trẻ, còn mạnh khỏe ít ai nghĩ đến sự sống chết, sự mất còn có thể xảy ra trong tích tắc, trong một khoảnh khắc mà đến khi mình nhận thức ra thì đã đi qua.

Có thể vì nóng lòng chờ đợi Hội và Loan trở về, có thể vì bận bịu lo chuẩn bị chương trình cho ngày lễ thất tuần, xếp đặt nhà cửa, đã không lo được chu đáo từ mấy năm sau khi Huân ngã bệnh nặng nên tôi không còn thì giờ để tủi thân cho sự thui thủi một mình. Tôi đã liên lạc với khách sạn ở Hội An để chúng tôi ở lại tham quan sau ngày lễ thất tuần. Tôi cũng đã nhắc nhỡ các bác các thầy tổ chức lễ chung thất của Huân và mời bà con dùng cơm chay ngay tại chùa sau khi làm lễ.

Tối hôm qua sau khi đón Hội và Loan ở phi trường Phú Bài về, tôi bận rộn cơm nước, nói chuyện với các con không ngừng. Ngày còn nhỏ Hội rất thích ăn cơm hấp lá sen. Đây là món ăn cầu kỳ của người Huế nhưng làm quen thì cũng không đến nỗi. Loan vào trong bếp xem tôi làm cơm, thấy hay hay vội đem giấy bút ra ghi chép:

- Để xem về bên ấy con có làm cho anh Hội ăn được không?

- Vấn đề là làm sao con có lá sen, tôi hỏi.

- Bạn con có cả một hồ sen, con sẽ xin lá.

Vo gạo cho sạch, để ráo nước, chiên với dầu và 1 chút muối. Luộc thịt gà để dành nước dùng. Tôm hấp chín, bóc vỏ, hành tây, cà rốt xắt hạt lựu chần nước sôi. Hạt sen luộc chín. Lấy nước luộc gà để nấu cơm đã chiên. Đến khi nước cạn, hạ lửa, để nồi cơm trên bếp độ 1/2 giờ, bới ra trên lá sen, trộn với hỗn hợp tôm, thịt rau, cà rốt, hạt sen, nêm muối tiêu, gói lá sen lại hấp khoảng 15 phút cho mùi lá sen thơm thấm vào cơm. Thế là xong. Loan thoăn thoắt làm theo, rất dễ thương, cái gì cũng hỏi cũng muốn học.

Hội và An nói chuyện cười giòn tan ở phòng ngoài, tôi và Loan nói từ món ăn này đến món ăn khác. Sự khác biệt giũa các món ăn Huế và Quảng Nam và Sài gòn. Sinh ra tại Nữu Ước, Loan không biết gì nhiều về các món ăn Việt Nam, chỉ biết qua loa khi đi ăn ở các nhà hàng, Ba Mẹ giải thích hoặc các bạn bày vẽ. Loan nói, chờ vài năm nữa khi các cháu lớn hơn, con sẽ đem các cháu về thăm quê Việt Nam vài tuần mới đủ. Tôi cũng rất lạ là Loan nói tiếng Việt lưu loát như vậy. chúng tôi hiểu nhau, khỏi cần múa tay nhiều. Đọc được sự ngạc nhiên của tôi Loan nói Ba Mẹ Loan không biết nói tiếng Anh giỏi. Dù sống ở Mỹ hơn 30 năm họ cũng chỉ nói được những chuyện căn bản mỗi ngày thôi. Cũng vì thế các con cái trong nhà đều phải nói chuyện với Ba Mẹ bằng tiếng Việt, nếu không thì không xin xỏ gì được. Với lại suốt 7 tuần qua anh Hội bắt con phải nói tiếng Việt với anh ấy, để cả con và anh đều có thể nói chuyện với Mẹ, với An và các bà con.

Sáng hôm sau chúng tôi rời Bến Ngự lúc tờ mờ sáng. Loan và Hội đang còn trật giờ, ngày lộn đêm. Sáu giờ sáng ở Huế là 6 giờ tối ở Nữu Ước, vì vậy hai đứa bước ra xe vừa cười vừa nói: tụi con mơ hồ không biết đã ngủ hay chưa?. Xe chạy trong sương mù, trời tháng năm, buổi sáng vẫn còn mát. Cảnh vật hai bên đường mờ mờ như trong tranh. Huế vẫn còn nghèo so với các địa phương khác, nhưng cái nghèo của Huế âm thầm như con người Huế. Trong những căn nhà nho nhỏ, bên những tấm phên xiêu vẹo đó biết đâu có những tâm hồn rất lớn chưa bộc phát. Sau khi vượt đèo Hải Vân, trời đã sáng hơn, từng cụm mây trắng như sương bay chầm chậm qua, Loan nói với tôi:

- Người ta nói với con là Huế rất đẹp quả thật Huế thơ mộng quá phải không Mẹ.

- Đó là con chưa đi đâu hết, con chưa thấy Huế thật. Sau khi ở Hội An về, Mẹ sẽ đưa các con đi thăm lăng tẩm, thăm những nơi quen thuộc của Ba Mẹ. Quê Ba Mẹ ở Quảng Nam nhưng cả Hội và An đều sinh ở Huế. Huế chính là nơi mà Mẹ sống gần suốt cả một đời. Tôi nói tiếp:

- Con sắp được thấy Lăng Cô, Đà nẵng, Hội An, rồi Cửa Đại, tất tất đều đẹp con ạ. Mới nói đến đó thì sau làn sương mỏng, Lăng Cô hiện ra trước mắt:

-Đẹp quá, đẹp quá, cho dừng đây chút được không?

Bờ biển cát trắng mịn màng, những ngôi nhà mái đỏ nằm bên hàng dừa nghiêng nghiêng. Bọt sóng trắng xóa trong màu nước xanh rờn. Hai anh em Hội và An chạy theo Loan đang bỏ giày ra giỡn sóng, trời biển thênh thang. Chính tôi cũng chưa hề có được những phút giây thư thả như lúc này, như đang nằm trong một giấc chiêm bao đầy ong bướm, có hoa là bầy con múa hát quanh mình. Lần đầu tiên trong đời tôi hưởng được một giây phút sáng ngời không một lo âu vướng bận. Bỗng nhiên một mùi thơm vừa nhẹ vừa hăng, vừa như chứa đầy bọt sóng thoang thảng đến với tôi. Tôi nhớ lần cuối cùng cách đây mấy năm, chúng tôi đi qua đây. Tôi cũng ham chạy chơi nước như Loan hôm nay, anh đứng trên bờ chờ tôi với gói mực trong giấy nhật trình, gói mực một nắng anh nói chỉ ở Lăng Cô mới thơm ngon như thế. Tôi hỏi mua cho các con ăn thử mực một nắng, khi người bán quán bắt đầu nướng mực tôi vào hàng giải lao mua vài chai nước. Từ xa thấy bóng các con vui chơi trong cát trắng mịn màng, mừng hết sức, tôi đã thấy hạnh phúc của tôi dù trong một mất mác rất lớn.

Xe đến Đà Nẵng, còn cách Hội An 30 km về phía Đông Nam. Tôi nói với Loan, từ thế kỷ thứ XVI Hội An đã là trung tâm mậu dịch quốc tế, các thương thuyền từ Nhật Bản, Trung Hoa, đến Faifo để trao đổi hàng hóa. Mẹ sẽ đưa các con đến thăm khu phố cổ, được bảo tồn nguyên vẹn. Con sẽ thấy màu rêu phong cổ kính như một bức tranh sống động. Khi có dịp đi Bắc kinh, viếng thăm khu Hutong con cũng sẽ thấy vương vất cảnh Hội An ở đó. Loan à, những cảnh này con chưa từng thấy ở Nữu Ước, đối với An thì thường, có thể lạ với Hội nhưng Mẹ nghĩ là Loan sẽ rất thích vì chưa từng thấy . Các công trình kiến trúc còn lưu lại ở Hội An chứng tỏ các văn hoá Chàm, Trung Hoa, Nhật bản đã từng giao thoa ở đây. Các con có biết là tháng 12 năm 1999 Unesco đã công nhận khu phố cổ Hội An là di sản văn hóa thế giới. Phố cổ Hội An có Chùa Cầu, còn gọi là chùa Nhật Bản, vì đây là công trình kiến trúc của các thương gia Nhật Bản đến buôn bán tại Hội An. Chùa Cầu có mái che, uốn cong, trên cửa chính có chạm 3 chữ Hán Lai Viễn Kiều, có nghĩa là cầu của những người bạn từ xa đến. Ở hai đầu cầu có hai nhóm tượng khỉ và chó ngồi chầu. Có thuyết cho rằng vì cầu xây từ năm con khỉ đến năm con chó mới xong. Một số đông tin là lai lịch của chùa Cầu gắn liền với con Cù- một loại thủy quái có đầu nằm ở Ấn Độ, mình ở Việt Nam và đuôi ở tận Nhật Bản. Mỗi lần con Cù cựa quậy là sinh ra lũ lụt ở những nơi này, vì vậy những người làm thương mại thời đó xây cầu để trấn yên loài thủy quái.

Lạ quá tôi thao thao như là người hướng dẫn du lịch. Tôi cũng không hiểu sao tôi lại say sưa giải thích cho các con mà không thấy mệt. Hay trong tiềm thức, tôi muốn níu kéo các con về với vùng quê hương mến yêu này, tôi không muốn các con tôi chỉ đi qua đây vội vàng, dửng dưng như đến một điểm du lịch nào khác. Tí nữa tôi sẽ đưa các con đi ăn trưa ở các quán, các tiệm mà tôi và Huân đã từng đến không biết bao nhiêu lần. Tôi đã bỏ bao nhiêu ngày sửa soạn cho chuyến đi này. Phải chăng đây là giai đoạn tâm thức tôi từ chối không chấp nhận sự ra đi vĩnh viễn của anh? Huân vẫn còn đâu đây, chỉ bận rộn ở một nơi nào xa xôi đó không về đi chơi với chúng tôi đó thôi.. như anh đã bỏ đi biệt tăm hơn bốn mươi năm về trước. Có điều là tôi không muốn nghĩ về quá khứ nữa, nhất là trong giây phút này. Với tôi, lúc này tôi chỉ muốn nhìn con đường trước mặt, giữ lại những hình ảnh tươi sáng như mới vừa rồi ba đứa con đùa chơi trong cát biển Lăng Cô.

Xe đậu trước cửa tiệm Mì Quãng, giờ cơm trưa, khách ra vào tấp nập. Tôi đã dặn anh tài xế đưa chúng tôi đến đây, tiệm Mì Quảng nổi tiếng của Phố Hội.

Tôi lại bắt đầu thao thao bất tuyệt với các con, làm như nếu không nói được lúc này tôi sợ không còn cơ hội để giải thích với các con những món ăn mà chúng tôi đã cùng chia xẻ với nhau bao nhiêu năm nay. Các con biết không? Mì Quãng, Cao lầu, bánh bao, bánh vạc là đặc sản của Hội An và cũng là những món Ba Mẹ thích nhất. Mỗi lần về đến Hội An mà không ăn được một trong ba món đó hoặc có khi phải ăn cho được cả ba món Ba mới chịu rời thành phố. Không ở đâu nấu những món ăn đó ngon bằng ở Hội An, phải chăng vì nước ở đây khác, vì không khí ở đây đậm đà hơn hay vì ngay cả chất tro ở đây cũng không giống ở các nơi khác.

Ba con cho Mì Quảng là cái hồn của các món ăn vùng Quảng Nam. Mì được làm từ lá bánh tráng cắt thành sợi, nhân mì có thể là tôm, cua, heo, bò hoặc chỉ có rau cho người ăn chay, nhưng dù nhân gì đi nữa, tô mì Quảng phải có bánh tráng nướng đập nhỏ, trái ớt xanh, lát chanh, vài hột đậu phụng và dĩa rau sống đi cùng.

Con nhìn vào thực đơn đi, ngoài Mì Quảng còn có Cao lầu, người ta cho là cao lầu xuất xứ từ Nhật. Ở Nhật có món udon dùng sợi bún giống hệt như cao lầu nhưng màu trắng. Sợi Cao lầu Hội An màu vàng vì được cán ra tự bột gạo ngâm với nước tro. Nhân cao lầu chính là thịt xá xíu, ăn với tép mở làm bằng sợi mì chiên giòn, rau sống, xì dầu tương ớt.

-Mình gọi mì Quảng, cao lầu và bánh bao bánh vạc để các con ăn thử nhé. Bánh nhỏ như hoa hồng, làm bằng bột gạo trắng đục, bánh bao nhân tôm và bánh vạc nhân thịt, hai bánh luôn đi kèm với nhau, dọn chung một dĩa, cùng một thứ nước chấm không quá mặn có hương vị của tôm.

Cửa tiệm thật ấm cúng, các cô hầu bàn giản dị, lễ phép. Sau khi gọi các món ăn, thức uống, tôi hỏi chuyện bâng quơ về hàng xóm Hội An, như những lần có Huân. Anh hỏi chuyện rất lâu có khi tôi phải dục anh là để cho họ đi làm việc chứ. Nhưng anh thích vậy, lâu ngày trở về quê, anh muốn có chút gì gắn liền với đời sống của người đồng hương. Anh trân quý sự đầm ấm vui tươi. Anh yêu thương nụ cười người hàng xóm. Anh vui với những câu chuyện chất phát vu vơ. Anh thường nói đó chính là căn bản của hạnh phúc, tự do mà người người chiến đấu, người người đổ mồ hôi nước mắt để đạt đến; lý thuyết vu vơ chỉ là cái bề ngoài giả tạo.

Hôm sau chúng tôi cũng lại đi thuyền qua bên kia sông, lần này thuyền nhỏ hơn chiếc thuyền chúng tôi đưa Huân 49 ngày trước, lòng tôi cũng nhẹ nhàng hơn khi nhìn Hội, Loan và An ngay trước mặt rõ ràng, chứ không qua làn nước mắt.

Chúng tôi vào chùa, nhìn di ảnh của Huân trên bàn thờ linh. Tôi có cảm tưởng Huân đã đi vào một cõi xa mờ nào rồi. Theo Phật Giáo, sau khi mất, trong vòng 49 ngày số phần người thất lộc đã được phân định, như phiên tòa nhân gian đã được xử xong. Trong sáu đường phải đi, Huân đã được chọn theo con đường nào rồi, anh đã được thọ sanh vào một cảnh giới tương ứng với nghiệp lực anh đã tạo. Theo kinh Địa Tạng sáu cõi đó là: trời, a tu la, người, súc sanh, ma quỷ, địa ngục. Tôi và gia đình cùng các con đã hết lòng cầu nguyện cho anh chóng được siêu thoát.

Qua làn hương khói, tiếng kinh kệ, lòng thành kính của đại gia đình, bà con và của ba đứa con bên cạnh tôi lúc này, tôi thấy anh đang mỉm cười nhìn chúng tôi mãn nguyện.

Tôi thầm nói với anh:

Anh ơi,

Cuộc sống của các con, các cháu chúng ta ngày càng tốt đẹp hơn, đường sá rộng rãi hơn, thành phố sáng láng hơn, biển cả cao rộng hơn, không khí trong lành hơn nhưng cũng còn cần một thời gian nữa, một cơn gió mát, một đổi mới, một ngọn đuốc chiếu sáng. Anh đã làm xong việc của anh, mong anh qua một đời mới với những hăng say mới, những hoài bão chóng thành.

Em bây giờ và em của anh gần 50 năm về trước không hoàn toàn giống nhau.

Ngày xưa em sống với tình yêu bên kia sông, ngày mai em sẽ về bên này sông sống một cuộc đời không mộng mị. Trong mộng thì cái gì cũng giống thật, vì mộng có người, có cảnh, có tình huống éo le, có những biến chuyển nan giải không lường nhưng khi tỉnh giấc chiêm bao thì mình không còn gì hết. Anh biết không? Em sẽ về căn nhà nhỏ của chúng ta bên cầu Bến Ngự. Em sẽ để thì giờ quan sát giấc mộng của em, rồi em sẽ tỉnh dậy.

Chiếc thuyền nhỏ đưa chúng tôi về bên này sông, yên lặng, nhịp nhàng. Sóng nước, mái chèo, con sông rộng, bên kia bờ là phố xá tấp nập. Tôi đưa mắt nhìn về đằng xa, nơi dòng sông đổ ra biển, ở đó trời nước mênh mông. Xa xa từng bầy vịt trắng đuổi nhau, lác đác những căn nhà mái đỏ. Khung cảnh hiền hòa như chuyện thần tiên. Hội ngồi phía trước với Loan, tôi ngồi cạnh An, chúng tôi yên lặng như muốn hít vào buồng phổi, giữ lại trong lòng cái êm ái thư thả, cái bao la của trời nước, cái quấn quýt bên nhau mà không biết đến bao giờ mới có lại. Tôi kê đầu vào vai An, nhìn qua bên kia sông, một vùng cây xanh rờn, cảm thấy như đang nghe tiếng gió vi vút thổi qua bụi cây... nhưng lại nghe tiếng An nói không nhìn tôi:

- Gần suốt cả cuộc đời, Mẹ đã một mình nuôi nấng dạy dỗ các con. Mẹ từ một giáo sư còn mơ mộng thành một người đàn bà tất tả ngược xuôi. Mẹ từ một cô gái ngây thơ thành người cứng cỏi, đối chấp với cuộc sống, chống chỏi với bao cam go, từ Mậu Thân với Huế điêu tàn, đến ngày người người bỏ xứ ra đi năm 75. Mẹ phải bắt đầu tận hưởng những gì Mẹ đã cố gắng tạo ra. Mẹ về thu xếp ít lâu rồi vào Saigòn sống với con. Con thấy trước mắt sự cô độc của Bác Hương, của Cô Loan của Dì Nga, của những người đàn bà đi ra đi vào một mình.

Tiếng An như tiếng ru bên tai, như một cơn gió nhẹ thổi qua làn tóc. Tôi yên lặng, đầu vẫn còn kê trên vai con, miên man nghĩ:

Không có cái khổ nào bằng nỗi khổ của người đàn bà trong chiến tranh phải không anh? An đã nói rất đúng, Em là người đàn bà đã một mình đi hết cõi sống, bây giờ là lúc em nên an hưởng.

Lê thị Hàn

(Trong tập truyện: Bên Kia Sông)